Το Ίδρυμα Κωστή Παλαμά συνεστήθη την 1η Δεκεμβρίου 1959, με την υπ’ αριθμόν 8959 πρά¬ξη του συμβολαιογράφου Αθηνών Αγγέλου Γεωργίου. Εμπνευστές για τη σύσταση του Ιδρύματος ήσαν οι Γιώργος Κατσίμπαλης, Κωνσταντίνος Τσάτσος, Ανδρέας Καραντώνης, Δημήτρης Συναδινός και από την πλευρά των κληρονόμων οι Χρήστος Ξανθόπουλος-Παλαμάς, Γεώργιος Συριώτης και Αχιλλέας Βάλβης-Λασκαρίδης. Συγκεκριμένα, με την ευκαιρία της 100ής επετείου της γεννήσεώς του, οι κληρονόμοι του αποφά¬σισαν ομόφωνα να εκχωρήσουν, με ανιδιοτελή τρόπο, ό,τι τους ανήκε από τον μεγάλο πρόγονό τους: όσα χειρόγραφα του ποιητή είχαν στην κατοχή τους, τα βιβλία της προσωπικής βιβλιοθήκης του και ορισμένα αντικείμενα του σπιτιού του. Ταυτόχρονα εκχώρησαν και τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας στα έργα του ποιητή.

     Κύριος σκοπός του Ιδρύματος είναι η συναγωγή και διαφύλαξη του έργου του Ποιητή, τόσο σε έντυπη όσο και σε χειρόγραφη μορφή. Αυτή η μοναδική στο είδος της κληρονομιά, πέραν των πολλών μέχρι τούδε εκδόσεων του Ιδρύματος, οδηγεί στην εν προόδω νέα πλήρη και συστηματική έκδοση των Απάντων του Παλαμά, 19 τόμοι της οποίας έχουν ήδη κυκλοφορηθεί, με τη συνεργασία ακαδημαϊκών δασκάλων και επιστημόνων, έπονται δε κατά τον προγραμματισμό άλλοι 32. Με τον τρόπο αυτόν, αλλά και με την ψηφιοποίηση του Αρχείου, τη συγκέντρωση της παλαμικής βιβλιογραφίας, την οργάνωση συνεδρίων και συναυλιών, την προκήρυξη φιλολογικών και μουσικών διαγωνισμών, το Ίδρυμα συμβάλλει καθοριστικά στη μελέτη και την προβολή του έργου του Ποιητή. Παράλληλα, η έδρα του Ιδρύματος λειτουργεί και ως μουσειακός χώρος, που επισκέπτονται σχολεία, αλλά και ομάδες προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών, προκειμένου να επιτευχθεί επιστημονική ενθάρρυνση νέων ερευνητών και γόνιμη υποστήριξη των παλαμικών σπουδών.

     Η πρώτη δεκαμελής Διοικούσα Επιτροπή του Ιδρύματος, αποτελείτο από τους Γιώργο Κατσίμπαλη, Κωνσταντίνο Τσάτσο, Ηλία Βενέζη, Ξενοφώντα Ζολώτα, Γεώργιο Αθανασιάδη-Νόβα, Ευάγγελο Παπανούτσο, Ανδρέα Καραντώνη, Γιώργο Συριώτη, Δημήτρη Συναδινό και Γεώργιο Κουρνούτο. Η νυν Διοικούσα Επιτροπή αποτελείται από τους Κωνσταντίνο Κασίνη, πρόεδρο, Γεράσιμο Ζώρα, αντιπρόεδρο, Θεοδόση Πυλαρινό, γενικό γραμματέα, Πολυάνθη Τσίγκου, ταμία, και μέλη τους Γιάννη Ξούρια, Γιώργο Ανδρειωμένο, Ευριπίδη Γαραντούδη, Κώστα Χατζηαντωνίου, Γιώργο Κατσίμπαλη, Δέσποινα Δούκα.