Οι Κιβδηλοποιοί αποτελούν σημαντική καμπή στη ζωή και τη σταδιοδρομία του Ζιντ, κορυφαία στιγμή στην πορεία διαμόρφωσης του μυθοπλαστικού κόσμου του. Διχασμένος μεταξύ της επιθυμίας του για ένα έργο πληθωρικό, τροφοδοτούμενο απ’ όλα όσα προσφέρει η ζωή, και εκείνης για ένα έργο αποκαθαρμένο μάλλον παρά «καθαρό», ο Ζιντ θα συνθέσει τελικά ένα έργο που συνιστά μείζον σημείο αναφοράς στην ιστορία του μυθιστορήματος.

                Προσφέροντας έτσι ένα ευρύ φάσμα μυθιστορηματικών μεθόδων και προσεγγίσεων, οι Κιβδηλοποιοί άσκησαν βαθιά επίδραση σε ουκ ολίγα μεταγενέστερα μυθιστορήματα. Ήταν ένα είδος φόρου τιμής, όταν, το 1948, στον πρόλογό του στο Portrait d’un inconnu της Nathalie Sarraute, ο Σαρτρ έγραφε ότι μετά τους Κιβδηλοποιούς, όπως και μετά τον Nαμπόκοφ και τον Evelyn Waugh, το μυθιστόρημα επιμένει να «αμφισβητεί τον εαυτό του» και «να αναστοχάζεται την ίδια του την υπόσταση».

Αlain Goulet

«Αυτό που θα ήθελα να είναι το μυθιστόρημα;» σημειώνει ο Ζιντ στο προσωπικό του Ημερολόγιο, «Ένα σταυροδρόμι, μια διασταύρωση προβλημάτων». Δηλαδή τα διάφορα θέματα των Κιβδηλοποιών, όπως η σύγκρουση των γενεών, η εξέγερση εναντίον της οικογένειας, η ομοφυλοφιλία, η θρησκεία, το καλό και το κακό, η κιβδηλεία, η σχέση της λογοτεχνίας με τη ζωή, δεν παρουσιάζονται απλώς μέσα από ποικίλες οπτικές γωνίες, αλλά ενσαρκώνονται και μέσα από ποικίλες προσωπικότητες, πυροδοτώντας τα σχετικά προβλήματα που προ-κύπτουν από αυτή τη διαφοροποίηση των χαρακτήρων. Γιατί οι ιδέες του Ζιντ είναι αξεχώριστες από τη μυθοπλαστική του φαντασία, δηλαδή από τον ήρωα που τις ενσαρκώνει. Με τους Κιβδηλοποιούς, ο Ζιντ δεν κατόρθωσε μόνο να γράψει ένα νεωτερικό μυθιστόρημα, ικανό να ανατρέψει τις αναγνωστικές συνήθειες της εποχής του, αλλά δημιούργησε και νέες προοπτικές για το μυθιστόρημα του μέλλοντος: άρνηση του ρεαλισμού· συμβολή του αναγνώστη στη διαμόρφωση του νοήματος· πολλαπλασιασμός και σχετικοποίηση των οπτικών γωνιών, έτσι ώστε η αποκατάσταση της αλήθειας να καθίσταται προβληματική.

από την Εισαγωγή της Αλεξάνδρας Σαμουήλ

***

Νομίζαμε πως ήταν αγιοποιημένος και ταριχευμένος. Πεθαίνει και ανακαλύπτουμε πόσο ζωντανός παρέμενε. Ο Ζιντ εξακολουθεί να ενοχλεί, και θα ενοχλεί για πολύ ακόμη. Έζησε τις ιδέες του. Κάθε αλήθεια, υποστηρίζει ο Χέγκελ, είναι αλήθεια εν τω γίγνεσθαι. Το ξεχνάμε πολύ συχνά αυτό· βλέπουμε την κατάληξη, όχι τη διαδρομή· θεωρούμε μια ιδέα τελικό προϊόν, δίχως να αντιλαμβανόμαστε ότι δεν είναι παρά μόνο η αργή ωρίμανσή της, μια αλυσίδα από αναγκαία λάθη που διορθώνονται, από επιμέρους απόψεις που συμπληρώνονται και διευρύνονται. Ο Ζιντ είναι ένα αναντικατάστατο παράδειγμα γιατί, αντιθέτως, επέλεξε να γίνεται η αλήθεια του.

Ζαν-Πωλ Σαρτρ

Ο Ζιντ παραμένει, κατά τη γνώμη μου, πολύ μεγάλος συγγραφέας, ένας από τους μεγαλύτερους που έγραψαν ποτέ στα γαλλικά. Ο Ζιντ είναι ένας μεγάλος στιλίστας, υποδειγματικός στην αναζήτηση της πιο σωστής έκφρασης, της πιο κατάλληλης να αποδώσει τη σκέψη του. Επιπλέον, ο Ζιντ είναι ένας σφαιρικός συγγραφέας, ο οποίος θήτευσε με επιτυχία σε όλα τα λογοτεχνικά είδη. Ο Ζιντ δεν είναι μόνο μεγάλος μυθιστοριογράφος, εξαίρετος αναλυτής της ανθρώπινης ψυχής, των παιχνιδισμάτων της και των μαιάνδρων της· είναι επίσης και επαρκέστατος χρονικογράφος, πάντα ικανός να συλλαμβάνει και να αποδίδει την προσωπικότητα και τη συμπεριφορά των ηρώων του, να αποτυπώνει γλαφυρά τις φράσεις που αυτοί ανταλλάσσουν. Ο Ζιντ είναι απολαυστικός συγγραφέας, γοητεύει πάντα νοητικά τον αναγνώστη του.

Frank Lestringant

Στην αμφισημία της πραγματικότητας δεν μπορεί να αντιστοιχεί ένας, και μόνον ένας, λόγος. Γι’ αυτό και ο Ζιντ δεν παύει ποτέ να στηλιτεύει ή να σαρκάζει κάθε είδους λόγο, λογοτεχνικό ή θρησκευτικό, που ισχυρίζεται ότι αποδίδει την πραγματικότητα. Ο λόγος του, μυθιστορηματικός, λυρικός ή δραματικός, δεν παύει να μας θυμίζει ότι μόνο μια κατά προσέγγιση γλώσσα μπορεί να ανταποκριθεί στο βάθος του κόσμου όπου ζούμε· μια γλώσσα της οποίας η δύναμη ανάκλησης εξαρτάται από την πρόχειρη κατασκευή που εκείνος, ο συγγραφέας, προσπαθεί να οργανώσει. Μυθιστοριογράφος, δραματουργός, ποιητής τελικά· από κάθε άποψη, καλλιτέχνης.

Pierre Masson

Ο Ramon Fernandez και αργότερα ο Maurice Blanchot έχουν επισημάνει τι είναι αυτό που –ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική αξία του έργου του– κάνει τον Ζιντ τόσο ιδιαίτερο και τόσο μεγάλο συγγραφέα: το ότι πάντα πειραματιζόταν. Το ίδιο υπογραμμίζει, με διαφορετικά λόγια βέβαια, και η διάσημη φράση του Σαρτρ, «ο Ζιντ έγινε η αλήθεια του». Πράγματι, στην περίπτωσή του οι «αλήθειες» δεν θα πάψουν να αναδύονται σταδιακά. Κάθε βιβλίο του Ζιντ είναι μοναδικό, αντίθετο ή και σε αντίφαση με κάποιο άλλο. Το «μήνυμα» είναι απεριόριστα ειρωνικό, κριτικό, ρευστό· δεν παραπέμπει τον αναγνώστη παρά μόνο στον εαυτό του – ή σε έναν «δημιουργό» του οποίου αποτελεί μία από τις περισσότερες επιλογές και τον οποίο προδίδει κανείς, αν επιλέξει να τον περιορίσει σε αυτό και μόνο. Όλος ο Προυστ βρίσκεται ασφαλώς στην Αναζήτηση του χαμένου χρόνου, αλλά όλος ο Κλωντέλ μπορεί να βρίσκεται άλλοτε στο Ατλαζένιο γοβάκι και άλλοτε στον Κλήρο του μεσημεριού. Όλος ο Ζιντ δεν βρίσκεται καν στα Άπαντά του· και αυτό, γιατί η ζωή του (τα ταξίδια του, οι φιλίες του, οι δεσμεύσεις του, οι αγώνες του…) δεν είναι απλώς το παραδοσιακό πλαίσιο των έργων του, αλλά συστατικό τους στοιχείο. Πρόκειται για μοναδικό παράδειγμα όπου «ο άνθρωπος και το έργο του» είναι αξεδιάλυτα δεμένα μεταξύ τους. Αυτό που σίγουρα μένει, ως κληρονομιά σε μας, είναι ένας γνήσιος άνθρωπος, για τον οποίο τίποτα, σε κανένα πεδίο (αισθητικό, ηθικό, κοινωνικό) δεν ήταν ποτέ δεδομένο ή αμετάβλητο· ένας αυθεντικός μη κομφορμιστής. Όσο θα επιζεί ο ανθρωπισμός –λέξη κακοπαθημένη, αλλά και ένα από τα πιο ανθεκτικά φιλοσοφικά a priori– η πίστη του Ζιντ στον άνθρωπο και στις δυνάμεις του θα αποτελεί εγγύηση ότι το έργο του και η παρουσία του δεν θα ξεχαστούν.

Claude Martin

Ο Αντρέ Ζιντ (1869-1951) τιμήθηκε το 1947 με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.