Παράλληλα, στη νεότερη και σύγχρονη ιστοριογραφία, τα βάσανα εν γένει των Βυζαντινών εξορίστων αποτελούν τον δυσμενή εκείνο κοινό τόπο που σηματοδοτεί την απάρνηση της μνήμης της ανατολικο-ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, ως το αναπόφευκτο τέλος μιας ήδη παρηκμασμένης και προορισμένης στη λήθη χιλιετίας‧ μιας σελίδας της μεσαιωνικής ιστορίας της Ευρώπης, που επιτέλους γυρνάει για να πορευτεί η γηραιά ήπειρος, απελεύθερη πλέον, προς τους νεότερους χρόνους. Αντίθετα, στον ζοφερό κλοιό του «εκβυζαντινισμού» –κράμα ασιατισμού, οριενταλισμού και μεσαιωνικού σκοταδισμού– παραμένει φυλακισμένη η Ρωσία, στην ιστορική της εξέλιξη κατά τον 15ο και 16ο αιώνα, μετά το γάμο (1472) της Ζωής Παλαιολογίνας με τον Πρίγκιπα Ιβάν Γ΄ Βασίλιεβιτς. Το όραμα της «μεταφοράς της αυτοκρατορίας» (traslatio imperii) ενσαρκώνεται εδώ, από τη Νέα Ρώμη της Κωνσταντινούπολης, στην Τρίτη Ρώμη της Μόσχας.