Στην Ελλάδα μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα υπήρχαν τουλάχιστον μια δεκάδα χωριά και οικισμοί με το όνομα Σούλι, καθώς και αρκετά ακόμα με ονόματα που ηχητικά ομοιάζουν με αυτό. Από τα χωριά αυτά γνωστότερο είναι το Σούλι της Θεσπρωτίας, λόγω της μεγάλης συνεισφοράς του στην Επανάσταση του 1821 και των πολυετών αγώνων του κατά της τουρκοκρατίας. Για το λόγο αυτό πολλοί ασχολήθηκαν με την προέλευση του τοπωνυμίου, χωρίς ωστόσο να προκύψει κάτι που να βασίζεται σε σίγουρες πηγές, και χωρίς να υπάρξει κάποια κοινά αποδεκτή άποψη.
Η συνεισφορά των Σουλιωτών στην Επανάσταση είναι αναμφισβήτητη, και δικαίως κατέχουν σημαντική θέση στην εθνική ιστορία και την εθνική ταυτότητα.
Στη νεώτερη εποχή (ιδίως μετά τη δεκαετία του 1970), τόσο το τοπωνύμιο όσο και η προέλευση των ίδιων των Σουλιωτών έχουν υποστεί έντονη πολιτική και ιδεολογική χρήση για χάρη των οποίων έχουν παραμεριστεί τα ιστορικά δεδομένα και η επιστημονική μεθοδολογία ή ακόμα και η κοινή λογική.
Μεγάλη διάδοση μεταξύ της ακαδημαϊκής, ημι-ακαδημαϊκής και λαϊκής ιστοριογραφίας έχει η αφήγηση ότι το τοπωνύμιο Σούλι έχει αλβανική προέλευση και ότι όλα τα Σούλια της Ελλάδος έχουν κοινή προέλευση από κάποιον Αλβανό γενάρχη ονόματι Σούλη, ηγέτη φατρίας που μετανάστευσε από την Αλβανία κατά τον ύστερο Μεσαίωνα. Περαιτέρω, η ίδια πολιτική χρήση της ιστορίας κατατάσσει τους Σουλιώτες στους αρβανιτόφωνους Έλληνες (Αρβανίτες) χωρίς αυτό να βασίζεται σε αξιόπιστες πηγές.
Το τοπωνύμιο Σούλι, τα κυριώνυμα Αλβανία και Αλβανοί και ορισμένοι άλλοι όροι και εκφράσεις αποτελούν τα δομικά στοιχεία της εξ Αλβανίας αφήγησης, όπου συναρθρώνονται με σχήματα κυκλικής λογικής, επιλεκτικής χρήσης των πηγών, υποθέσεων που εμφανίζονται ως δεδομένα κλπ.
Στην παρούσα εργασία επιχειρούμε μια αποδόμηση αυτής της αφήγησης, κάνοντας μια επανεξέταση του τοπωνυμίου Σούλι, θέτοντας ερωτήματα γύρω από την καθιερωμένη αφήγηση περί μετανάστευσης Αλβανών στο Μεσαίωνα, και αμφισβητώντας την ορθότητα του όρου «μετανάστευση» όταν αναφέρεται στους Σουλιώτες. Ως νέο βιβλιογραφικό εφόδιο έχουμε κάποια οθωμανικά αρχεία των αρχών του 16ου αιώνα που δημοσιεύτηκαν το 2013 και (εξ όσων γνωρίζουμε) δεν έχουν αξιοποιηθεί από τη σχετική με το Σούλι ιστοριογραφία. Επειδή η εξ Αλβανίας θεωρία στηρίζεται και σε κατασκευές φαντασιακής γεωγραφίας, θα ασχοληθούμε και με την γεωγραφική Αλβανία πριν από τον 19ο αιώνα.
Τα βασικά μας συμπεράσματα είναι ότι:
(α) Δεν υπάρχει κανένα δεδομένο που να δικαιολογεί την προέλευση του τοπωνυμίου από κάποιον Αλβανό γενάρχη Σούλη, όπως παραδίδει ο Περραιβός και όπως αναδιατυπώνεται από σημερινούς ιστορικούς,
(β) ότι το τοπωνύμιο δεν προέρχεται απαραίτητα από την αλβανική γλώσσα
(γ) και ότι δεν υπάρχει καμία σοβαρή ένδειξη ότι οι πρόγονοι των Σουλιωτών μετακινήθηκαν από το χώρο της σημερινής Αλβανίας.