κάτι από νύχτα, σιγή και λέξεις, από φλόγα κι από χάραμα είναι η ποίηση

συστατική επιστολή

κοίταξέ με ίσια στα μάτια

σφίξε μου ζεστά το χέρι

με όλη την παλάμη σου

και μίλησε μου στον ενικό

με το μικρό μου όνομα

καθαρά και ειλικρινά

μια θέση αν θέλεις στην καρδιά μου

Η ποίηση σου επιτρέπει, έστω και ως ανίσχυρος γραφιάς, να ξαναζείς απ’ την αρχή τη ζωή τη δική σου και μαζί την πορεία του κάθε ανθρώπου δίχως τα βάρη του παρελθόντος, τις μελανές κηλίδες ενός λάθους ή μιας παράλειψης· μπορείς να την αναπλάθεις με τη φαντασία σου, να συναντάς τους αγαπημένους σου χωρίς τα βαρίδια του χωρισμού, δίχως την απόσταση χρόνων και συμβάντων, να ξαναζείς την ιστορία στα μέτρα της ψυχής σου: εγώ ο μικρός που είμαι, για φαντάσου,/ κι από τους τρεις σας τώρα μεγαλύτερος/ και σύντομα θα έρθω να σας συναντήσω/ να γίνουμε μια αγαπημένη οικογένεια/ χωρίς καυγάδες πια και χωρισμό/ όπως στα πρώτα παιδικά μας χρόνια/ κι ως τότε να μου στέλνετε μηνύματα/ με κόκκινο ένα σύννεφο το σούρουπο/ δροσερές στάλες βροχής το καλοκαίρι/ σπουργίτι ή χελιδόνι στο μπαλκόνι μου/ θα καταλάβω εγώ μην αμφιβάλετε/ και να μην κλαίτε, ποτέ σας να μην κλαίτε/ θα κλαίω εγώ για όλους μας απελπισμένα/ μόνος αργά το βράδυ στη γωνιά μου/ έως ότου ανθίσει το χαμόγελο στα χείλη μας/ γιατί σας αγαπώ πέρα απ’ τον θάνατο για πάντα/ το πάντα εκείνο τ’ ουρανού που δεν τελειώνει («γράμμα, 2», σ. 11).  «Ανήκω στα φαντάσματα» μας λέει ο Νικηφόρου: «σκιές είναι που γράφουν στ’ όνομά μου/ στη μάταιη επίγεια διαδρομή τους» («πατρίδα», σ. 10).

Ταυτόχρονα ο Τ.Ν. επαναδιατυπώνει αρχές και προτεραιότητες πέρα από μύθους και πρότυπα αναλώσιμα: μη σκάβετε μην ψάχνετε άδικα/ σε χώρες μακρινές εξωτικές/ σε κοίτες ποταμών και υπόγειες στοές// μα ούτε καν σε τράπεζες χρηματιστήρια/ στα κάθε είδους τυχερά παιχνίδια/ και οικονομικές συναλλαγές// πλούτος αμύθητος είναι/ ένα χαμόγελο ένα σφίξιμο χεριού/ τα μαγεμένα μάτια των παιδιών/ κάθε μικρό θαύμα καθημερινό// με ανεξάντλητα κοιτάσματα χρυσού/ της πιο εκλεκτής ποιότητας/ το μυθικό Ελντοράντο αποκαλύπτεται/ σε μια ανοιχτή καρδιά/ που ξέρει να δέχεται και να προσφέρει («οδηγίες προς χρυσοθήρες», σ. 34).

Και στην παρούσα συλλογή αφθονούν τα ποιήματα ποιητικής καθώς ο συγγραφέας μέσω της ποίησης εξακολουθεί να αναρωτιέται και να αποκαλύπτεται μπροστά στο θαύμα της ύπαρξης αλλά και στο αναπότρεπτο του τίποτα. Δεν είναι απολογισμός ζωής: πρόκειται για μια ψύχραιμη διατύπωση της πραγματικότητας που ορίζει το χάσμα αλλά και η συνέχεια ζωής και αβύσσου: υπάρχει μέσα μου ένα χάσμα/ ένα απύθμενο κενό/ από τα πρώτα παιδικά μου χρόνια/ κάτι σαν απώλεια ή απουσία/ που καθορίζει τη ζωή μου// ίσως όλα μου τα διαβάσματα/ οι έρωτες οι περιπέτειες τα ταξίδια/ ένα-ένα τα βιβλία μου/ τα εκατοντάδες ποιήματα/ να ήταν μια απόπειρα/ να γεμίσει αυτή η άβυσσος// η άβυσσος όμως παραμένει/ πάντα ψυχρή κι ανέκφραστη/ η άβυσσος μου γνέφει ότι με περιμένει («γεμίζει η άβυσσος;», σ. 30). Και στο ποίημα «χώμα στο χώμα», σ. 31 σημειώνει: στις πόλεις λάμπουν τα φώτα/ και παιανίζουν μουσικές/ αποπειράται ο κόσμος/ να ξεχάσει και να ζήσει// καθώς ο προαιώνιος βόρειος άνεμος/ λυγίζει στα κοιμητήρια τα κυπαρίσσια/ ενώ στις στέγες και στα καλντερίμια/ για μια φορά ακόμη αναγγέλλει παγερά/ το πεπρωμένο των θνητών// το άγγιγμα το χνώτο η ζεστασιά/ η στιγμιαία παρήγορη αυταπάτη/ και ύστερα πάλι χώμα στο χώμα/ καταγωγή και προορισμός/ το τίποτα.

Από τα πλέον μεστά και ανθρώπινα ποιητικά έργα γεμάτα συγκίνηση αισθαντικότητα και αγάπη για όσα υπάρχουν και διαμορφώνουν τον άνθρωπο: όσοι έχουν ανοιχτή καρδιά/ και μάτια παιδικά ψηλά στραμμένα/ βλέπουν εκστατικά τα χίλια χρώματα/ ακούν το μουσικό φτερούγισμά τους// έτσι γεννιούνται τα πουλιά/ και με το σπέρμα τ’ ουρανού/ κυοφορούνται τα νέα ποιήματα.

«Μ»

Γιος προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Ρωμυλία, ο Τόλης Νικηφόρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, αποφοίτησε από το Κολλέγιο Ανατόλια και σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων. Εργάστηκε κυρίως ως σύμβουλος οργάνωσης επιχειρήσεων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και το Λονδίνο και ταξίδεψε σε πολλές χώρες.

Ως τώρα έχουν εκδοθεί 42 βιβλία του, 26 ποιητικά βιβλία (μαζί με τη συγκεντρωτική έκδοση, Ο πλοηγός του απείρου, 2004 και τα επιλεγμένα ποιήματα, Ίχνη του δέους, 2018) και 16 πεζογραφίας (4 μυθιστορήματα, 9 συλλογές διηγημάτων και 3 παραμύθια για μεγάλους).

Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε 10 ευρωπαϊκές γλώσσες (στα ισπανικά και στα γερμανικά σε αυτοτελείς εκδόσεις) και έχουν περιληφθεί σε πολλές ελληνικές και ξένες ανθολογίες, καθώς και στα κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας της μέσης εκπαίδευσης στην Ελλάδα και την Κύπρο. Αφιερώματα για το έργο του έχουν γίνει στα περιοδικά Πάροδος (2009), Το Κοράλλι (2014), Ο Σίσυφος (2017), Καρυοθραύστις (2019), Μανδραγόρας (2021), στα οποία έχουν γράψει περί τους 80 ποιητές, πεζογράφοι, κριτικοί, κ.α.

Για το παραμύθι του, Σοτοσαπόλ ο χρυσοθήρας του απονεμήθηκε το βραβείο μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς το 1989 και για τη συλλογή διηγημάτων του, Ο δρόμος για την Ουρανούπολη, το κρατικό βραβείο διηγήματος το 2009. Ο φιλόλογος και σκηνοθέτης Φώτης Συμεωνίδης γύρισε ένα ντοκιμαντέρ 58΄ λεπτών με τίτλο «Σ’ αγαπώ-Ελογοκρίθη, Η αλήθεια του ποιητή Τόλη Νικηφόρου» που προβλήθηκε με επιτυχία στο 17ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2015, σε διάφορα άλλα φεστιβάλ, σε αίθουσες βιβλιοθηκών και από την ΕΡΤ3.

Ο Τόλης Νικηφόρου διατηρεί τέσσερα ιστολόγια, μεταξύ των οποίων από το 2008 και την θεματική ανθολογία Ελλήνων ποιητών «Ένα λιβάδι μέσα στην ομίχλη που ονειρεύεται», στην οποία έχουν ανθολογηθεί ως τώρα περί τους 500 ποιητές με περίπου 5.000 ποιήματα. Συνέλαβε επίσης την ιδέα της Λέσχης Ανάγνωσης της Ποίησης και είναι ο συντονιστής της στην Εταιρία Λογοτεχνών Θεσσαλονίκης. (Βλ. η λέσχη της κόκκινης ή γαλάζιας αλεπούς, Μανδραγόρας 2020).