Η καλύτερη εισαγωγή στο έργο του Ζανκελεβίτς.

Le Monde

 Κάπου στο ανολοκλήρωτο… Πώς να συλλάβεις καλύτερα παρά με τούτη τη φράση του Ρίλκε τον ασύλληπτο Ζανκελεβίτς! Ένας φιλόσοφος που μοιάζει ποιητής. Ένας συγγραφέας που είναι μουσικός. Παρακινούμενος από τις ερωτήσεις της Μπεατρίς Μπερλοβίτς, μισανοίγει επιτέλους τον χώρο του: τον χώρο του αδιόρατου, της φευγαλέας σπίθας, της ψυχικής αθυμίας, της νοσταλγίας. Αφήνει τον μυστικό κόσμο που ενοικεί στην καρδιά του έργου του να εκφραστεί.

Στο παρόν βιβλίο γίνεται λόγος για τον έρωτα και το χιούμορ, για τη μουσική και τη σιωπή, για την ηθική και την πολιτική, για τις αναπολήσεις και την αθωότητα.

Ο Βλαντιμίρ Ζανκελεβίτς, γόνος ρωσοεβραϊκής οικογένειας (ο πατέρας του, γιατρός που διέφυγε στη Γαλλία από την Οδησσό για να γλιτώσει από το πογκρόμ, ήταν από τους πρώτους μεταφραστές του Φρόυντ στα γαλλικά), γεννήθηκε στην Μπουρζ της Γαλλίας το 1903 και πέθανε στο Παρίσι το 1985.

Απόφοιτος της École normale supérieure, agrégé και διδάκτωρ της Φιλοσοφίας (με διατριβή πάνω στο έργο του Σέλινγκ το 1933), έντονα επηρεασμένος από τον Μπερξόν, στον οποίο και αφιέρωσε ένα βιβλίο το 1931, δίδαξε αρχικά σε διάφορα λύκεια και στο Γαλλικό Ινστιτούτο της Πράγας και, στη συνέχεια, από το 1936, στα Πανεπιστήμια της Τουλούζης και της Λιλ.

Απομακρύνθηκε από τη θέση του με απόφαση του καθεστώτος του Βισύ, εξαιτίας της εβραϊκής του ταυτότητας. Πέρασε στην παρανομία και συμμετείχε ενεργά στην Αντίσταση. Το 1951 εξελέγη τακτικός καθηγητής Φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης, στο οποίο και δίδαξε ώς τη συνταξιοδότησή του το 1978.

Σπουδαίος δάσκαλος, μάγευε τους φοιτητές του, αλλά και τους ακροατές του ραδιοφώνου, μέσω της αναμετάδοσης των παραδόσεών του από το Radio Sorbonne. Η σκέψη του Ζανκελεβίτς ήταν μια σκέψη εν εξελίξει, αδιαχώριστη από τον λόγο του, γεγονός που τον καθιστούσε εξαιρετικό δάσκαλο.

Αυτός ο μαθητής του Μπερξόν, ο θαυμαστής του Σέλινγκ και του Κίρκεγκωρ (με τη χριστιανική σκέψη του οποίου αισθάνεται συγγένεια), είναι επίσης, εμμέσως, μαθητής των μεγάλων Γάλλων μοραλιστών. Όπως και αυτοί, αγαπά την καλλιέργεια του στυλ, τη μελωδία των φράσεων, και αρνείται τη στεγνότητα του ύφους των παραδοσιακών φιλοσοφικών πραγματειών. Η ηθική του φιλοσοφία του χρόνου είναι μια φιλοσοφία του συγκεκριμένου, ένας στοχασμός πάνω στους τρόπους έκφρασης, τις παρορμήσεις και την ασυνέχεια του ηθικού συναισθήματος, ενώ η πρωτοτυπία του συνίσταται στο ενδιαφέρον του για ανθρώπινες εμπειρίες όπως η πλήξη, ή το ψεύδος. Μια φιλοσοφία του χρόνου που τροφοδοτήθηκε επίσης από τη μουσική, μέσα από ιδιαιτέρως οξυδερκή βιβλία και άρθρα που ο Ζανκελεβίτς, δεξιοτέχνης του πιάνου ο ίδιος, αφιέρωσε στους αγαπημένους του μουσικούς (Λιστ, Ντεμπισί, Ραβέλ, Φωρέ, Μπάρτοκ, κ.ά.). Διακρίνουμε σε αυτόν –του το προσήψαν άλλωστε– την περιφρόνησή του για τα «συστήματα», ενώ όλο του το έργο σφραγίζεται από τη ναζιστική θηριωδία και την προσπάθειά του να αντισταθεί στο Κακό.

Στρατευμένος φιλόσοφος επίσης, ο Ζανκελεβίτς ήταν παρών σε όλους τους αγώνες της εποχής του. Συμμετείχε στις κινητοποιήσεις και στις διαδηλώσεις των δεκαετιών του ’60 και του ’70 και υποστήριξε το κίνημα του Μάη του ’68. Αισθανόταν, έτσι, ότι ασκούσε με συνέπεια αυτό που αποκαλούσε «η σωκρατική του πλευρά».

Κυριότερα έργα του: Traité des vertus (1949), Le Je-ne-sais quoi et le presque-rien (1957), La Musique et l’Ineffable (1961), L’Aventure, l’Ennui, le Sérieux (1963), La Mort (1966), Le pardon (1967), Le Paradoxe de la morale (1981), L’Irréversible et la nostalgie (1983).

Στα ελληνικά, έχουν κυκλοφορήσει επίσης τα βιβλία του: Η ειρωνεία (Πλέθρον), Ηθική φιλοσοφία: Το βάρος της συνείδησης (Ψυχογιός) και Ο Ναζισμός και το είναι (Ελευθεριακή Κουλτούρα).

Το παρόν βιογραφικό βασίστηκε, κυρίως, στα σχετικά λήμματα των λεξικών J. Julliard και M. Winock, Dictionnairedesintellectuelsfrançais (Joël Roman, Seuil) και LeNouveaudictionnairedesauteurs (Antoine Berman, Laffont-Bompiani).

Η Μπεατρίς Μπερλοβίτς είναι φιλόσοφος και ήταν μαθήτρια του Βλαντιμίρ Ζανκελεβίτς.