Η πορεία και η μοίρα του Ελληνισμού, είτε στις φωτοστεφανωμένες οικουμενικές δόξες του είτε στις ανείπωτες συμφορές του, είναι από­λυτα ταυτισμένη με την εθνική θρησκεία και την εθνική γλώσσα των Ελλήνων.

Η Ορθοδοξία τους, είναι συνυφασμένη με τα ήθη τους, τον χαρακτήρα τους, την οικογενειακή τους ζωή, τις μυρωδιές τής γης τους. Οι μεγά­λες της γιορτές, όπως έλεγε ο Θεοτοκάς, ο Ευαγγελισμός, το Πάσχα, ο Δεκαπενταύγουστος, τα Χριστούγεννα και άλλες, είναι κάθε χρόνο οι μεγάλες ημέρες της Ελλάδος, οι ημέρες όπου το εθνικό σύνολο αισθάνεται περισσότερο από κάθε άλλην ώρα την ενότητά του, την αλληλεγγύη του, την αμοιβαία αγάπη των μελών του.

Η γλώσσα τους, η γεννημένη ελληνική στις αμμουδιές του Ομήρου, είναι ο πνευματικός τους δίαυλος που τους ενώνει κατευθείαν με τα χώματά τους, με τα τοπία τού φωτός και των λιτών γραμμών, με τις συνήθειες των ανθρώπων τού γενέθλιου τόπου τους, με τους τάφους των ευκλεών προπατόρων τους –με όλους εκείνους τους προγενέ­στερους από αυτούς, οι οποίοι με τα ανδραγαθήματα και τις θυσίες τους, με τα λάθη τους και τις αβελτηρίες τους, συντάξαν την ελληνική Ιστορία.

Βαριά χτυπούν τα σήμαντρα, πότε δοξαστικά και πότε δακρυσμένα, στην ατελεύτητη πορεία του Γένους των Ελλήνων: Αρχαία Ελλάδα, αλεξανδρινοί χρόνοι, ελληνιστική περίοδος, ρωμαϊκοί αιώνες, χιλιό­χρονη χριστιανική Αυτοκρατορία της Ανατολής, Τουρκοκρατία, Επα­νάσταση του ’21, βαλκανικοί πόλεμοι, Σμύρνη, έπος του ’40…,«βαριά σταμνιά γιομάτα με τη στάχτη των προγόνων». Μνήμα βαθύ.

Ορθοδοξία, Γλώσσα, Ιστορία, είναι η ταυτότητα του Ελληνισμού. Είναι βαριά αυτή η ταυτότητα, και γίνεται ασήκωτη ιδίως εάν θελήσουν οι Έλληνες να την μεταφέρουν στους σημερινούς σύγχρονους συρμούς –για να την πάνε φρεσκότερη ακόμη πιο μακριά. Μπορεί οι ώμοι τους να μην αντέχουν αυτό το βαρύ φορτίο. Ίσως και να μην φταίνε οι ίδιοι που καλούνται να πληρώσουν την Ιστορία τους και να εξελίξουν τις ρίζες τους. «Είναι μεγάλο πρόβλημα να έχεις μεγάλη Ιστορία. Διότι, έχεις περισσότερες μνήμες απ’ ότι μπορείς να σηκώσεις». Ωστόσο, θα ευθύνονται οι Έλληνες -και μόνον οι Έλληνες, εάν αφήσουν το σκουλήκι να περπατήσει και να εισχωρήσει ανεμπόδιστο στην καρδιά του απιδιού. Τότε, ας μείνουν στην απόσυρσή τους -στων όχλων τα πανηγύρια και στους εορτασμούς του μηδενός. «Παρά τον θάνατον, εις αιώνα τον άπαντα ακμάζομεν» (Ανδρέας Εμπειρίκος).