1901. Ογδόντα χρόνια µετά την επανάσταση εναντίον της Οθωµανικής Αυτοκρατορίας, το µικρό ελληνικό κράτος διεκδικεί τη θέση του στον διεθνή χώρο, ενώ ταυτόχρονα, ενδεχοµένως ως συνέπεια αυτού, εξακολουθεί να αναζητά την ταυτότητά του. Τα κύρια ζητήµατα στον δηµόσιο διάλογο άπτονται της καταγωγής, της συνέχειας του ελληνικού έθνους, της γλώσσας, ακόµα και του ονόµατος των Ελλήνων. Γραικοί; Ρωµιοί; Ή Έλληνες;

Τα δύο κείµενα, των Κωστή Παλαµά και Νικόλαου Πολίτη, που δηµοσιεύονται στην παρούσα έκδοση για πρώτη φορά, αναδεικνύουν ένα σηµαντικό κοµµάτι από τους προβληµατισµούς και τις αντεγκλήσεις εκείνης της εποχής. Έχουν και τα δύο ιδιαίτερη σηµασία, αφενός διότι προέρχονται από δύο σηµαίνουσες προσωπικότητες της ελληνικής ιστορίας στα πεδία του πολιτισµού και της επιστήµης, και αφετέρου διότι συµβάλλουν στη µελέτη της ιστορίας των ιδεών.

Το γεγονός ότι σήµερα, διακόσια χρόνια µετά το ’21 και έναν αιώνα µετά την καταγραφή της, η διένεξη αυτή των Πολίτη και Παλαµά παραµένει ανοιχτό θέµα συζήτησης στην ελληνική Δηµόσια Σφαίρα, καταδεικνύει µε τον πιο χαρακτηριστικό τρόπο τις ανοιχτές πληγές της νεοελληνικής ταυτότητας, µε τους εθνικούς µύθους και τα αντικρουόµενα ιδεολογικά στοιχεία που τη συνθέτουν.

Έτσι ο ιδιότυπος αυτός γραπτός διάλογος µεταξύ δύο κορυφαίων Ελλήνων στοχαστών των αρχών του 20ού αιώνα, υπενθυµίζει εµφατικά ότι η Ιστοριογνωσία αποτελεί την κυριότερη οδό για την εθνική αυτογνωσία.