Τόλης Νικηφόρου, Φαντάσματα, Σύγχρονη Ελληνική Ποίηση, έργο εξωφύλλου Σαράντης Καραβούζης, εκδ. Μανδραγόρας, Αθήνα, Σεπτέμβριος 2020, 16Χ24, αριθμ. έκδοσης: 329, ISBN 978-960-592-111-8, σελ. 48, τιμή 8,48 ευρώ.

Φαντάσματα ποιήματα με λέξεις μυστικές

η σκληρή εντολή

να γνωρίζεις την ισόβια εντολή

να γνωρίζεις τον προορισμό σου

να κοιτάζεις κατάματα το θηρίο

και να γράφεις στο κελί σου ποιήματα

να ξέρεις ότι όλα είναι μάταια

να καταθέτεις γυμνή την ψυχή σου

να προφέρεις ηδονικά τις λέξεις

και να επιδιώκεις μια ανέφικτη τελειότητα

όχι για αραχνιασμένα ράφια βιβλιοπωλείων

όχι για τον έπαινο και την ιστορία

να γράφεις για σένα

γι’ αυτό που είσαι και που δεν αλλάζει

ίσως έτσι ν’ αγγίζεις και τ’ αδέρφια σου

τα τραύματα που ματώνουν και πονάνε

είναι η δωρεά σου

να είσαι ευγνώμων

και να γράφεις στο κελί σου ποιήματα

Θα αντάλλασσα, γράφει στο ποίημα «ανταλλαγή» ο Τόλης Νικηφόρος στην τελευταία ποιητική του συλλογή-απολογισμός ζωής/έργου πενήντα τέσσερα χρόνια στη λογοτεχνία/ και τριάντα εννιά βιβλία/ εξακόσια τόσα ποιήματα [ ] χωρίς κανένα δισταγμό/ με ευτυχισμένα τα παιδικά μου χρόνια// κι ας είναι αυτή η πιο μάταιη προσφορά/ κι η πιο μεγάλη αγνωμοσύνη.

Εξακολουθητικά βαθειά ανθρώπινη η μεστή λυρισμού ποίηση του Τόλη Νικηφόρου αποτελεί ίσως το σημαντικότερο δείγμα ποιητικού ήθους, σπάνιο και πολύτιμο για την εποχή. Θα υποστηρίζαμε ότι εδώ και χρόνια συστηματικά μέσω της γραφής ο Τόλης ψυχαναλύεται με γενναιότητα, διδάσκει με ταπεινοφροσύνη τους ποιητικούς κανόνες [γεννήθηκα από την απώλεια, μας λέει, συνδέοντας φιλοσοφία ζωής και καλλιτεχνική δημιουργία. μεταπλάθει το προσωπικό φορτίο σε αισθητική αγγίζοντας τους βαθύτερους κανόνες της ποιητικής τέχνης [η μουσική της κάθε λέξης/ κι η μουσική κάθε φωνής/ συνθέτουν το χρώμα κάθε στίχου/ κι όλοι μαζί οι στίχοι/ το ποίημα σαν ουράνιο τόξο/ μετά τα δάκρυα της βροχής.

Λιτά, σχεδόν ανεπαίσθητα, φέρνει στο φως τα εργαλεία της ποίησης αφού προηγουμένως τα έχει βιώσει/μετουσιώσει, μέσα στην ίδια τη ζωή, σε μυστήριο. Γι’ αυτό τα έργα του/οι στίχοι του εκπέμπουν ιερότητα και ουσία. Καμιά επίδειξη ή αλαζονεία, κανείς στόμφος, καμιά πόζα. Μόνο ο άνθρωπος στην πανανθρώπινη διάστασή του με τις πίκρες, τους έρωτες, τις χαρές, τους φόβους, αναδεικνύεται και πρωτοστατεί αποδεικνύοντας τη δύναμη, την αντοχή και την υπεροχή της ποιητικής τέχνης. έστω και ως αυταπάτης: ζούμε ισόβια εξόριστοι στην αυταπάτη/ σ’ ένα πολύτιμο ελάχιστο. Τα [«για πάντα αγαπημένα»] φαντάσματα παύουν πλέον να μας κυνηγούν και να μας φοβίζουν. έχουν μετατραπεί σε στίχους, στροφές και ποιήματα που αναβλύζουν το άρωμα της ζωής, τον έρωτα [από τις πιο έντονα ερωτικές στιγμές  η παρούσα συλλογή] και την αλήθεια της: με πράξεις καθημερινές / περίτεχνα απλό/ και ανθρώπινα ωραίο / το ποίημα της ζωής μας.

Ίσως η ποίηση του Τόλη Νικηφόρου να είναι η καθαρότερη απόδειξη της επιβολής/υπεροχής της ακόμα και στις δυσκολότερες καταστάσεις. Η καλύτερη εν ζωή μαθητεία για τους επίδοξους νέους δημιουργούς αλλά και για τους ώριμους συνοδοιπόρους του: έτσι λοιπόν εκεί που γράφει θάνατος/ εγώ διαβάζω αναγέννηση/ και πίσω από κάθε τάφο/ βλέπω ν’ ανθίζει ένα λουλούδι όταν τελειώνει γνωστή μια περιπέτεια/ πέφτουν ξανά τα ζάρια/ κι αρχίζει μια περιπέτεια άγνωστη/ σαν πάνω σε άγραφο χαρτί.

Μ

Γιος προσφύγων από τη Μικρά Ασία και την Ανατολική Ρωμυλία, ο Τόλης Νικηφόρου γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, αποφοίτησε από το Κολλέγιο Ανατόλια και σπούδασε διοίκηση επιχειρήσεων. Εργάστηκε κυρίως ως σύμβουλος οργάνωσης επιχειρήσεων στη Θεσσαλονίκη, την Αθήνα και το Λονδίνο και ταξίδεψε σε πολλές χώρες.

Το Φαντάσματα είναι το 39o βιβλίο του (το 12ο που εκδίδεται από τον Μανδραγόρα). Προηγήθηκαν 22 ποιητικά βιβλία (μαζί με τη συγκεντρωτική έκδοση, Ο πλοηγός του απείρου, 2004 και τα επιλεγμένα ποιήματα, Ίχνη του δέους, 2018) και 16 πεζογραφίας (4 μυθιστορήματα, 9 συλλογές διηγημάτων και 3 παραμύθια για μεγάλους).

Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε 10 ευρωπαϊκές γλώσσες και έχουν περιληφθεί σε πολλές ελληνικές και ξένες ανθολογίες, καθώς και στα κείμενα νεοελληνικής λογοτεχνίας της μέσης εκπαίδευσης στην Ελλάδα και την Κύπρο. Για το παραμύθι του, Σοτοσαπόλ ο χρυσοθήρας του απονεμήθηκε το βραβείο μυθιστορήματος επιστημονικής φαντασίας της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς το 1989 και για τη συλλογή διηγημάτων του, Ο δρόμος για την Ουρανούπολη, το κρατικό βραβείο διηγήματος το 2009.

Ο φιλόλογος και σκηνοθέτης Φώτης Συμεωνίδης γύρισε ένα ντοκιμαντέρ 58΄ λεπτών με τίτλο «Σ’ αγαπώ-Ελογοκρίθη, Η αλήθεια του ποιητή Τόλη Νικηφόρου» που προβλήθηκε με επιτυχία στο 17ο Διεθνές Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το 2015, σε διάφορα άλλα φεστιβάλ, σε αίθουσες βιβλιοθηκών και από την ΕΡΤ3.