Η περιγραφή της εικόνας μιας πόλης μπορεί να ξεκινά από τα πιο εμφανή στοιχεία, δηλαδή από τον σχεδιασμό, την κατανομή των χρήσεων στον αστικό χώρο, την αρχιτεκτονική, στην ουσία, όμως, το εγχείρημα είναι πολύ πιο σύνθετο. Στην εικόνα της πόλης αποτυπώνεται ο πολιτισμός ή –καλύτερα– οι πολιτισμοί της, η ταυτότητα των κατοίκων της, ο τρόπος με τον οποίο η κάθε κοινωνική ομάδα βιώνει τον χώρο της, η κληρονομιά αλλά και η υπόσχεση του καινούργιου, η συλλογική μνήμη και η ρήξη με το παρελθόν, η ουτοπία και η αδήριτη ανάγκη, η επίσημη ιστορία και το ατομικό βίωμα.

Η παρούσα μελέτη διερευνά τους μετασχηματισμούς στην εικόνα της Αθήνας σε μία μακρά περίοδο της ιστορίας της, με αφετηρία την επιλογή της ως πρωτεύουσας του νεοσύστατου ελληνικού κράτους το 1833 και με κατάληξη το τέλος της δεκαετίας του 1940, που αφήνει την πόλη και την κοινωνία της βαθιά τραυματισμένες.

Η διαμόρφωση της εικόνας της πόλης εξετάζεται σε συσχετισμό με τους μετασχηματισμούς που συντελούνται σε αυτή την περίοδο στο ιδεολογικό πεδίο, με κορυφαίο ζήτημα την επεξεργασία μιας ενωτικής εθνικής ιδεολογίας· εκτός από τις ιδεολογίες σχολιάζονται κατά περίπτωση και νοοτροπίες, στάσεις, πρακτικές. Η εστίαση στον ιδεολογικό παράγοντα επιτρέπει να αναδειχθούν οι εγχώριες δυναμικές και ο διάλογός τους με ευρύτερες τάσεις και ρεύματα, απομακρύνοντας το κέντρο βάρους από τις –ούτως ή άλλως– υπαρκτές ξένες επιρροές και παρεμβάσεις. Για τον πληρέστερο φωτισμό του θέματος επιχειρείται ένας διάλογος μεταξύ ιστορικών, αρχιτεκτόνων-πολεοδόμων, γεωγράφων, κοινωνιολόγων, θεωρητικών του πολιτισμού και άλλων επιστημονικών κλάδων, καθώς, επίσης, διαφορετικών σχολών σκέψης, παλαιότερων και νεότερων.