Ζούμε σ’ έναν κόσμο που επιδιώκει πάση θυσία την ευτυχία. Το να είναι κανείς ευτυχισμένος έχει γίνει όχι μόνο σκοπός ζωής για πολλούς από εμάς, αλλά επίσης δικαίωμα και υποχρέωση, άλλη μία εκδοχή του αμερικανικού ονείρου – πράγματι, ποιος θα ισχυριζόταν ποτέ ότι θέλει να είναι και να παραμείνει δυστυχής; Ως αρωγός στην κατάκτηση αυτού του επιθυμητού στόχου, κατά τα τέλη της δεκαετίας του ’90, αναδύθηκε μια καινούργια επιστήμη: η Θετική Ψυχολογία, με τους γιατρούς της, τους αυτοαποκαλούμενους επιστήμονές της και τους γκουρού της, οι οποίοι είναι στο πλευρό σου για να σου διδάξουν πώς να είσαι ευτυχισμένος. Με την ευγενική αλλά αυστηρή βοήθειά τους, θα μάθεις πώς να νικάς τα αρνητικά και μη παραγωγικά συναισθήματα, αναπτύσσοντας αντ’ αυτών τη χαρά και τη θετικότητα. Και εάν αποτύχεις…δεν μπορείς να αποτύχεις. Δεν σου επιτρέπεται να αποτύχεις, είσαι καταδικασμένος να επιτύχεις για το ίδιο σου το καλό. Μα εάν όντως αποτύχεις, θα βαρύνεσαι αποκλειστικά εσύ με το σφάλμα ή την ευθύνη, έχοντας επιδείξει έλλειψη θέλησης ή φιλοπονίας – και, πάντως, όχι η κοινωνία.

Δεν έχουμε, όμως, να κάνουμε εδώ με ένα καινοφανές τέχνασμα που έχει στόχο να μας πείσει, για μία ακόμα φορά, ότι ο πλούτος και η ανέχεια, η επιτυχία και η αποτυχία, η υγεία και η ασθένεια αποτελούν αποκλειστικά δική μας ευθύνη;

Και μήπως η αποκαλούμενη επιστήμη της ευτυχίας δεν επεκτείνει το πεδίο της κατανάλωσης στον εσωτερικό μας κόσμο, μετατρέποντας τα συναισθήματα σε κοινά εμπορεύματα;

Στο παρόν βιβλίο, ο Edgar Cabanas και η Eva Illouz ανιχνεύουν με έναν λόγο γεμάτο ζωντάνια τις απαρχές αυτής της νέας «επιστήμης» και διερευνούν τις επιπτώσεις ενός από τα πιο ανησυχητικά φαινόμενα των αρχών του αιώνα μας. Ο Έντγκαρ Καμπάνας γεννήθηκε το 1985 στη Μαδρίτη. Σπούδασε ψυχολογία στο Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Μαδρίτης, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ, το 2013. Μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ του Βερολίνου (2014-2016), είναι σήμερα καθηγητής στη Σχολή Κοινωνικών και Παιδαγωγικών Επιστημών του Πανεπιστημίου Camilo José της Μαδρίτης και συνεργαζόμενος ερευνητής στο Ινστιτούτο Μαξ Πλανκ του Βερολίνου.

***

Η Εύα Ιλούζ γεννήθηκε το 1961 στη Φεζ του Μαρόκου. Εγκαταστάθηκε στη Γαλλία σε ηλικία δέκα ετών. Σπούδασε κοινωνιολογία και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Paris X (Ναντέρ), ΜΜΕ στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και πολιτισμικές σπουδές και ΜΜΕ στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνιας (Annenberg School), όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτωρ.

Είναι καθηγήτρια κοινωνιολογίας στο Εβραϊκό Πανεπιστήμιο της Ιερουσαλήμ και διευθύντρια σπουδών (καθηγήτρια) στην Ανωτάτη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών (EHESS) του Παρισιού. Ήταν η πρώτη γυναίκα που εξελέγη πρόεδρος της Bezalel Academy of Art and Design.

Ακολουθώντας την παράδοση της Σχολής της Φρανκφούρτης, τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στην κριτική του «συναισθηματικού καπιταλισμού» και στους τρόπους με τους οποίους ο καπιταλισμός μεταλλάσσει τα συναισθηματικά πρότυπα σε προϊόντα και καταναλωτικά αγαθά.

Η Εύα Ιλούζ αρθρογραφεί τακτικά στις εφημερίδες Ha’aretz, Le Monde και Die Zeit.

Στα ελληνικά, κυκλοφορούν τα βιβλία της: Ψυχρή οικειότητα: Η οικοδόμηση του συναισθηματικού καπιταλισμού (Oposito, 2017) και Γιατί πληγώνει ο έρωτας (Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2019).

***

Η Eva Illouz και ο Edgar Cabanas βάλλουν κατά της δικτατορίας της ευτυχίας με έναν λόγο γεμάτο ζωντάνια. Πρόκειται για ένα εποικοδομητικό, εξαιρετικά επίκαιρο και σημαντικό βιβλίο, που μας βοηθά να αντιληφθούμε την επιρροή μιας νέας, παγκόσμιας ιδεολογίας που υπηρετεί την εξουσία.

Marie Lemonnier, L’Obs

Στο τελευταίο της βιβλίο, η κοινωνιολόγος καταγγέλλει την προσταγή που μας απευθύνεται να είμαστε χαρούμενοι. Αυτή η ιδεολογία, εκτελεστικό όργανο της οποίας είναι η Θετική Ψυχολογία, δεν έχει παρά έναν και μοναδικό σκοπό: την ενοχοποίηση των ατόμων και την ενδυνάμωση του νεοφιλελευθερισμού. Για μία ακόμη φορά, η συγγραφέας επιθυμεί «να βάλει την Κοινωνιολογία εκεί όπου κυριαρχεί η Ψυχολογία».

Virginie Bloch-Lainé, Libération

Ένα ξεχωριστό βιβλίο […] που αναδεικνύει την άλυτη αντίφαση, το αδιέξοδο, της παρούσας ατομικιστικής κοινωνίας. Στις μέρες μας, εάν ο Σωκράτης βάδιζε στην αγορά και έθετε τα σπουδαία ερωτήματά του γύρω από το καλό, το δίκαιο, αυτό που θα έπρεπε να επιδιώκουμε, θα έβλεπε να καταφτάνει κάποιος τύπος για να του προτείνει να γίνει καθοδηγητής προσωπικής εξέλιξης στην Google.

Raphaël Glucksmann, France Inter

Η κοινωνιολόγος Eva Illouz και ο ψυχολόγος Edgar Cabanas, οξυδερκείς παρατηρητές της εκμετάλλευσης των ενδόμυχων συναισθημάτων μας από τον καπιταλισμό, αποκαλύπτουν πώς η ευτυχία έχει μετατραπεί σε ιδιαιτέρως επικερδή αγορά και σε ιδεολογία συναρπαστική, αλλά και στρεβλή.

Catherine Portevin, PhiloMag

Μια δίκαιη κριτική της τυραννίας ενός μοντέλου τεχνητής ευτυχίας, απογυμνωμένου από κάθε κοινωνικό πλαίσιο.

Jean-Marie Durand, Les Inrocks

Την καλλιεργούμε, τη θεωρητικοποιούμε και τη μετατρέπουμε σε αντικείμενο επιχειρηματικής εκμετάλλευσης, γράφοντας βιβλία και παραδίδοντας μαθήματα γύρω από αυτήν. Πρόκειται για το νέο καύσιμο της παραγωγικότητας. Σε κοινωνικό και εργασιακό επίπεδο, η ευτυχία έχει αναδειχτεί σε νέα τάξη πραγμάτων.

Nicolas Santolaria, Le Monde