Η παρούσα μελέτη έχει ως αντικείμενο την εφαρμογή του δικαίου απαγόρευσης των διακρίσεων κατά το προσυμβατικό στάδιο, ειδικά στο πεδίο της εργασίας και της απασχόλησης. Ως προσυμβατικό στάδιο νοείται, με ευρύτητα, ολόκληρο το φάσμα εννόμων σχέσεων που αναπτύσσονται από την αρχική συναλλακτική επαφή των μερών μέχρι και τη σύναψη της σύμβασης ή την αποτυχία της διαπραγμάτευσης.
1. Εισαγωγή........................................................................................... 1
2. Η άρνηση σύναψης σύμβασης και η απαγόρευση των διακρίσεων.. 3
2.1 Ο γενικός έλεγχος της άρνησης σύναψης σύμβασης...................... 3
2.2 Ο έλεγχος της άρνησης σύναψης σύμβασης στην περίπτωση των αθέμιτων διακρίσεων 6
2.2.1 Οι ιδιαιτερότητες της άρνησης σύναψης σύμβασης στις περιπτώσεις αθέμιτων διακρίσεων ............................................................................................... 6
2.2.2 Η ειδική προστασία έναντι των διακρίσεων κατά το προσυμβατικό στάδιο 12
3. Η απαγόρευση των διακρίσεων κατά το προσυμβατικό στάδιο....... 15
3.1 Η έκταση του πεδίου εφαρμογής του ενωσιακής προέλευσης δικαίου απαγόρευσης των διακρίσεων στο προσυμβατικό στάδιο................................................................... 15
3.1.1 Οι εφαρμοστέες διατάξεις...................................................... 15
3.1.2 Ειδικότερα η έννοια της πρόσβασης στην εργασία ή την απασχόληση 17
3.1.2.1 Ευρεία ερμηνεία.......................................................... 17
3.1.2.2 Δημόσιες δηλώσεις χωρίς ταυτοποιήσιμο θύμα διάκρισης 18
3.1.2.3 Παράγοντες που επηρεάζουν την απόφαση αποδοχής μιας θέσης εργασίας 20
3.1.2.4 Περίοδος αναμονής για επαγγελματική κατάρτιση ως αναγκαία προϋπόθεση για την πρόσβαση στην απασχόληση.............................................................. 21
3.1.3 Η πρόσβαση στην επαγγελματική κατάρτιση.......................... 22
3.1.4 Εξαίρεση όσων υποβάλλουν τυπικά υποψηφιότητα προς πρόσληψη, χωρίς γνήσια πρόθεση πρόσβασης στην απασχόληση................................................... 22
3.1.5 Η αντικειμενική καταλληλότητα του υποψηφίου για τη συγκεκριμένη θέση 25
3.2 Άμεση διάκριση........................................................................... 29
3.2.1 Οι προϋποθέσεις για την ύπαρξη άμεσης διάκρισης................ 29
3.2.1.1 Το πρόβλημα της σύγκρισης........................................ 29
3.2.1.2 Ο αιτιώδης σύνδεσμος με το προστατευόμενο γνώρισμα 36
3.2.2 Περιπτωσιολογία άμεσων διακρίσεων κατά την πρόσληψη..... 39
3.2.3 Η υποχρέωση πληροφόρησης του εργοδότη και το «δικαίωμα στο ψέμα» 44
3.3 Έμμεση διάκριση......................................................................... 48
3.4 Άρνηση εύλογων προσαρμογών................................................... 55
3.5 Δυνατότητα δικαιολόγησης της διαφορετικής μεταχείρισης.......... 63
3.5.1 Το στενότερο περιθώριο δικαιολόγησης των άμεσων διακρίσεων στο δίκαιο της Ένωσης σε σύγκριση με την ΕΣΔΑ.............................................................................. 63
3.5.2 Η συνδρομή ουσιαστικής και καθοριστικής επαγγελματικής προϋπόθεσης 65
3.5.3 Η τήρηση της δημόσιας ασφάλειας, η πρόληψη ποινικών παραβάσεων, η προστασία της υγείας και των δικαιωμάτων και ελευθεριών των άλλων και οι εξαιρέσεις σχετικά με τις ένοπλες δυνάμεις ............................................................................................. 69
3.5.4 Λόγοι που δικαιολογούν τη διαφορετική μεταχείριση ειδικά λόγω ηλικίας 72
3.5.5 Θετικά μέτρα......................................................................... 77
4. Η υπέρβαση των αποδεικτικών δυσχερειών: κατανομή του βάρους απόδειξης και αξίωση πληροφόρησης υπέρ του απορριφθέντος υποψηφίου....................... 83
4.1 Εισαγωγικά: η αποδεικτικά δυσχερής θέση του απορριφθέντος υποψηφίου 83
4.2 Η κατανομή του βάρους απόδειξης............................................... 84
4.2.1 Η νομολογιακή διαμόρφωση των κανόνων σχετικά με το βάρος της απόδειξης 84
4.2.2 Η ενσωμάτωση των κανόνων περί κατανομής του βάρους της απόδειξης στις Οδηγίες σχετικά με τις διακρίσεις................................................................................. 87
4.2.3 Το περιεχόμενο της αποδεικτικής διευκόλυνσης ειδικότερα.... 89
4.2.4 Πραγματικά περιστατικά βάσει των οποίων επιτυγχάνεται αντιστροφή του βάρους απόδειξης - Ειδικά η αξιοποίηση «δοκιμαστικού» συνυποψηφίου............................ 92
4.2.5 Το περιεχόμενο του βάρους απόδειξης που μετατοπίζεται στον εργοδότη 97
4.3 Η αξίωση πληροφόρησης του απορριφθέντος υποψηφίου............ 101
5. Έννομες συνέπειες επί δυσμενούς διάκρισης κατά το προσυμβατικό στάδιο 107
5.1 Εισαγωγικά: θέση του προβλήματος............................................. 107
5.2 Οι κυρώσεις λόγω απαγορευμένης διάκρισης κατά τη νομολογία του ΔΕΕ 108
5.3 Οι κυρώσεις λόγω απαγορευμένης διάκρισης στις ενωσιακές Οδηγίες 114
5.4 Οι κυρώσεις λόγω απαγορευμένης διάκρισης στο ελληνικό δίκαιο. 116
5.4.1 Η επιλογή εννόμων συνεπειών στο προσυμβατικό στάδιο....... 116
5.4.2 Η υποχρέωση κατάρτισης της σύμβασης ως έννομη συνέπεια.. 119
5.4.2.1 Σε περίπτωση προσλήψεων κατόπιν προκήρυξης διαγωνισμού 119
5.4.2.2 Σε περίπτωση προσλήψεων χωρίς προκήρυξη διαγωνισμού 121
5.4.2.3 Υποχρέωση σύναψης της σύμβασης εργασίας και αδυναμία παροχής 135
5.4.2.4 Υποχρέωση σύναψης σύμβασης εργασίας και εξειδίκευση του περιεχομένου της .................................................................................... 140
6. Επίλογος.......................................................................................... 143
7. Πίνακας βιβλιογραφίας.................................................................... 145
Ελληνική........................................................................................... 145
Ξενόγλωσση..................................................................................... 151
