Στην πα­ρούσα ερ­γα­σία ε­ξε­τά­ζουμε δι­ά­φο­ρες μορ­φές μυ­στι­κών δρα­στη­ρι­ο­τή­των που εκ­δη­λώ­θη­καν σε σχέση με την εκ­παί­δευση των τουρ­κο­κρα­τού­με­νων Αρ­με­νίων, ι­δίως κατά το ε­θνικό κί­νημα και μέ­χρι την Αρ­με­νική Γε­νο­κτο­νία.  

Δευ­τε­ρευ­όν­τως θα α­να­φερ­θούμε και σε εκ­δη­λώ­σεις μυ­στι­κό­τη­τας/α­πό­κρυ­ψης περί την εκ­παί­δευση δι­α­φό­ρων μει­ο­νο­τή­των, οι ο­ποίες συ­νέ­βη­σαν πε­ρί­που την ί­δια ε­ποχή στη Ρω­σική Αυ­το­κρα­το­ρία, και σε πα­ρό­μοια φαι­νό­μενα άλ­λων ε­θνο­τή­των αλ­λού.

Υ­πο­στη­ρί­ζουμε ότι υπό συν­θή­κες ε­θνι­κών, θρη­σκευ­τι­κών και πο­λι­τι­κών αν­τι­πα­λο­τή­των, η κρυ­φό­τητα/α­πό­κρυψη εί­ναι α­πα­ραί­τητο συμ­πλή­ρωμα της νο­μό­τυ­πης και φα­νε­ρής εκ­παί­δευ­σης μει­ο­νο­τή­των, των ο­ποίων α­πει­λεί­ται (ή μπο­ρεί να α­πει­λη­θεί) η θρη­σκευ­τική, γλωσ­σική ή ε­θνική ταυ­τό­τητα.

Θε­ω­ρούμε αυ­το­νό­ητο ότι πριν τον 19ου αι­ώνα δεν υ­πήρχε «κο­σμική» εκ­παί­δευση/παι­δεία των Χρι­στι­α­νών της Ο­θω­μα­νι­κής Αυ­το­κρα­το­ρίας (στο ε­ξής Οθ.Α.) αλλά ή­ταν άρ­ρη­κτα συν­δε­δε­μένη με τη θρη­σκευ­τική ζωή. Για τη μυ­στι­κό­τητα και την α­πό­κρυψη ως πο­λι­τι­σμι­κές πρα­κτι­κές υ­πάρ­χει έ­νας σε­βα­στός όγ­κος βι­βλι­ο­γρα­φίας, του­λά­χι­στον σε σχέση με τον Δυ­τικό πο­λι­τι­σμό.