Το πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού έχει αποκτήσει τελευταία έναν ιδιαίτερο συμβολισμό στον δημόσιο διάλογο. Η ανάπτυξη του απασχόλησε με ένταση κυβερνήσεις, αρμόδιες δημόσιες υπηρεσίες, μέσα ενημέρωσης, πολεοδόμους, αρχιτέκτονες και γενικά τους πολίτες. Σταδιακά, πήρε σημασία και συμβολισμό, που ξεπερνούν την σπουδαιότητα ενός μοναδικού πολεοδομικού έργου, διότι συνδέθηκε με γενικότερες οικονομικές, κοινωνικές, πολιτικές, ιδεολογικές και πολιτιστικές εξελίξεις, που κατέληξε να εκφράζει. Μέσα από ανταγωνισμούς και διαμάχες έγινε η μικρογραφία ή κατοπτρικό είδωλο μιας ευρύτερης πραγματικότητας και των πρόσφατων αναταράξεων της Ελληνικής κοινωνίας. Μπορεί αυτό να ακούγεται υπερβολικό, αλλά ένας στόχος αυτού του βιβλίου είναι να δείξει ότι αληθεύει. Το 1978 είναι η αφετηρία αυτής της διαδρομής, όταν αποφασίσθηκε ότι θα εκποιηθεί για να χρηματοδοτηθεί η κατασκευή ενός νέου αεροδρομίου. Ένας νόμος του 1995, είναι ο επόμενος μεγάλος σταθμός και η απαρχή ενός, συχνά συγκρουσιακού, διαλόγου, για την δημιουργία στο Ελληνικό μητροπολιτικού πάρκου πρασίνου και αναψυχής. Από το 2010, όταν η χώρα μπαίνει στον αστερισμό των Μνημονίων, επικρατεί μια νέα αντίληψη λόγω της αγωνίας για ενίσχυση των κρατικών ταμείων και προσέλκυση επενδύσεων. Μια συνέπεια ήταν η παγίωση της λογικής ενός παράλληλου ή εναλλακτικού συστήματος πολεοδόμησης. Για το Ελληνικό, το 2012 είναι σημαδιακό, διότι, σε μια χώρα βυθισμένη στην οικονομική κρίση, οι όροι του παιχνιδιού αλλάζουν και το κριτήριο είναι πια η επιχειρηματική αξιοποίηση. Το βιβλίο ανατρέχει σε όλη την διαδρομή, μέχρι το 2018, παρουσιάζοντας και σχολιάζοντας τις εξελίξεις, τα αλλεπάλληλα σχέδια για το Ελληνικό και κάποιες θεωρητικές θέσεις που βοηθούν στην κατανόηση της πορείας και των πολεοδομικών πρωτοβουλιών.
Αεροδρόμια
66Ο ανασχεδιασμός του χώρου του πρώην αεροδρομίου Riem του Μονάχου
Κεφάλαιο 2
2003Περίοδος αποφάσεων για το Ελληνικό και οι εξελίξεις μέχρι το
712.1. Ιστορικό: Ο διάλογος για το Ελληνικό, οι κυβερνητικές εξαγγελίες, η οργάνωση των Ολυμπιακών Αγώνων, οι προτάσεις του ΕΧΟΑ και η στάση της τοπικής αυτοδιοίκησης
71Θέσεις της τοπικής αυτοδιοίκησης
75Αυξανόμενη οξύτητα
76Πρωθυπουργικές εξαγγελίες
80Η μελέτη της ΑΣ.Π.Α. Α.Ε. για τους δήμους
81Καταιγισμός ιδεών και προτάσεων
83Αττική και παραλιακή ζώνη Σαρωνικού
88Ολυμπιακό Χωριό
88Μια χαμένη ευκαιρία
902.2. Στόχοι, εναλλακτικά σενάρια ανάπτυξης, συστατικά στοιχεία των λύσεων και μεθοδολογική προσέγγιση της μελέτης του ΕΧΟΑ
90Η πορεία του σχεδιασμού
92Η μεθοδολογία της μελέτης
95Κριτήρια διαλογής χρήσεων (Δραστηριότητα Δ7)
96Δομικά στοιχεία των δεσμών χρήσεων και των σεναρίων (Δραστηριότητα Δ8)
97Πάρκο πρασίνου
98Επιχειρηματικές δραστηριότητες (Δραστηριότητα Δ9)
99Εναλλακτικές δέσμες χρήσεων γης (Δραστηριότητες Δ10 και Δ11)
101Η δομή του χώρου
102Χωρικά «προκαταρκτικά σενάρια» (Δραστηριότητα Δ12)
106Θεματικά πάρκα: Θεματική αναψυχή στο σύνορο της Αθήνας με τον Σαρωνικό Κόλπο
106Τέχνες και λόγος: Δημιουργία πολιτιστικού πόλου
106Κέντρο εκθέσεων και συνεδρίων και διεθνής έκθεση
107Αεραθλητισμός και τηλεπικοινωνιακή - διαστημική τεχνολογία
107Οικονομική αξιολόγηση (Δραστηριότητα Δ13)
109Εναλλακτικά «τελικά χωρικά σενάρια» (Δραστηριότητα Δ14)
1152.3. Σχεδιασμός με χρήση εναλλακτικών σεναρίων στην πολεοδομική θεωρία και πρακτική και οι βασικές αρχές της μελέτης του ΕΧΟΑ
115Οι απαρχές της προσέγγισης του scenario planning
118Η πρακτική του πολεοδομικού σχεδιασμού στην Ελλάδα και η χρήση σεναρίων
121Η χρήση των σεναρίων στη μελέτη για το Ελληνικό του ΕΧΟΑ/ ΕΜΠ
124Η οικοδόμηση των σεναρίων
Κεφάλαιο 3
«Διεθνοποίηση» της ανάπλασης του Ελληνικού
και η νέα κυβερνητική προσέγγιση στην περίοδο
1273.1. Ιστορικό: Διεθνής αρχιτεκτονικός διαγωνισμός, νέες κυβερνητικές προτάσεις, και ανανέωση των αντιδράσεων
127Ο αρχιτεκτονικός διαγωνισμός
131Επικαιροποίηση του ερευνητικού προγράμματος του ΕΧΟΑ/ΕΜΠ και ο φορέας ανάπτυξης
133Νέες αντιδράσεις, εντάσεις και αντιπαραθέσεις
137Διάλογος ΥΠΕΧΩΔΕ και δήμων ή έλλειψη διαλόγου;
140Μια συμφιλιωτική τοποθέτηση
1423.2. Η βραβευμένη μελέτη των Γάλλων αρχιτεκτόνων, οι συμπληρωματικές προτάσεις του ΕΧΟΑ και το σχέδιο του ΥΠΕΧΩΔΕ του
142Τα κύρια χαρακτηριστικά της βραβευμένης μελέτης - Softscapes.
145Οι προτάσεις του ΥΠΕΧΩΔΕ του
151Πολεοδομική οργάνωση και κτήρια
1533.3. Η οικο-συστημική προσέγγιση (ecosystem approach)
153Βασικές αρχές της ecosystem approach
157Οικο-συστημική προσέγγιση και αστικές περιοχές
Κεφάλαιο 4
Μεταβολές στον διάλογο για το Ελληνικό και στροφή προς νέες
θεωρήσεις κατά την εμφάνιση της οικονομικής κρίσης (2007-2010)
1594.1. Ιστορικό: Πολιτικές εξελίξεις και εναλλακτικές προτάσεις με διαφορετική αφετηρία και στόχευση
159Στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων και άλλες εναλλακτικές μελέτες
162Αλλαγή κυβερνητικών απόψεων και το Κέντρο Πολιτισμού «Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος»
164Η οικονομική κρίση και η επίδραση της στον διάλογο για το Ελληνικό
166Οι «μελέτες Πολλάλη»
169Δημοσιονομικά προβλήματα και αναζήτηση εσόδων
169Το ερευνητικό πρόγραμμα του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ
172Νέα πολιτική από πλευράς ΥΠΕΚΑ (πρώην ΥΠΕΧΩΔΕ)
174Οι προτάσεις Ασεμπίγιο: Μια πρόγευση
176Μεταβολή στους όρους του παιχνιδιού και το Κατάρ στον ορίζοντα
180Ο αγώνας για την προσέλκυση επενδύσεων και οι αποκρατικοποιήσεις
1824.2. Η μελέτη του Εργαστηρίου Αστικού Περιβάλλοντος ΕΜΠ
182Βασικές θέσεις της μελέτης
186Καταγραφή διεθνούς εμπειρίας
187Το πάρκο πρασίνου
188Πολεοδόμηση του χώρου και κτήρια
189Το Ελληνικό στο πλαίσιο της μητροπολιτικής περιοχής
191Προτεινόμενη στρατηγική
1954.3. Στόχοι και σχεδιασμός αστικών πάρκων
195Άνθρωπος και φύση
196Η συμβολή των πάρκων πρασίνου
197Τι είναι ένα πάρκο;
199Η νέα έννοια του πάρκου
202Η διαχείριση των αστικών πάρκων
204Οι στόχοι των αστικών πάρκων
205Λειτουργίες και οργάνωση του αστικού πάρκου
Κεφάλαιο 5
Το έργο του Ελληνικού μέσα στο κλίμα της οικονομικής κρίσης
(2011-2014)
2075.1. Ιστορικό: Η εταιρεία «Ελληνικό Α.Ε.», προσέλκυση επενδύσεων, επιχειρηματική εκμετάλλευση και διαγωνισμός για την υποβολή προσφορών
207Μεταξύ Καταλανών και Καταριανών
211Το μοντέλο του Καταλανού αρχιτέκτονα Ασεμπίγιο
215Εξελίξεις σε τοπικό επίπεδο και η «κοινή γνώμη»
216Ευπρόσδεκτοι επενδυτές
217Ίδρυση της εταιρείας Ελληνικό Α.Ε. και του ΤΑΙΠΕΔ
219Αποκρατικοποιήσεις, επενδύσεις, ιδιωτικοποιήσεις και δημόσια ακίνητα
221Επιχειρηματικός διαγωνισμός για το Ελληνικό
224Ο ρόλος της εταιρείας Ελληνικό Α.Ε., εξώσεις και μετεγκαταστάσεις
225Η ανάπτυξη του Ελληνικού και το Ρυθμιστικό Σχέδιο της Αθήνας
227Η Lamda Development επί σκηνής
230Σύμβαση: Διαπραγμάτευση και κατακύρωση
233Ο Ν. 4062/2012 για την πολεοδόμηση του Ελληνικού
235Η εναντίωση της αντιπολίτευσης
240Το Ελληνικό στο μάτι του κυκλώνα
2425.2. Ο νόμος για την αξιοποίηση του πρώην Αεροδρομίου Ελληνικού και η μελέτη της εταιρείας Ελληνικό Α.Ε.
242Ν. 4062/2012: Στόχοι για το Ελληνικό
244Ο νόμος για το Ελληνικό και το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης (ΣΟΑ)
246Πολεοδομικές παράμετροι στο Ν. 4062/2012
247Διαδικασίες κατά το Ν. 4062/2012
249Περιεχόμενα και στόχοι της μελέτης της εταιρείας Ελληνικό Α.Ε
251Πολεοδομικό πρότυπο της μελέτης της Ελληνικό Α.Ε
253Πολεοδομική σύνθεση
254Χρήσεις γης και περιβάλλον
2585.3. Σχεδιασμός σε εποχή κρίσης, χωρική διακυβέρνηση, και η σύγκρουση τοπικού και μητροπολιτικού επιπέδου
258Ο σχεδιασμός του χώρου σε κρίση
260Οι αδυναμίες του φυσικού σχεδιασμού
261Κοινωνική κριτική και συστημική προσέγγιση
265Ριζοσπαστικές απόψεις και κοινωνική συμμετοχή
267«Επικοινωνιακή δράση» ή νεοφιλελεύθερη λογική;
269Ο πολεοδομικός σχεδιασμός μεταξύ σφύρας και άκμονος
271Και το μέλλον;
Κεφάλαιο 6
Η αποδοχή των προτάσεων των επενδυτών για το Ελληνικό
και οι αναπόφευκτες αναταράξεις (2015-2018)
2736.1. Ιστορικό: Οι περιπέτειες του έργου του Ελληνικού μέχρι την τελική έγκριση των σχεδίων της Hellinikon Global I S.A.
2732015: Κυβερνητική αλλαγή
275Η σύμβαση παραχώρησης του Ελληνικού
279Το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης
282Η γνωμοδότηση της επιτροπής εμπειρογνωμόνων
283Προεδρικό Διάταγμα και διαδικασία γνωμοδότησης του ΣτΕ
286Καζίνο και μετεγκαταστάσεις από τον χώρο του Ελληνικού
288Το πρόβλημα των αρχαιοτήτων
290Η μάχη στο Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο
302Καθυστερήσεις, δασική έκταση και νέες αντιδράσεις
308Συμβατότητα της επένδυσης με το περιβάλλον της Πρωτεύουσας
310Έγκριση Προεδρικού Διατάγματος και τελευταίες εξελίξεις
3146.2. Η σύμβαση ΤΑΙΠΕΔ - Hellinikon Global I S.A. και το Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης
314Σύμβαση μεταξύ ΤΑΙΠΕΔ και Hellinikon Global I S.A
318Hellinikon Global: Σχέδιο Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης
321Υπερκείμενος σχεδιασμός και θεσμικό πλαίσιο
322Αρχές σχεδιασμού
323Ταυτότητα του ΣΟΑ
324Πολεοδομικό καθεστώς και όροι δόμησης
326Οικονομικά μεγέθη
327Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων
330Η έκθεση της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων
332Προεδρικό Διάταγμα έγκρισης του Σχεδίου Ολοκληρωμένης Ανάπτυξης
3406.3. Ο συμβολισμός των μεγάλων πολεοδομικών παρεμβάσεων και έργων, οι συμμετοχικές διαδικασίες και ο ρόλος του κράτους
340Ο προβληματισμός για τις πόλεις
341Υγιείς, συμπαγείς και έξυπνες πόλεις
343Χωρικές συσπειρώσεις, έργα - σημαίες, τοπόσημα και αστική αναγέννηση
346Η «νέα πολιτική» για τις πόλεις
349Επιχειρηματική πόλη και αστικό marketing
352Συνεργατικός πολεοδομικός σχεδιασμός και τοπική δημοκρατία.
354Η άκριτη πόλωση των ιδεολογιών
357Επίλογος
