Οι κανόνες του Κληρονομικού Δικαίου του Αστικού Κώδικα διατυπώθηκαν με βάση το προϊσχύσαν δίκαιο και τους αλλοδαπούς Κώδικες που αποτέλεσαν πρότυπο για τον Αστικό Κώδικα. Κατά το διαρρεύσαν διάστημα θεωρία και νομολογία, καθώς και νομοθετικές τροποποιήσεις, διαμόρφωσαν το ζωντανό Κληρονομικό Δίκαιο της Χώρας μας, προσαρμοσμένο στην ελληνική πραγματικότητα και απαλλαγμένο από αλλοδαπές επιδράσεις.
Το Κληρονομικό Δίκαιο αυτό ερευνάται στο παρόν έργο, που εμφανίζεται σε δ’ έκδοση.
Στόχος του γράφοντος είναι η έρευνα με βάση την αξιολογική στάθμηση των συμφερόντων και η παρουσίαση ενός δυναμικού συστήματος που θα ικανοποιεί – στο μέτρο του δυνατού – τις ανάγκες του θεωρητικού ερευνητή, του πρακτικού ερμηνευτή και του φοιτητή. Και η προσπάθεια αυτή συνοδεύεται από την ελπίδα, ότι ο στόχος αυτός (μπορεί να) έχει επιτευχθεί. Είθε ο αναγνώστης να διαπιστώσει, τουλάχιστον με την επιείκεια που τον διακρίνει, πως η ελπίδα αυτή δεν έμεινε μόνο ελπίδα.
Η τυπικότητα που χαρακτηρίζει το Κληρονομικό Δίκαιο – με κίνδυνο αυτό να εμφανίζεται ως δίκαιο αριθμητικών πράξεων και υπολογισμών − αντισταθμίζεται κατά την ερμηνεία με την αξιολόγηση των συμφερόντων, την αναζήτηση της ratio κάθε επί μέρους ρυθμίσεως και την κατάστρωση συστήματος γενικών αρχών. Διαγράμματα, γραφικές παραστάσεις και παραδείγματα καθιστούν ευχερέστερη την κατανόηση της δομής και της λειτουργίας του τμήμα-τος αυτού της έννομης τάξεως.
Η δομή του έργου ακολουθεί τη δομή του Εγχειριδίου Κληρονομικού Δικαίου, το οποίο – ανατυπούμενο και συμπληρούμενο – κυκλοφορεί από το έτος 1980. Στο βιβλίο ενσωματώνονται, κατάλληλα προσαρμοσμένα, τμήματα μονογραφιών του γράφοντος για θέματα Κληρονομικού Δικαίου.
Με το εκτενές αλφαβητικό ευρετήριο το έργο καθίσταται περισσότερο εύχρηστο.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ......................................................................................................................... V
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ........................................................................................................ VII
ΓΕΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ............................................................................................... ΙΧ
I..... ΕΙΣΑΓΩΓΗ.................................................................................................................. 1
TO ΠΕΜΠΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΩΔΙΚΑ ΓΙΑ ΤΟ «ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ» 1
1..... Περιεχόμενο – Η ρύθμιση του Κληρονομικού Δικαίου................................ 1
1.1........ Περιεχόμενο του πέμπτου βιβλίου .................................................... 1
1.2........ Άλλες διατάξεις Κληρονομικού Δικαίου.......................................... 2
1.3........ Ειδικοί νόμοι........................................................................................ 3
1.4........ Γενικό, Ειδικό και Δικονομικό Μέρος............................................ 3
2..... Ιστορική καταγωγή............................................................................................ 4
3..... Έννοια Κληρονομικού Δικαίου........................................................................ 5
4..... Η λειτουργική σημασία του ΚληρΔ................................................................. 5
4.1........ Γενικά, οι επιδιωκόμενοι σκοποί...................................................... 6
4.2........ Η συνέχιση των περιουσιακών σχέσεων του αποβιώσαντος........ 6
4.3........ Η επιλογή του προσώπου του κληρονόμου..................................... 7
4.4........ Άλλοι σκοποί........................................................................................ 8
4.4.1...... Εκκαθάριση θεμάτων κληρονομικής διαδοχής.............. 8
4.4.2...... Προστασία κληρονόμων.................................................... 8
4.4.3...... Προστασία δανειστών......................................................... 8
4.4.4...... Προστασία κληρονομουμένου.......................................... 8
4.5........ Η λειτουργική σημασία του ΚληρΔ.................................................. 9
5..... Συγκρουόμενα συμφέροντα και γενικές αρχές του ΚληρΔ........................... 9
5.1........ Γενικά.................................................................................................... 10
5.2........ Το συμφέρον του κληρονομουμένου................................................ 10
5.3........ Το συμφέρον της οικογένειας του κληρονομουμένου.................... 11
5.4........ Το συμφέρον των κληρονόμων......................................................... 11
5.5........ Το συμφέρον των δανειστών και των οφειλετών του κληρονομουμένου 11
5.6........ Το συμφέρον των συναλλαγών.......................................................... 11
5.7........ Το συμφέρον του κράτους.................................................................. 12
5.8........ Αξιολόγηση και νομοθετική ρύθμιση............................................... 12
5.9........ Οι γενικές αρχές του ΚληρΔ............................................................... 13
5.9.1...... Καθολικότητα και αμεσότητα κληρονομικής διαδοχής 14
5.9.2...... Ελευθερία του διατιθέναι.................................................... 14
5.9.3...... Προστασία της οικογένειας............................................... 14
5.9.4...... Αναγνώριση (ιδιωτικού) κληρονομικού δικαιώματος.. 15
5.9.5...... Προστασία ασφάλειας συναλλαγών................................. 15
5.9.6...... Ικανοποίηση συμφερόντων του κράτους........................ 15
5.10...... Η λειτουργία των γενικών αρχών του ΚληρΔ................................. 15
6..... Φύση των κανόνων του ΚληρΔ......................................................................... 16
II... Η ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ ΓΕΝΙΚΑ........................................................... 17
7..... Έννοια κληρονομικής διαδοχής....................................................................... 17
7.1........ Έννοια, ορολογία................................................................................. 17
7.2........ Χαρακτηριστικά της κληρονομικής διαδοχής................................ 17
7.3........ Κληρονομική διαδοχή σε στενή, ευρεία και ευρύτατη έννοια....... 18
7.4........ Οιονεί καθολική διαδοχή.................................................................... 19
7.5........ Κληρονομική διαδοχή και κτήση αιτία θανάτου............................ 19
7.6........ Κληρονομική διαδοχή και επαγωγή της κληρονομίας.................. 19
8..... Λόγοι και είδη της κληρονομικής διαδοχής................................................... 20
8.1........ Λόγοι κληρονομικής διαδοχής, είδη................................................. 20
8.2........ Ειδικότερα οι ειδικοί λόγοι................................................................ 20
8.3........ Είδη κληρονομικής διαδοχής............................................................. 21
8.4........ Ειδικότερα η κληρονομική σύμβαση............................................... 22
8.4.1...... Έννοια, ευρεία...................................................................... 22
8.4.2...... Έννοια, στενή (γνήσιες κληρονομικές συμβάσεις)......... 22
8.4.3...... Άλλες κληρονομικές συμβάσεις........................................ 23
8.4.4...... Επιτρεπόμενες κληρονομικές συμβάσεις......................... 24
9..... Τα υποκείμενα της κληρονομικής διαδοχής................................................... 24
9.1........ Γενικά.................................................................................................... 24
9.2........ Ο κληρονομούμενος – Χρόνος επαγωγής........................................ 24
9.3........ Ο κληρονόμος, κληρονομική ικανότητα......................................... 25
9.3.1...... Φυσικό πρόσωπο................................................................ 27
9.3.2...... Νομικό πρόσωπο................................................................ 28
9.3.3...... Ένωση προσώπων χωρίς νομική προσωπικότητα........ 29
10... Το αντικείμενο της κληρονομικής διαδοχής.................................................. 29
10.1...... Γενικά, η κληρονομία......................................................................... 29
10.2...... Κανόνας κληρονομητού και ακληρονομήτου................................. 30
10.3...... Περιπτωσιολογία (επισκόπηση)........................................................ 30
10.4...... Ιδιωτική αυτονομία και κληρονομητό ή ακληρονόμητο των σχέσεων 30
10.5...... Το πτώμα του κληρονομουμένου...................................................... 31
10.6...... Σχέσεις εξ ιδίου δικαίου...................................................................... 31
11... Το κληρονομικό δικαίωμα................................................................................ 32
III.. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ ΕΚ ΔΙΑΘΗΚΗΣ................................................. 33
Α. ΓΕΝΙΚΑ................................................................................................................... 33
12... Η ελευθερία του διατιθέναι και οι περιορισμοί της....................................... 33
12.1...... Γενικά, έννοια ελευθερίας του διατιθέναι......................................... 33
12.2...... Δικαιολογία της ελευθερίας του διατιθέναι...................................... 34
12.3...... Περιορισμοί της ελευθερίας του διατιθέναι...................................... 34
12.4...... Η ελευθερία του διατιθέναι στο δίκαιό μας, γενικά........................ 34
13... Η προτεραιότητα της εκ διαθήκης και της αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής 35
13.1...... Γενικά.................................................................................................... 35
13.2...... Σχέση κληρονομικής διαδοχής εκ διαθήκης και εξ αδιαθέτου..... 35
13.3...... Σχέση εκ διαθήκης και αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής... 36
14... Δυνατότητα συνυπάρξεως (συρροής) εκ διαθήκης, εξ αδιαθέτου και αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής ........................................................................................................................... 36
14.1...... Η συρροή............................................................................................... 36
14.2...... Η συχνότητα των διαθηκών................................................................ 37
15... Τα συγκρουόμενα συμφέροντα......................................................................... 37
15.1...... Γενικά.................................................................................................... 37
15.2...... Τα συμφέροντα του διαθέτη................................................................ 37
15.3...... Τα συμφέροντα της οικογένειας........................................................ 38
15.4...... Τα συμφέροντα των «τιμωμένων»..................................................... 39
15.5...... Τα συμφέροντα των τρίτων................................................................ 39
15.6...... Τα συμφέροντα του κράτους (ή της «εκπροσωπούμενης» από αυτό κοινωνίας) 39
15.7...... Αξιολόγηση........................................................................................... 40
15.8...... Συμφέροντα και νομοθετική ρύθμιση............................................... 40
15.9...... Ερμηνεία και στάθμηση συμφερόντων............................................. 40
16... Έννοια και περιεχόμενο διαθήκης................................................................... 41
16.1...... Έννοια.................................................................................................... 41
16.2...... Στοιχεία της έννοιας............................................................................ 41
16.3...... Ειδικότερα ο προσωποπαγής χαρακτήρας της διαθήκης.............. 43
16.3.1.... Αυτοπρόσωπη σύνταξη...................................................... 43
16.3.2.... Συνδιαθήκη........................................................................... 43
16.3.3.... Αυτονομία ρυθμίσεων......................................................... 44
16.4...... Θέματα ορολογίας................................................................................ 44
16.5...... Περιεχόμενο της διαθήκης.................................................................. 45
Β. Η (ΑΝ)ΙΚΑΝΟΤΗΤΑ ΓΙΑ ΣΥΝΤΑΞΗ ΔΙΑΘΗΚΗΣ........................................ 47
i. Γενικά......................................................................................................................... 47
17... Η ειδική ρύθμιση της (αν)ικανότητας για σύνταξη διαθήκης...................... 47
17.1...... Έννοια (αν)ικανότητας........................................................................ 47
17.2...... Η νομοθετική ρύθμιση........................................................................ 47
18... Ο κανόνας............................................................................................................. 48
19... Κατηγορίες ανικανότητας για σύνταξη διαθήκης.......................................... 48
20... Βάρος αποδείξεως της (αν)ικανότητας για σύνταξη διαθήκης.................... 49
21... Χρόνος κατά τον οποίο πρέπει να υπάρχει η ικανότητα.............................. 50
22... Συνέπειες της ανικανότητας............................................................................... 50
22.1...... Γενικά, η ακυρότητα............................................................................ 50
22.2...... Απόλυτη ή σχετική ακυρότητα........................................................... 50
22.3...... Επικύρωση άκυρης διαθήκης............................................................. 51
ii. Περιπτώσεις ολικής (απόλυτης, πλήρους) ανικανότητας.................................. 51
23... Γενικά................................................................................................................... 51
24... Οι ανήλικοι που δεν συμπλήρωσαν το 18ο έτος της ηλικίας τους............... 51
24.1...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 52
24.2...... Έννοιες................................................................................................... 52
24.2.1.... Απόλυτη ανικανότητα......................................................... 52
24.2.2.... Διαρκής ανικανότητα......................................................... 52
24.2.3.... Ανηλικότητα – Ενηλικίωση............................................... 52
24.3...... Ο ανήλικος της ΑΚ 135....................................................................... 53
25... Οι δικαστικά συμπαραστατούμενοι................................................................. 53
25.1...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 53
25.2...... Έννοιες................................................................................................... 54
25.2.1.... Πλήρης στερητική δικαστική συμπαράσταση................ 54
25.2.2.... Μερική στερητική δικαστική συμπαράσταση................ 54
25.2.3.... Απόλυτη ανικανότητα......................................................... 55
25.2.4.... Διαρκής ανικανότητα......................................................... 55
25.3...... Έναρξη ανικανότητας......................................................................... 55
25.4...... Λήξη ανικανότητας.............................................................................. 56
25.5...... Διαφοροποιήσεις................................................................................. 56
25.5.1.... Η ΑΚ 1720 εδ. α΄................................................................. 56
25.5.2.... Η ΑΚ 1720 εδ. β΄................................................................. 56
26... Ειδικότερα οι άσωτοι......................................................................................... 58
27... Παροδικά απόλυτα ανίκανοι λόγω ασυνειδησίας πράξεων ή ψυχικής/διανοητικης διαταραχής ........................................................................................................................... 58
27.1...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 58
27.2...... Έννοιες................................................................................................... 58
27.2.1.... Ασυνειδησία πράξεων......................................................... 59
27.2.2.... Ψυχική ή διανοητική διαταραχή....................................... 59
27.2.3.... Απόλυτη ανικανότητα......................................................... 61
27.2.4.... Παροδική ανικανότητα...................................................... 61
27.3...... Κρίσιμος χρόνος.................................................................................. 62
iii. Περιπτώσεις μερικής (περιορισμένης) ανικανότητας....................................... 62
28... Γενικά................................................................................................................... 62
28.1...... Έννοια μερικής (περιορισμένης) ανικανότητας.............................. 62
28.2...... Οι κατηγορίες....................................................................................... 62
29... Οι ανήλικοι που συμπλήρωσαν το 18ο έτος (παλαιό δίκαιο)...................... 63
30... Όσοι δεν μπορούν να διαβάζουν χειρόγραφα................................................ 63
31... (Κωφ)άλαλοι που μπορούν να γράψουν.......................................................... 63
32... Δικαιοπρακτική ανικανότητα ή περιορισμός ως προς τον τύπο;............... 64
iv. Περιπτώσεις πραγματικής ανικανότητας........................................................... 64
33... Έννοια και διακρίσεις........................................................................................ 64
33.1...... Έννοια και είδη.................................................................................... 64
33.2...... Παραδείγματα....................................................................................... 65
33.3...... Ανικανότητα ή περιορισμός ως προς τον τύπο............................... 65
ν. Ανικανότητα αρχιερέων και μοναχών................................................................. 65
34... Η ρύθμιση............................................................................................................. 65
Γ. ΣΥΝΤΑΞΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ ΤΑ ΕΙΔΗ (Ο ΤΥΠΟΣ) ΤΩΝ ΔΙΑΘΗΚΩΝ.... 66
i. Γενικά......................................................................................................................... 66
35... Η τυπικότητα της διαθήκης............................................................................... 66
36... Σκοπός του τύπου................................................................................................ 66
37... Μειονεκτήματα του τύπου................................................................................. 67
38... Το ερμηνευτικό πρόβλημα................................................................................ 67
39... Η αποκλειστικότητα των διατάξεων για τον τύπο των διαθηκών............... 67
40... Είδη των διαθηκών............................................................................................. 67
41... Ισοτιμία των διάφορων ειδών διαθηκών........................................................ 68
42... Ανασύσταση διαθήκης........................................................................................ 68
ii. Ιδιόγραφη διαθήκη.................................................................................................. 69
43... Γενικά................................................................................................................... 69
43.1...... Έννοια ιδιόγραφης διαθήκης............................................................. 69
43.2...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 69
43.3...... Κατάθεση σε συμβολαιογράφο, παράδοση σε άλλο πρόσωπο..... 70
43.4...... Πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα...................................................... 70
43.5...... Γενική ερμηνευτική αρχή................................................................... 70
43.6...... Ειδικά θέματα....................................................................................... 71
43.6.1.... Εξωτερική μορφή................................................................ 71
43.6.2.... Πολύφυλλη διαθήκη............................................................ 71
43.6.3.... Πρωτότυπα και αντίγραφα................................................ 72
43.6.4.... Αναγνώριση του τυπικού κύρους...................................... 72
43.6.5.... Ζητήματα Ιδιωτικού Διεθνούς Δικαίου............................ 72
44... «Ιδιόχειρη» γραφή.............................................................................................. 72
44.1...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 73
44.2...... Δικαιολογία.......................................................................................... 73
44.3...... Έννοια ιδιόχειρης γραφής.................................................................. 73
44.4...... Αδυναμία γραφής................................................................................. 74
44.5...... Γραφική ύλη, γλώσσα κ.λπ................................................................. 74
44.6...... Μερικά ιδιόχειρη και μη ιδιόχειρη γραφή...................................... 75
44.7...... Ειδικά θέματα....................................................................................... 75
44.7.1.... Προσθήκες............................................................................ 75
44.7.2.... Διαγραφές κ.λπ.................................................................... 75
44.7.3.... Περισσότερα πρωτότυπα.................................................... 76
45... Χρονολογία.......................................................................................................... 76
45.1...... Έννοια και στοιχεία............................................................................. 76
45.2...... Σημασία χρονολογίας......................................................................... 77
45.3...... Θέση χρονολογίας................................................................................ 77
45.4...... Πολλαπλή χρονολογία........................................................................ 77
45.5...... Ατελής χρονολογία.............................................................................. 78
45.6...... Ανακριβής χρονολογία....................................................................... 79
45.7...... Ανύπαρκτη ή αδύνατη χρονολογία................................................... 80
45.8...... Έλλειψη χρονολογίας.......................................................................... 80
45.9...... Η χρονολογία «βεβαία»...................................................................... 80
46... Υπογραφή............................................................................................................ 81
46.1...... Έννοια και στοιχεία............................................................................. 81
46.2...... Σημασία υπογραφής............................................................................ 81
46.3...... Θέση υπογραφής.................................................................................. 82
46.4...... «Ιδιόγραφη» υπογραφή...................................................................... 82
46.5...... Έλλειψη υπογραφής............................................................................. 82
47... Εξωτερικά ελαττώματα και προσθήκες........................................................... 82
47.1...... Εξωτερικά ελαττώματα του κειμένου................................................ 82
47.2...... Προσθήκες στο κείμενο....................................................................... 84
47.2.1.... Ερμηνευτικά προβλήματα.................................................. 84
47.2.2.... Έννοια «προσθήκης».......................................................... 84
47.2.3.... Προσθήκες στα διάστιχα.................................................... 84
47.2.4.... Απλές και μη απλές προσθήκες......................................... 85
47.2.5.... Πρακτική παρατήρηση....................................................... 85
48... Αποδεικτική δύναμη ιδιόγραφης διαθήκης.................................................... 85
48.1...... Γενικά.................................................................................................... 86
48.2...... Της διαθήκης που κηρύχθηκε «κυρία»............................................. 86
iii. Δημόσια διαθήκη.................................................................................................... 87
49... Έννοια και ρύθμιση............................................................................................ 87
49.1...... Έννοια δημόσιας διαθήκης................................................................. 87
49.2...... Ρύθμιση.................................................................................................. 87
49.3...... Προξενική διαθήκη.............................................................................. 88
49.4...... Δημόσια διαθήκη κατά αλλοδαπό δίκαιο........................................ 88
50... Πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα..................................................................... 88
50.1...... Πλεονεκτήματα..................................................................................... 88
50.2...... Μειονεκτήματα..................................................................................... 89
51... Τα «συμπράττοντα» πρόσωπα.......................................................................... 89
51.1...... Γενικά.................................................................................................... 89
51.2...... Ο συμβολαιογράφος............................................................................ 89
51.2.1.... Κατά τόπο αρμοδιότητα..................................................... 90
51.2.2.... Περιπτώσεις ανικανότητας................................................ 90
α... Απόλυτη ανικανότητα.................................................. 90
β... Σχετική ανικανότητα.................................................... 91
γ... Συνέπειες......................................................................... 92
51.3...... Οι μάρτυρες........................................................................................... 92
51.3.1.... Περιπτώσεις ανικανότητας................................................ 92
α... Απόλυτη ανικανότητα.................................................. 93
β... Σχετική ανικανότητα.................................................... 94
γ... Συνέπειες......................................................................... 94
51.3.2.... Γνώση προσώπου μάρτυρα............................................... 94
51.3.3.... Πλαστοπροσωπία μάρτυρα................................................ 95
51.4...... Ο δεύτερος συμβολαιογράφος............................................................ 95
52... Ο διαθέτης............................................................................................................. 95
52.1...... Γενικά.................................................................................................... 95
52.2...... Γνώση προσώπου διαθέτη.................................................................. 96
52.3...... Πλαστοπροσωπία................................................................................. 96
52.4...... Η αστυνομική ταυτότητα.................................................................... 96
52.5...... Διαθέτης κωφός ή αγνοών τα ελληνικά............................................ 97
53... Η σύνταξη της δημόσιας διαθήκης. Η διαδικασία ενώπιον του συμβολαιογράφου 97
53.1...... Ορολογία, γενικά................................................................................. 97
53.2...... Βεβαίωση ταυτότητας διαθέτη και μαρτύρων................................. 98
53.3...... Όρκιση μαρτύρων................................................................................ 98
53.4...... Δήλωση βουλήσεως διαθέτη............................................................... 99
53.5...... Η συμβολαιογραφική πράξη............................................................. 99
53.5.1.... Γλώσσα................................................................................. 100
53.5.2.... Τρόπος γραφής.................................................................... 100
53.5.3.... Συντάκτης............................................................................. 100
53.5.4.... Τμηματική σύνταξη............................................................. 100
53.6...... Ειδικότερα το περιεχόμενο................................................................. 101
53.6.1.... Χρονολογία.......................................................................... 101
53.6.2.... Τόπος..................................................................................... 101
53.6.3.... Προσδιορισμός διαθέτη...................................................... 102
53.6.4.... Ονοματεπώνυμο συμπραττόντων...................................... 102
53.6.5.... Δήλωση τελευταίας βουλήσεως......................................... 102
53.6.6.... Βεβαιώσεις........................................................................... 102
53.6.7.... Έδρα συμβολαιογράφου, κατοικία κ.λπ. μαρτύρων...... 102
53.6.8.... Μνεία γνώσεως προσώπου διαθέτη και ορκίσεως μαρτύρων 103
53.6.9.... Ακυρότητες........................................................................... 103
53.7...... Άλλα θέματα.......................................................................................... 103
53Α......................................................... Άλλα θέματα της διαδικασίας συντάξεως 103
53Α.1... Γενικά.................................................................................................... 103
53Α.2... Κύρια πράξη και παράρτημα............................................................. 104
53Α.3... Παρουσία συμπραττόντων.................................................................. 104
53Α.4... Μη παρουσία τρίτων........................................................................... 105
53Α.5... Ανάγνωση της πράξεως....................................................................... 105
53Α.6... Υπογραφή της πράξεως...................................................................... 106
53Α.7... Το συμβολαιογραφικό έγγραφο τύπος συστατικός – Πρακτική παρατήρηση 107
53Α.8... Άκυρη δημόσια διαθήκη ισχυρή ως ιδιόγραφη.............................. 107
54... Δημόσιες διαθήκες με πρόσθετες διατυπώσεις................................................ 108
54.1...... Γενικά.................................................................................................... 108
54.2...... Δημόσια διαθήκη κωφού.................................................................... 108
54.2.1.... Η ΑΚ 1735........................................................................... 109
54.2.2.... Η ΑΚ 1736........................................................................... 109
54.2.3.... Ακυρότητες........................................................................... 109
54.2.4.... Διαθέτης κωφάλαλος........................................................... 109
54.3...... Δημόσια διαθήκη αγνοούντος την ελληνική.................................... 109
54.3.1.... Η ΑΚ 1737 § 1 εδ. α΄.......................................................... 110
54.3.2.... Ο διερμηνέας........................................................................ 110
54.3.3.... Ικανότητα διερμηνέα.......................................................... 110
54.3.4.... Επιλογή διερμηνέα.............................................................. 111
54.3.5.... Όρκιση διερμηνέα............................................................... 111
54.3.6.... Έργο διερμηνέα................................................................... 111
54.3.7.... Παρουσία διερμηνέα........................................................... 111
54.3.8.... Περιεχόμενο συμβολαιογραφικής πράξεως.................... 111
54.3.9.... Διαθέτης κωφός που αγνοεί την ελληνική....................... 111
55... Αποδεικτική δύναμη δημόσιας διαθήκης........................................................ 111
56... Η δημόσια διαθήκη εκτελεστός τίτλος............................................................. 112
iv. Μυστική διαθήκη................................................................................................... 112
57... Έννοια και στοιχεία............................................................................................ 112
57.1...... Έννοια μυστικής διαθήκης................................................................. 113
57.2...... Τα έγγραφα........................................................................................... 113
57.3...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 113
57.4...... Προξενική μυστική διαθήκη.............................................................. 114
57.5...... Μυστική διαθήκη κατά αλλοδαπό δίκαιο κ.λπ............................... 114
58... Πλεονεκτήματα – μειονεκτήματα..................................................................... 114
59... Πρόσωπα που μετέχουν στην κατάρτιση της μυστικής διαθήκης................ 114
60... Η διαδικασία συντάξεως της μυστικής διαθήκης........................................... 115
60.1...... Γενικά.................................................................................................... 115
60.2...... Το εγχειριζόμενο έγγραφο.................................................................. 116
60.3...... Εγχείριση του εγγράφου..................................................................... 117
60.4...... Δήλωση του διαθέτη............................................................................. 118
60.5...... Σφράγιση............................................................................................... 118
60.6...... Σημείωση πάνω στο έγγραφο............................................................ 119
60.7...... Σύνταξη συμβολαιογραφικής πράξεως............................................ 119
60.8...... Τα μετά την πράξη............................................................................... 120
60.9...... Ακυρότητες............................................................................................ 120
61... Τα στοιχεία της μυστικής διαθήκης.................................................................. 121
62... Ειδικές ρυθμίσεις................................................................................................. 121
62.1...... Γενικά.................................................................................................... 121
62.2...... Μυστική διαθήκη αδυνατούντος να υπογράψει.............................. 121
62.3...... Μυστική διαθήκη αλάλου κ.λπ.......................................................... 122
62.4...... Μυστική διαθήκη αγνοούντος την ελληνική................................... 122
63... Ειδικά θέματα...................................................................................................... 123
63.1...... Χρονολογία μυστικής διαθήκης........................................................ 123
63.2...... Μετατροπή μυστικής σε ιδιόγραφη.................................................. 123
64... Αποδεικτική δύναμη της μυστικής διαθήκης.................................................. 124
ν. Έκτακτες διαθήκες................................................................................................... 124
65... Έννοια και σημασία της έκτακτης διαθήκης.................................................. 124
65.1...... Έννοια.................................................................................................... 124
65.2...... Δικαιολογία.......................................................................................... 124
65.3...... Όχι αποκλειστικός τύπος.................................................................... 124
66... Είδη έκτακτων διαθηκών................................................................................... 125
66.1...... Τα είδη................................................................................................... 125
66.2...... Διαθήκη σε πλοίο................................................................................. 125
66.2.1.... Προϋποθέσεις....................................................................... 125
66.2.2.... Μετέχοντα πρόσωπα........................................................... 126
66.2.3.... Διαδικασία συντάξεως........................................................ 127
66.3...... Διαθήκη σε εκστρατεία........................................................................ 127
66.3.1.... Προϋποθέσεις....................................................................... 128
66.3.2.... Μετέχοντα πρόσωπα........................................................... 128
66.3.3.... Διαδικασία συντάξεως........................................................ 128
66.4...... Διαθήκη σε αποκλεισμό...................................................................... 128
67... Ιδιορρυθμίες της ρυθμίσεως.............................................................................. 129
67.1...... Οι διατυπώσεις...................................................................................... 129
67.2...... Υποχρεώσεις συμπράττοντος............................................................. 129
67.3...... Χρονικό όριο ισχύος, αναστολή και διακοπή προθεσμίας........... 129
67.4...... Παράδοση έκτακτης διαθήκης........................................................... 130
Δ. ΑΝΑΚΛΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ.......................................................................... 131
68... Γενικά................................................................................................................... 131
68.1...... Έννοια.................................................................................................... 131
68.1.1.... Ρύθμιση................................................................................. 131
68.1.2.... Περιεχόμενο......................................................................... 131
68.2...... Ανάκληση διαθήκης και ελευθερία του διατιθέναι.......................... 132
68.3...... Διάκριση από συγγενείς έννοιες........................................................ 133
68.4...... Νομική φύση ανακλήσεως.................................................................. 133
68.4.1.... Του ανακλητικού αποτελέσματος..................................... 133
68.4.2.... Της ανακλητικής πράξεως................................................. 134
68.5...... Συγκρουόμενα συμφέροντα................................................................ 135
68.5.1.... Του διαθέτη........................................................................... 135
68.5.2.... Των «τιμώμενων» προσώπων........................................... 135
68.5.3.... Του κράτους......................................................................... 136
68.5.4.... Των τρίτων........................................................................... 136
68.5.5.... Αξιολόγηση.......................................................................... 136
68.5.6.... Στάθμηση συμφερόντων και νομοθετική ρύθμιση......... 137
68.6...... Διαχρονικό δίκαιο............................................................................... 137
68.7...... Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο...................................................................... 137
69... Προϋποθέσεις της ανακλήσεως......................................................................... 138
69.1...... Εννοιολογικά........................................................................................ 138
69.2...... Η ΑΚ 1768............................................................................................ 138
69.3...... Οι προϋποθέσεις................................................................................... 139
70... Τρόποι ανακλήσεως γενικά............................................................................... 140
70.1...... Επισκόπηση τρόπων ανακλήσεως.................................................... 140
70.2...... Η ΑΚ 1758............................................................................................ 141
70.3...... Αποκλειστικότητα τρόπων ανακλήσεως – οιονεί ανάκληση........ 141
70.3.1.... Άρση ισχύος έκτακτης διαθήκης....................................... 142
70.3.2.... Κληροδοσία μη υπάρχοντος στην κληρονομία.............. 142
70.3.3.... Εγκατάσταση σε δήλο μη υπάρχον στην κληρονομία... 143
70.4...... Παρακώλυση ανακλήσεως.................................................................. 143
70Α.......................................................................... Οι γενικοί τρόποι ανακλήσεως 143
70Α.1... Είδη, ρύθμιση........................................................................................ 143
70Α.2... Ανάκληση ανακλήσεως....................................................................... 144
70Α.3... Ρητή ανάκληση με νεότερη διαθήκη................................................. 144
70Α.3.1. Η ανακαλούσα διαθήκη...................................................... 145
70Α.3.2. Άλλο περιεχόμενο ανακαλούσας διαθήκης..................... 147
70Α.3.3. Συνέπειες ανακλήσεως........................................................ 148
70Α.3.4. Ανάκληση ανακλήσεως...................................................... 148
70Α.4... Συμβολαιογραφική δήλωση ανακλήσεως........................................ 149
70Α.4.1. Η δήλωση.............................................................................. 149
70Α.4.2. Περιεχόμενο δηλώσεως...................................................... 150
70Α.4.3. Ανάκληση ανακλήσεως...................................................... 150
70Α.4.4. Συνέπειες ανακλήσεως........................................................ 151
70Α.5... Σιωπηρή ανάκληση με νεότερη διαθήκη.......................................... 151
70Α.5.1. Η ανακαλούσα διαθήκη...................................................... 151
70Α.5.2. Περιεχόμενο μεταγενέστερης διαθήκης............................ 152
70Α.5.3. Ανάκληση ανακλήσεως...................................................... 153
70Β........................................................................... Οι ειδικοί τρόποι ανακλήσεως 153
70Β.1... Είδη, ρύθμιση........................................................................................ 154
70Β.2... Ανάκληση ανακλήσεως....................................................................... 154
70Β.3... Ανάκληση ιδιόγραφης κατά 1765 ΑΚ.............................................. 154
70Β.3.1. Ο τρόπος ανακλήσεως........................................................ 155
70Β.3.2. Η πρόθεση ανακλήσεως..................................................... 155
70Β.3.3. Τεκμήριο προθέσεως.......................................................... 155
70Β.3.4. Ολική και μερική ανάκληση.............................................. 156
70Β.3.5. Περισσότερα πρωτότυπα.................................................... 157
70Β.3.6. Ανάκληση ανακλήσεως...................................................... 157
70Β.4... Ανάκληση μυστικής κατά 1766 ΑΚ.................................................. 157
70Β.4.1. Ο τρόπος ανακλήσεως........................................................ 157
70Β.4.2. Ανάκληση ανακλήσεως...................................................... 158
71... Ανάκληση της ανακλήσεως............................................................................... 158
71.1...... Γενικά.................................................................................................... 158
71.2...... Κατά ΑΚ 1763 αρ. 1............................................................................ 158
71.3...... Κατά ΑΚ 1763 αρ. 2............................................................................ 159
71.4...... Κατά ΑΚ 1764...................................................................................... 159
Ε. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ..................................................................... 160
72... Έννοια και πρακτική σημασία......................................................................... 160
72.1...... Έννοια.................................................................................................... 160
72.2...... Πρακτική σημασία............................................................................... 160
73... Η ρύθμιση............................................................................................................. 161
73.1...... Γενικά.................................................................................................... 161
73.2...... Χαρακτήρας των κανόνων................................................................. 161
73.3...... Επισκόπηση ρυθμίσεως...................................................................... 161
74... Τι δημοσιεύεται................................................................................................... 162
75... Εμφάνιση της διαθήκης στο δικαστήριο......................................................... 163
75.1...... Η υποχρέωση εμφανίσεως.................................................................. 163
75.2...... Αρμόδιο δικαστήριο............................................................................ 163
75.3...... Ειδικά θέματα:...................................................................................... 164
75.3.1.... Ταχύτητα εμφανίσεως......................................................... 164
75.3.2.... Τρόπος παραδόσεως........................................................... 164
75.3.3.... Συνυποβαλλόμενα στοιχεία............................................... 164
76... Διαδικασία δημοσιεύσεως................................................................................. 165
76.1...... Γενικά.................................................................................................... 165
76.2...... Συνεδρίαση δημοσιεύσεως.................................................................. 165
76.3...... Έλεγχος ελαττωμάτων......................................................................... 165
76.3.1.... Στη μυστική διαθήκη.......................................................... 166
76.3.2.... Στην ιδιόγραφη διαθήκη.................................................... 166
76.3.3.... Στην έκτακτη διαθήκη........................................................ 166
76.4...... Ανάγνωση διαθήκης............................................................................ 167
76.5...... Το πρακτικό, περαιτέρω ενέργειες.................................................... 167
76.6...... Κήρυξη ιδιόγραφης διαθήκης ως «κυρίας»..................................... 167
76.7...... Τέλη δημοσιεύσεως.............................................................................. 168
77... Δημοσίευση από προξενική αρχή.................................................................... 168
78... «Βιβλίο δημοσιευόμενων διαθηκών».............................................................. 168
ΣΤ. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ................................................................. 169
i. Γενικά......................................................................................................................... 169
79... Επισκόπηση......................................................................................................... 169
79.1...... Γενικά.................................................................................................... 169
79.2...... Παροχές αιτία θανάτου........................................................................ 169
ii. Εγκατάσταση κληρονόμου..................................................................................... 170
80... Έννοια................................................................................................................... 170
81... Κανόνες του ΑΚ σχετικοί με την εγκατάσταση κληρονόμου....................... 170
81.1...... Γενικά.................................................................................................... 171
81.2...... Κατάλειψη ολόκληρης της περιουσίας ή ποσοστού της................. 171
81.3...... Κατάλειψη ειδικού αντικειμένου («δήλου»)..................................... 172
81.4...... Εγκατάσταση σε μέρος της κληρονομίας......................................... 173
81.4.1.... Η ΑΚ 1801........................................................................... 173
81.4.2.... Η ΑΚ 1802........................................................................... 174
81.5...... Εγκατάσταση σε ποσοστά υπερκαλύπτοντα την κληρονομία....... 174
81.6...... Αόριστη εγκατάσταση......................................................................... 175
81.7...... Εγκατάσταση περισσότερων προσώπων με προσδιορισμό και χωρίς προσδιορισμό των μερίδων .......................................................................................................... 175
81.8...... Εγκατάσταση σε «κοινή» μερίδα....................................................... 176
82... Προσαύξηση........................................................................................................ 176
82.1...... Έννοια, δικαιολογία, ρύθμιση........................................................... 176
82.2...... Προϋποθέσεις προσαυξήσεως............................................................ 177
82.3...... Η έκπτωση εγκαταστάτου................................................................... 177
82.4...... Αποτελέσματα προσαυξήσεως........................................................... 177
82.5...... Η αρχική και η κατά προσαύξηση μερίδα ενιαία μερίδα ή όχι;... 178
82.6...... Η προσαύξηση στην περίπτωση εγκαταστάσεως σε κοινή μερίδα 178
82.7...... Προσαύξηση σε περίπτωση συρροής διαδοχής εκ διαθήκης και εξ αδιαθέτου 179
82.8...... Αποκλεισμός της προσαυξήσεως από το διαθέτη........................... 179
82.9...... Σχέση με υποκατάσταση..................................................................... 179
83... Υποκατάσταση κληρονόμου............................................................................. 179
83.1...... Έννοια, ρύθμιση................................................................................... 180
83.2...... Δικαιολογία.......................................................................................... 180
83.3...... Είδη υποκαταστάσεως......................................................................... 180
83.4...... Προϋποθέσεις υποκαταστάσεως........................................................ 181
83.5...... Νομική φύση......................................................................................... 181
83.6...... Συνέπειες υποκαταστάσεως................................................................ 181
83.7...... Συνυποκατάσταση................................................................................ 182
83.8...... Πολύβαθμη ή διαδοχική υποκατάσταση.......................................... 182
83.9...... Αμοιβαία υποκατάσταση.................................................................... 182
83.10.... Σχέση υποκαταστάσεως και προσαυξήσεως.................................... 183
83.11.... Νόμιμη υποκατάσταση........................................................................ 183
84... Διαζευκτική εγκατάσταση.................................................................................. 183
85... Αιρέσεις (και προθεσμίες) στη διαθήκη........................................................... 184
85.1...... Γενικά.................................................................................................... 184
85.2...... Αίρεση ακατάληπτη............................................................................. 184
85.3...... Αίρεση αγαμίας.................................................................................... 184
85.4...... Αίρεση χηρείας..................................................................................... 185
85.5...... Αίρεση δελεαστική............................................................................... 185
85.6...... Αίρεση αναβλητική παράνομη, ανήθικη, αντιφατική ή αδύνατη. 185
85.7...... Λειτουργία αναβλητικής αιρέσεως.................................................... 185
85.8...... Λειτουργία διαλυτικής αιρέσεως....................................................... 185
85.9...... Αίρεση παραλείψεως ή εξακολουθήσεως πράξεως για απροσδιόριστο χρόνο 186
85.10.... Πλασματική πλήρωση......................................................................... 186
86... Οι ρήτρες εκπτώσεως.......................................................................................... 186
86.1...... Έννοια και μορφές εμφανίσεως......................................................... 186
86.2...... Λειτουργία της ρήτρας εκπτώσεως.................................................... 186
Ζ. ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑΣ ΤΟΥ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟΥ ΔΙΑΘΗΚΗΣ 187
i. Γενικά......................................................................................................................... 187
87... Επισκόπηση......................................................................................................... 187
ii. Περιπτωσιολογία..................................................................................................... 187
88... Η ασάφεια (αοριστία) της διατάξεως............................................................... 187
88.1...... Γενικά.................................................................................................... 187
88.2...... Η ρύθμιση του Αστικού Κώδικα........................................................ 188
88.3...... Διατάξεις ερμηνευτικές αοριστίας..................................................... 188
89... Διάσταση μεταξύ δηλώσεως και βουλήσεως................................................... 189
89.1...... Είδη διαστάσεως................................................................................... 189
89.2...... Εκούσια διάσταση................................................................................ 189
89.3...... Ακούσια διάσταση............................................................................... 189
90... Αυθύπαρκτη βούληση του διαθέτη................................................................... 190
90.1...... Η ρύθμιση.............................................................................................. 190
90.2...... Εξαιρέσεις............................................................................................. 191
90.3...... Ερμηνευτικά προβλήματα.................................................................. 191
91... Τα ελαττώματα της βουλήσεως του διαθέτη.................................................... 191
91.1...... Γενικά.................................................................................................... 191
91.2...... Η πλάνη................................................................................................. 191
91.2.1.... Πλάνη ως προς τα παραγωγικά αίτια............................... 191
91.2.2.... Η ΑΚ 1785........................................................................... 192
91.2.3.... Η ΑΚ 1786........................................................................... 193
91.3...... Η απάτη................................................................................................. 194
91.4...... Η απειλή................................................................................................ 194
92... Αντίθεση στο νόμο ή τα χρηστά ήθη................................................................ 195
Η. Η ΑΚΥΡΟΤΗΤΑ ΚΑΙ Η ΑΚΥΡΩΣΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΘΗΚΩΝ............................... 196
93... Γενικά................................................................................................................... 196
94... Η ακυρότητα των διαθηκών.............................................................................. 196
94.1...... Αρχική και επιγενόμενη ακυρότητα................................................. 196
94.1.1.... Αρχική ακυρότητα.............................................................. 196
94.1.2.... Επιγενόμενη ακυρότητα..................................................... 197
94.1.3.... Επιγενόμενη ακυρότητα και ανίσχυρο διαθήκης........... 197
94.2...... Ενέργεια ακυρότητας........................................................................... 197
94.3...... Αναγνώριση εγκυρότητας ή ακυρότητας διαθήκης........................ 197
94.4...... Μετατροπή άκυρης διαθήκης............................................................. 198
95... Η ακυρωσία των διαθηκών............................................................................... 198
95.1...... Λόγοι ακυρώσεως................................................................................ 198
95.2...... Φύση δικαιώματος ακυρώσεως......................................................... 198
95.3...... Ενάγων – εναγόμενος.......................................................................... 198
95.4...... Απώλεια δικαιώματος ακυρώσεως.................................................... 199
95.5...... Ειδικότερα η παραγραφή του δικαιώματος ακυρώσεως............... 199
95.6...... Συνέπεια ακυρώσεως........................................................................... 199
Θ. ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΔΙΑΘΗΚΩΝ........................................................................... 200
96... Γενικά................................................................................................................... 200
96.1...... Γενικά.................................................................................................... 200
96.2...... Υποκειμενική ερμηνεία....................................................................... 200
96.3...... Ερμηνευτικές αρχές.............................................................................. 200
96.4...... Ειδικοί ερμηνευτικοί κανόνες............................................................ 201
97... Ο σκοπός του διαθέτη και η ερμηνεία της διαθήκης...................................... 201
98... Ερμηνεία της διαθήκης σε περίπτωση μεταβολής των συνθηκών............... 201
99... Ερμηνεία διατάξεων τελευταίας βουλήσεως υπέρ κοινωφελών σκοπών... 202
IV.. Η ΕΞ ΑΔΙΑΘΕΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ........................................... 203
Α. ΕΝΝΟΙΑ, ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΓΕΝΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ ΤΗΣ ΕΞ ΑΔΙΑΘΕΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗΣ ΔΙΑΔΟΧΗΣ ......................................................................................................................... 203
100. Έννοια και προϋποθέσεις της εξ αδιαθέτου κληρονομικής διαδοχής......... 203
100.1.... Έννοια, ορολογία, ορισμός................................................................ 203
100.2.... Η διαδοχή.............................................................................................. 204
100.3.... Δικαιολογία εξ αδιαθέτου διαδοχής.................................................. 205
100.4.... Προϋποθέσεις........................................................................................ 206
100.4.1.. In abstracto.......................................................................... 206
100.4.2.. In concreto........................................................................... 207
100.4.3.. Απόδειξη............................................................................... 207
100.5.... Η ρύθμιση.............................................................................................. 208
101. Βασικές αρχές της κληρονομικής διαδοχής εξ αδιαθέτου............................ 208
101.1.... Γενικά, το πρόβλημα........................................................................... 208
101.2.... Οι βασικές αρχές.................................................................................. 209
101.3.... Τα συγκρουόμενα συμφέροντα.......................................................... 209
101.3.1.. Συμφέρον κληρονομουμένου............................................ 209
101.3.2.. Συμφέρον συγγενών............................................................ 210
101.3.3.. Συμφέρον συζύγου............................................................... 210
101.3.4.. Συμφέρον κράτους.............................................................. 210
101.3.5.. Η λύση της συγκρούσεως................................................... 211
102. Το σύστημα των γενεών – Ρίζα – Γραμμή – Ισομοιρία................................ 212
102.1.... Γενικά, προσδιορισμός κύκλου συγγενών, προσδιορισμός σειράς προτεραιότητας .......................................................................................................... 212
102.2.... Η γενεά................................................................................................... 212
102.3.... Η τάξη.................................................................................................... 213
102.4.... Η σειρά των τάξεων............................................................................. 214
102.5.... Προτεραιότητα στην ίδια τάξη, γενικά............................................. 214
102.6.... Αρχή ισομοιρίας.................................................................................. 215
102.7.... Αρχή της κατά ρίζες διαδοχής............................................................ 215
102.8.... Αρχή της κατά γραμμές διαδοχής...................................................... 216
102.9.... Γραφική παράσταση γενεών.............................................................. 219
102.10. Γραφική παράσταση ρίζας................................................................. 219
102.11. Γραφική παράσταση γραμμών και ριζών........................................ 220
Β. ΟΙ ΤΑΞΕΙΣ ΤΗΣ ΕΞ ΑΔΙΑΘΕΤΟΥ ΔΙΑΔΟΧΗΣ.............................................. 221
i. Γενικά......................................................................................................................... 221
103. Επισκόπηση......................................................................................................... 221
103.1.... Γενικά.................................................................................................... 221
103.2.... Οι έξι τάξεις........................................................................................... 221
103.3.... Διαδοχή τάξεων.................................................................................... 222
103.4.... Διαδοχή κατά ρίζες.............................................................................. 222
103.5.... Διαδοχή κατά γραμμές........................................................................ 222
103.6.... Προσαύξηση......................................................................................... 223
103.7.... Σχέση διαδοχής τάξεων, διαδοχής κατά ρίζες και προσαυξήσεως 223
104. Αφηρημένη ή ενδεχόμενη ή σύγχρονη κλήση όλων των τάξεων των εξ αδιαθέτου κληρονόμων ......................................................................................................................... 223
104.1.... «Πλασματική» και «πραγματική» επαγωγή της κληρονομίας..... 223
104.2.... Πρακτική σημασία............................................................................... 224
ii. Η πρώτη τάξη........................................................................................................... 224
105. Ποιοι συγγενείς κληρονομούν στην πρώτη τάξη........................................... 224
105.1.... Γενικά.................................................................................................... 224
105.2.... Οι κατιόντες.......................................................................................... 225
105.3.... Επισκόπηση προβλημάτων................................................................ 226
106. Το περιερχόμενο στους συγγενείς της πρώτης τάξεως μέρος της κληρονομίας 227
107. Αρχές που διέπουν την κληρονομική διαδοχή στην πρώτη τάξη................ 227
107.1.... Η σειρά προτεραιότητας..................................................................... 227
107.2.... Αρχή ισομοιρίας – κατιόντες πρώτου βαθμού, ρίζες..................... 228
107.3.... Διαδοχή κατά ρίζες – απώτεροι κατιόντες/κληρονόμοι................ 228
107.4.... Προσαύξηση στους ομόρριζους......................................................... 228
107.5.... Προσαύξηση στους συγκληρονόμους............................................... 228
107.6.... Διαδοχή κατά ρίζες και προσαυξήσεις............................................. 229
108. Γραφική παράσταση της κληρονομικής διαδοχής στην πρώτη τάξη......... 229
iii. Η δεύτερη τάξη........................................................................................................ 231
109. Ποιοι συγγενείς κληρονομούν στη δεύτερη τάξη........................................... 231
109.1.... Γενικά.................................................................................................... 231
109.2.... Οι συγγενείς/κληρονόμοι.................................................................... 231
109.3.... Επισκόπηση προβλημάτων................................................................ 232
110. Το περιερχόμενο στους συγγενείς της δεύτερης τάξεως μέρος της κληρονομίας 233
111. Αρχές της κληρονομικής διαδοχής στη δεύτερη τάξη.................................. 233
111.1.... Η σειρά προτεραιότητας..................................................................... 233
111.2.... Αρχή ισομοιρίας – γονείς και αδελφοί, ρίζες.................................. 234
111.3.... Διαδοχή κατά ρίζες, τέκνα αδελφών και τέκνα τέκνων.................. 235
111.4.... Προσαύξηση στους ομόρριζους......................................................... 236
111.5.... Προσαύξηση στους συγκληρονόμους............................................... 237
111.6.... Διαδοχή κατά ρίζες και προσαυξήσεις............................................. 238
iv. Η τρίτη τάξη............................................................................................................ 239
112. Ποιοι συγγενείς κληρονομούν στην τρίτη τάξη............................................. 239
112.1.... Γενικά.................................................................................................... 239
112.2.... Οι συγγενείς/κληρονόμοι.................................................................... 239
112.3.... Επισκόπηση προβλημάτων................................................................ 240
113. Το περιερχόμενο στους συγγενείς της τρίτης τάξεως μέρος της κληρονομίας 241
114. Αρχές της κληρονομικής διαδοχής στην τρίτη τάξη...................................... 241
114.1.... Η σειρά προτεραιότητας..................................................................... 241
114.2.... Αρχή ισομοιρίας – παππούδες και γιαγιάδες, ρίζες, γραμμές....... 243
114.3.... Διαδοχή κατά ρίζες, τέκνα και εγγονοί παππούδων και γιαγιάδων 243
114.4.... Προσαύξηση στους ομόρριζους......................................................... 244
114.5.... Προσαύξηση στους ομόγραμμους..................................................... 246
114.6.... Προσαύξηση στους συγκληρονόμους............................................... 247
114.7.... Διαδοχή κατά ρίζες και προσαυξήσεις............................................. 249
ν. Η τέταρτη τάξη......................................................................................................... 249
115. Ποιοι συγγενείς κληρονομούν στην τέταρτη τάξη......................................... 249
115.1.... Γενικά.................................................................................................... 249
115.2.... Οι συγγενείς/κληρονόμοι.................................................................... 250
115.3.... Επισκόπηση προβλημάτων................................................................ 251
116. Το περιερχόμενο στους συγγενείς της τέταρτης τάξεως μέρος της κληρονομίας 251
117. Αρχές της κληρονομικής διαδοχής στην τέταρτη τάξη................................. 251
117.1.... Γενικά.................................................................................................... 251
117.2.... Αρχή της ισομοιρίας............................................................................ 251
117.3.... Προσαύξηση στους συγκληρονόμους............................................... 252
vi. Η πέμπτη τάξη......................................................................................................... 252
118. Ο σύζυγος μόνος κληρονόμος στην πέμπτη τάξη........................................... 252
vii. Η έκτη τάξη............................................................................................................ 253
119. Το δημόσιο μόνος κληρονόμος στην έκτη τάξη............................................ 253
119.1.... Η ΑΚ 1824 και η ΑΚ 972................................................................... 253
119.2.... Ειδικές παρατηρήσεις.......................................................................... 254
viii. Ειδικά θέματα........................................................................................................ 254
120. Το κληρονομικό δικαίωμα του επιζώντος συζύγου ή συμβίου.................... 254
120.1.... Γενικά.................................................................................................... 254
120.2.... Αντικείμενο έρευνας............................................................................ 255
120.3.... Ειδικές προϋποθέσεις κληρονομικού δικαιώματος επιζώντος συζύγου ή συμβίου 255
120.4.... Το εξαίρετο........................................................................................... 256
120.5.... Υπεισέλευση στη μισθωτική σχέση για την οικογενειακή στέγη.. 257
120.6.... Κληρονομικό δικαίωμα και αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα 258
121. Το κληρονομικό δικαίωμα του «εξώγαμου» τέκνου (παλαιό δίκαιο)........ 258
121.1.... Σχέση εξωγάμου – μητέρας................................................................ 258
121.2.... Σχέση εξωγάμου – γεννήτορα............................................................ 259
121.2.1.. Περιορισμός κληρονομικού δικαιώματος εξωγάμου.... 259
121.2.2.. Διάσπαση συστήματος τάξεων.......................................... 259
121.2.3.. Περιπτωσιολογία................................................................. 259
122. Ειδικότερα το κληρονομικό δικαίωμα των ετεροθαλών αδελφών............. 260
122.1.... Ετεροθαλείς και αμφιθαλείς αδελφοί – περιπτωσιολογία............. 260
122.2.... Η ΑΚ 1815............................................................................................ 261
122.3.... Ερμηνευτικά προβλήματα.................................................................. 262
122.4.... Ο υπολογισμός του κληρονομικού μεριδίου ετεροθαλούς............ 262
122.5.... Μόνο γονείς συγκληρονόμοι με ετεροθαλείς.................................. 265
122.6.... Προσαύξηση στους συγκληρονόμους............................................... 266
122.7.... Προσαύξηση στους ομόρριζους......................................................... 266
122.8.... Η ΑΚ 1815 εδ. β’.................................................................................. 267
123. Το κληρονομικό δικαίωμα στις περιπτώσεις πολλαπλής συγγένειας......... 267
123.1.... Γενικά.................................................................................................... 267
123.2.... Περιπτωσιολογία – παραδείγματα.................................................... 267
V.... Η ΑΝΑΓΚΑΣΤΙΚΗ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΗ ΔΙΑΔΟΧΗ (ΝΟΜΙΜΗ ΜΟΙΡΑ)..... 271
i. Γενικά......................................................................................................................... 271
124. Έννοια, φύση και λειτουργία της αναγκαστικής διαδοχής........................... 271
124.1.... Έννοια.................................................................................................... 271
124.2.... Δικαιολογία.......................................................................................... 272
124.3.... Περιπτωσιολογία, συρροή.................................................................. 272
124.4.... Ρύθμιση.................................................................................................. 273
124.5.... Το δικαίωμα του νόμιμου μεριδούχου.............................................. 273
125. Σύγκρουση συμφερόντων και αρχές της αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής 274
125.1.... Τα συγκρουόμενα συμφέροντα, γενικά............................................ 274
125.2.... Τα συμφέροντα του κληρονομουμένου............................................ 275
125.3.... Τα συμφέροντα των μεριδούχων....................................................... 276
125.4.... Τα συμφέροντα των εγκαταστάτων κ.λπ.......................................... 276
125.5.... Τα συμφέροντα των δωρεοδόχων...................................................... 276
125.6.... Τα συμφέροντα των τρίτων συναλλασσομένων.............................. 276
125.7.... Τα συμφέροντα του κράτους (κοινωνίας)........................................ 276
125.8.... Αξιολόγηση........................................................................................... 276
125.9.... Αρχές της αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής, γενικά............ 278
125.10. Οι επί μέρους αρχές.............................................................................. 278
125.11. Ειδικότερα η αρχή της προστασίας της οικογένειας...................... 279
126. Προϋποθέσεις της αναγκαστικής κληρονομικής διαδοχής.......................... 279
ii. Οι αναγκαίοι κληρονόμοι (νόμιμοι μεριδούχοι)................................................ 279
127. Γενικά................................................................................................................... 279
128. Οι τάξεις της αναγκαστικής διαδοχής.............................................................. 280
128.1.... Γενικά, οι δύο τάξεις............................................................................ 280
128.1.1.. Η πρώτη τάξη....................................................................... 281
128.1.2.. Η δεύτερη τάξη..................................................................... 281
128.1.3.. Ο επιζών σύζυγος ή σύμβιος.............................................. 282
128.2.... Διαδοχή κατά ρίζες.............................................................................. 282
128.3.... Διαδοχή τάξεων.................................................................................... 284
128.4.... Ειδικότερα η παραίτηση από τη νόμιμη μοίρα............................... 284
128.4.1.. Έννοια................................................................................... 285
128.4.2.. Μερική παραίτηση.............................................................. 285
iii. Ο υπολογισμός της νόμιμης μοίρας..................................................................... 285
129. Το ποσοστό της νόμιμης μοίρας....................................................................... 285
129.1.... Η ΑΚ 1825............................................................................................ 285
129.2.... Προσδιορισμός της υποθετικής εξ αδιαθέτου μερίδας γενικά....... 286
129.3.... Προβλήματα.......................................................................................... 286
129.4.... Έκταση εφαρμογής της ΑΚ 1830...................................................... 287
129.5.... Προσαύξηση......................................................................................... 289
129.6.... Κριτικές παρατηρήσεις....................................................................... 290
130. Ο προσδιορισμός της κληρονομίας................................................................. 291
130.1.... Γενικά.................................................................................................... 291
130.2.... Πραγματική κληρονομία – Καθαρή πραγματική κληρονομία.... 291
130.3.... Πλασματική κληρονομία.................................................................... 291
131. Ο υπολογισμός της νόμιμης μοίρας................................................................. 292
131.1.... Γενικά.................................................................................................... 292
131.2.... Ο υπολογισμός, όταν δεν υπάρχουν προσθετέες παροχές.............. 293
131.3.... Ο υπολογισμός, όταν υπάρχουν προσθετέες παροχές..................... 293
131.4.... Ο υπολογισμός επί καταλογιστέων παροχών και συνεισφοράς... 294
132. Νόμιμη μοίρα και συζυγικό εξαίρετο.............................................................. 294
132.1.... Η ΑΚ 1831 § 3..................................................................................... 294
132.2.... Ο μη συνυπολογισμός του εξαιρέτου................................................ 294
132.3.... Ερμηνευτικά προβλήματα.................................................................. 295
iv. Κατάλειψη της νόμιμης μοίρας............................................................................ 296
133. Γενικά................................................................................................................... 296
134. Εγκατάσταση του νόμιμου μεριδούχου ως κληρονόμου.............................. 296
134.1.... Εγκατάσταση σε ποσοστό της κληρονομίας.................................... 297
134.2.... Εγκατάσταση σε δήλο.......................................................................... 298
135. Κατάλειψη κληροδοσίας υπέρ του αναγκαίου κληρονόμου........................ 298
136. «Κατάλειψη» (κάλυψη) της νόμιμης μοίρας με καταλογιστέες παροχές..... 299
136.1.... Γενικά.................................................................................................... 299
136.2.... Καταλογιστέες παροχές....................................................................... 300
136.3.... Υπολογισμός αξίας καταλογιστέων παροχών................................. 300
136.4.... Διαδικασία καταλογισμού.................................................................. 300
136.5.... Καταλογισμός επί εκπτώσεως λήπτη κατιόντος.............................. 301
136.6.... Καταλογιστέες παροχές και συνεισφορά.......................................... 302
137. Κατάλειψη της νόμιμης μοίρας με δωρεά αιτία θανάτου ή με τρόπο.......... 302
ν. Περιορισμοί της νόμιμης μοίρας.......................................................................... 303
138. Γενικά................................................................................................................... 303
138.1.... Η αρχή της ακεραιότητας της νόμιμης μοίρας και οι παραβιάσεις της 303
138.2.... Η ακυρότητα της διαθήκης που παραβιάζει την αρχή της ακεραιότητας της νόμιμης μοίρας .......................................................................................................... 303
139. Ειδικότερα οι περιορισμοί της νόμιμης μοίρας............................................. 304
139.1.... Η ΑΚ 1829............................................................................................ 304
139.2.... Οι υπαγόμενοι στην ΑΚ 1829 περιορισμοί..................................... 304
139.3.... Τύχη περιορισμών............................................................................... 305
139.4.... Η σοκίνεια ρήτρα................................................................................. 305
vi. Προστασία της νόμιμης μοίρας............................................................................ 305
140. Προσβολές της νόμιμης μοίρας και άμυνα (γενικά)...................................... 305
140.1.... Προσβολές από τον κληρονομούμενο.............................................. 306
140.1.1.. Έννοια προσβολής.............................................................. 306
140.1.2.. Άμυνα κατά προσβολής...................................................... 307
140.1.3.. Ειδικότερα η άμυνα κατά των εν ζωή χαριστικών δικαιοπραξιών 309
140.1.4.. Ειδικότερα η άμυνα κατά των αιτία θανάτου δικαιοπραξιών 309
140.2.... Προσβολές από τρίτους....................................................................... 310
140.3.... Αγωγές μεριδούχου ως κληρονόμου................................................. 310
140.4.... Προστασία μεριδούχου κατά αιτία θανάτου πράξεων του κληρονομουμένου 310
141. Η μέμψη άστοργης δωρεάς – επισκόπηση...................................................... 311
141.1.... Γενικά.................................................................................................... 311
141.2.... Σχέση πλασματικής κληρονομίας και μέμψεως.............................. 311
141.3.... Σύντομη επισκόπηση........................................................................... 311
141.4.... Ζητήματα ορολογίας........................................................................... 312
141.5.... Η σύγκρουση συμφερόντων............................................................... 313
142. Η μέμψη άστοργης δωρεάς – προϋποθέσεις................................................... 314
142.1.... Κληρονομική διαδοχή και μέμψη..................................................... 314
142.2.... Επισκόπηση προϋποθέσεων............................................................... 315
142.3.... Ειδικότερα η ύπαρξη αναγκαίων κληρονόμων.............................. 315
142.4.... Ειδικότερα η προσβολή της νόμιμης μοίρας................................... 315
142.5.... Ειδικότερα η αδυναμία καλύψεως της νόμιμης μοίρας από την κληρονομία 317
142.6.... Ειδικότερα η ύπαρξη «άστοργης» δωρεάς....................................... 318
142.6.1.. Τα προβλήματα.................................................................... 318
142.6.2.. Έννοια δωρεάς..................................................................... 318
142.6.3.. Δωρεά προς τρίτους............................................................ 320
142.6.4.. Δωρεά προς μεριδούχο....................................................... 320
142.6.5.. Δωρεά προσθετέα αλλά μη καταλογιστέα........................ 321
142.6.6.. Η αστοργία........................................................................... 322
142.6.7.. Παραδείγματα...................................................................... 322
142.6.8.. Ύπαρξη δωρεοδόχου και δωρεάς..................................... 324
142.7.... Περίπτωση περισσότερων δωρεών................................................... 324
142.7.1.. Παράδειγμα.......................................................................... 325
142.7.2.. Ερμηνευτικά προβλήματα.................................................. 325
142.7.3.. Δωρεές της ίδιας μέρας....................................................... 326
142.7.4.. Ειδικότερα η ανεπάρκεια της μεταγενέστερης δωρεάς. 326
143. Η μέμψη άστοργης δωρεάς, διαδικασία και αποτελέσματα......................... 327
143.1.... Γενικά.................................................................................................... 327
143.2.... Ενάγων – εναγόμενος.......................................................................... 328
143.3.... Δικαστήριο, διαδικασία...................................................................... 328
143.4.... Βάση αγωγής........................................................................................ 328
143.5.... Αίτημα αγωγής..................................................................................... 329
143.6.... Άμυνα εναγομένου, ενστάσεις............................................................ 330
143.6.1.. Ένσταση παραγραφής........................................................ 330
143.6.2.. Ένσταση καταβολής ισαξίου............................................. 331
143.6.3.. Ένσταση προσφοράς ισαξίου............................................ 331
143.6.4.. Ένσταση ελλείψεως προϋποθέσεων.................................. 332
143.6.5.. Ένσταση καλύψεως νόμιμης μοίρας................................. 332
143.6.6.. Ένσταση 281 ΑΚ................................................................. 332
143.6.7.. Ένσταση παραιτήσεως........................................................ 332
143.6.8.. Άλλες ενστάσεις.................................................................... 332
143.7.... Ανατροπή δωρεάς................................................................................ 333
143.7.1.. Ανατροπή και αδικαιολόγητος πλουτισμός.................... 333
143.7.2.. Ευθύνη δωρεοδόχου/εναγομένου...................................... 334
143.7.3.. Ευθύνη τρίτων...................................................................... 334
143.8.... Ευθύνη δωρεοδόχου για το χρόνο πριν από το θάνατο του κληρονομουμένου 334
143.9.... Ευθύνη δωρεοδόχου για το χρόνο μετά το θάνατο του κληρονομουμένου 335
143.9.1.. Ερμηνευτικά προβλήματα.................................................. 335
143.9.2.. Οι δύο γνώμες....................................................................... 336
143.9.3.. Κριτική – ιδία θέση............................................................. 336
143.9.4.. Αδικοπρακτική ευθύνη....................................................... 338
143.10. Ευθύνη τρίτων....................................................................................... 338
143.10.1.. Τρίτος δωρεοδόχος........................................................... 338
143.10.2.. Καταδολίευση δανειστών................................................. 339
143.10.3.. Αδικοπρακτική ευθύνη..................................................... 339
vii. Η στέρηση της νόμιμης μοίρας (αποκλήρωση)................................................ 340
144. Γενικά................................................................................................................... 340
144.1.... Οι ΑΚ 1713 και 1839, ορισμός αποκληρώσεως............................ 340
144.2.... Αποκλήρωση σε ευρεία έννοια.......................................................... 340
144.2.1.. Η ΑΚ 1713........................................................................... 341
144.2.2.. Ειδικότερα η διαθήκη......................................................... 342
144.2.3.. Άλλες περιπτώσεις............................................................... 343
144.2.4.. Αποκλήρωση μόνο φυσικών προσώπων........................ 344
144.2.5.. Αποτελέσματα...................................................................... 344
144.3.... Αποκλήρωση σε στενή έννοια............................................................ 345
144.4.... Αποκλήρωση και ιδιωτική αυτονομία............................................. 345
144.5.... Ολική και μερική αποκλήρωση......................................................... 346
145. Η αποκλήρωση σε στενή έννοια....................................................................... 346
145.1.... Γενικά.................................................................................................... 346
145.1.1.. Κατηγορίες αποκληρώσεως............................................... 347
145.1.2.. Δικαιολογία.......................................................................... 347
145.2.... Το «δικαίωμα» αποκληρώσεως......................................................... 349
145.3.... Τα συγκρουόμενα συμφέροντα.......................................................... 350
145.4.... Προϋποθέσεις, γενικά.......................................................................... 350
145.4.1.. Τυπικές/ουσιαστικές........................................................... 351
145.4.2.. Θετικές/αρνητικές................................................................ 351
145.5.... Ειδικότερα η διάταξη αποκληρώσεως.............................................. 352
145.6.... Ειδικότερα η μνεία του λόγου αποκληρώσεως............................... 353
145.6.1.. Περιεχόμενο μνείας............................................................. 353
145.6.2.. Η ύπαρξη του λόγου ως αίρεση......................................... 354
145.6.3.. Αιτιώδης σύνδεσμος............................................................ 354
145.7.... Λόγοι αποκληρώσεως υπέρ ανιόντος............................................... 355
145.7.1.. Επιβουλή ζωής..................................................................... 355
145.7.2.. Σωματικές κακώσεις........................................................... 357
145.7.3.. Κακούργημα ή σοβαρό πλημμέλημα............................... 358
145.7.4.. Αθέτηση υποχρεώσεως διατροφής.................................... 358
145.7.5.. Βίος άτιμος ή ανήθικος...................................................... 359
145.8.... Λόγοι αποκληρώσεως υπέρ κατιόντος (τέκνου)............................. 360
145.9.... Λόγος αποκληρώσεως υπέρ συζύγου................................................ 360
145.9.1.. Η υπαιτιότητα...................................................................... 361
145.9.2.. Συναινετικό διαζύγιο.......................................................... 361
145.10. Άρση της αποκληρώσεως................................................................... 361
145.11. Αποτελέσματα της αποκληρώσεως.................................................... 362
146. Αποκλήρωση για λόγους πρόνοιας («επί προνοία»)..................................... 363
146.1.... Έννοια.................................................................................................... 363
146.2.... Προϋποθέσεις........................................................................................ 363
146.3.... Περιεχόμενο – αποτελέσματα............................................................. 364
VI.. Η ΠΕΡΙΕΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ ΣΤΟΝ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟ.............. 365
i. Γενικά......................................................................................................................... 365
147. Επαγωγή και κτήση της κληρονομίας............................................................. 365
147.1.... Έννοια, ορολογία................................................................................. 365
147.2.... Χρόνος επαγωγής................................................................................. 365
147.3.... Συνέπειες επαγωγής – Το κληρονομικό δικαίωμα......................... 366
148. Αρχή της άμεσης και αυτοδίκαιης κτήσεως της κληρονομίας..................... 366
148.1.... Έννοια και περιεχόμενο...................................................................... 366
148.2.... Εξαιρέσεις από την αρχή.................................................................... 367
148.3.... Προστασία του κληρονόμου από τους κινδύνους της αρχής......... 367
149. Η προσωρινή κτήση της κληρονομίας............................................................ 368
149.1.... Προσωρινός και οριστικός κληρονόμος......................................... 368
149.2.... Το δικαίωμα του προσωρινού κληρονόμου.................................... 368
150. Διαδοχικές επαγωγές της κληρονομίας........................................................... 369
ii. Η αποδοχή της κληρονομίας................................................................................. 370
151. Γενικά................................................................................................................... 370
151.1.... Έννοια και φύση αποδοχής................................................................ 370
151.2.... Συνέπειες αποδοχής............................................................................. 371
151.3.... Το δικαίωμα αποδοχής....................................................................... 371
151.3.1.. Δικαιούχος............................................................................ 371
151.3.2.. Οι κληρονόμοι του κληρονόμου....................................... 371
151.3.3.. Απώλεια................................................................................ 372
152. Προϋποθέσεις έγκυρης αποδοχής..................................................................... 372
152.1.... Γενικοί κανόνες.................................................................................... 372
152.2.... Ειδικότερα η ΑΚ 1853........................................................................ 373
153. Η ακυρωσία της αποδοχής................................................................................ 374
153.1.... Η ρύθμιση.............................................................................................. 374
153.2.... Εναγόμενος........................................................................................... 374
153.3.... Συνέπεια ακυρώσεως........................................................................... 375
154. Η σιωπηρή αποδοχή της κληρονομίας............................................................ 375
155. Η πλασματική αποδοχή της κληρονομίας...................................................... 375
156. Η αποδοχή με το ευεργέτημα της απογραφής................................................. 376
156.1.... Έννοια και δικαιολογία του ευεργετήματος.................................... 376
156.1.1.. Ορολογία.............................................................................. 376
156.1.2.. Προστατευόμενα συμφέροντα........................................... 376
156.1.3.. Έννοιες.................................................................................. 377
156.1.4.. Δικαιούχοι ευεργετήματος................................................. 377
156.2.... Η ρύθμιση (επισκόπηση).................................................................... 378
156.3.... Φύση κανόνων...................................................................................... 379
156.4.... Διαδικασία αποδοχής με το ευεργέτημα........................................... 379
156.5.... Η απογραφή.......................................................................................... 380
156.6.... Αποτελέσματα αποδοχής με το ευεργέτημα...................................... 380
156.7.... Διοίκηση κληρονομικής ομάδας....................................................... 381
156.8.... Προορισμός κληρονομικής ομάδας.................................................. 382
156.9.... Έκπτωση από το ευεργέτημα.............................................................. 383
iii. Αναίρεση της κτήσεως της κληρονομίας............................................................ 383
157. Γενικά................................................................................................................... 383
158. Η αποποίηση της κληρονομίας........................................................................ 384
158.1.... Η αρχή «ουδείς άκων κληρονόμος».................................................. 384
158.2.... Το δικαίωμα αποποιήσεως................................................................. 385
158.2.1.. Η ΑΚ 1853........................................................................... 385
158.2.2.. Οι ΑΚ 1854, 1855............................................................... 385
158.3.... Φύση της αποποιήσεως....................................................................... 386
158.4.... Προϋποθέσεις έγκυρης αποποιήσεως............................................... 386
158.5.... Προθεσμία αποποιήσεως.................................................................... 387
158.5.1.. Γενικά.................................................................................... 387
158.5.2.. Διάρκεια................................................................................ 388
158.5.3.. Έναρξη.................................................................................. 388
158.5.4.. Λήξη...................................................................................... 388
158.6.... Διαδικασία αποποιήσεως................................................................... 388
158.7.... Ακυρωσία αποποιήσεως..................................................................... 389
158.8.... Αποτελέσματα αποποιήσεως.............................................................. 389
159. Η κληρονομική αναξιότητα (γενικά)............................................................... 390
159.1.... Γενικά.................................................................................................... 390
159.2.... Η ρύθμιση, επισκόπηση...................................................................... 390
159.3.... Ratio κληρονομικής αναξιότητας..................................................... 391
159.4.... Η «επικουρικότητα» της κληρονομικής αναξιότητας.................... 391
160. Η ρύθμιση της κληρονομικής αναξιότητας.................................................... 392
160.1.... Ποιοι μπορούν να κηρυχθούν ανάξιοι............................................. 392
160.2.... Ποιοι κηρύσσονται ανάξιοι in concreto.......................................... 392
160.2.1.. Λόγοι αναξιότητας γενικά................................................. 393
160.2.2.. Περιπτωσιολογία................................................................. 393
160.2.3.. Έκλειψη λόγου αναξιότητας.............................................. 395
160.2.4.. Παραίτηση από προστασία ΑΚ 1860.............................. 396
160.3.... Κήρυξη αναξιότητας............................................................................ 396
160.3.1.. Το δικαίωμα......................................................................... 396
160.3.2.. Άσκηση του δικαιώματος................................................... 397
α... Αγωγή ή και ένσταση;.................................................. 397
β... Δικαστήριο..................................................................... 397
γ... Ενάγων – Εναγόμενος.................................................. 397
160.3.3.. Απώλεια δικαιώματος......................................................... 398
160.3.4.. Ειδικά στην κληροδοσία.................................................... 398
160.4.... Συνέπειες κηρύξεως αναξιότητας...................................................... 398
160.4.1.. Έκπτωση κληρονόμου........................................................ 399
160.4.2.. Έκπτωση καταπιστευματοδόχου....................................... 399
160.4.3.. Έκπτωση κληροδόχου........................................................ 400
160Α. Σύγκριση αναξιότητας, αποποιήσεως και αποκληρώσεως....................... 400
VII. Η ΣΧΟΛΑΖΟΥΣΑ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑ..................................................................... 401
161. Έννοια, περιπτωσιολογία, ρύθμιση................................................................. 401
161.1.... Έννοια.................................................................................................... 401
161.2.... Περιπτωσιολογία................................................................................. 401
161.3.... Ρύθμιση.................................................................................................. 402
162. Κηδεμονία της σχολάζουσας κληρονομίας..................................................... 403
162.1.... Γενικά.................................................................................................... 403
162.2.... Έννοια κηδεμονίας, κηδεμόνα........................................................... 403
162.3.... Διορισμός κηδεμόνα............................................................................ 404
162.3.1.. Προϋποθέσεις....................................................................... 404
162.3.2.. Αρμοδιότητα, διαδικασία................................................... 404
162.3.3.. Προσωρινός κηδεμόνας..................................................... 404
162.3.4.. Ειδικός κηδεμόνας.............................................................. 405
162.3.5.. Στα κοινωφελή ιδρύματα................................................... 405
162.4.... Το λειτούργημα του κηδεμόνα........................................................... 405
162.4.1.. Έναρξη.................................................................................. 405
162.4.2.. Έργο...................................................................................... 405
162.4.3.. Αμοιβή, δαπάνες.................................................................. 405
162.4.4.. Παύση, αντικατάσταση....................................................... 405
162.4.5.. Λήξη...................................................................................... 406
162.5.... Κηδεμόνας – κληρονόμος – τρίτος................................................... 406
162.6.... Λήξη της κηδεμονίας........................................................................... 407
163. Σχολάζουσα κληρονομία με κληρονόμο κυοφορούμενο............................. 407
163.1.... Η ΑΚ 1867............................................................................................ 407
163.2.... Η ρύθμιση.............................................................................................. 407
163.2.1.. Φύση αξιώσεως.................................................................... 408
163.2.2.. Προϋποθέσεις....................................................................... 408
163.2.3.. Η διατροφή........................................................................... 408
163.2.4.. Η ΑΚ 1867 εδ. β’................................................................. 408
163.2.5.. Άσκηση αξιώσεως............................................................... 408
164. Μη ανεύρεση του κληρονόμου. Βεβαίωση ότι κληρονόμος το δημόσιο... 409
164.1.... Γενικά.................................................................................................... 409
164.2.... Η ρύθμιση.............................................................................................. 409
164.2.1.. Η προϋπόθεση...................................................................... 409
164.2.2.. Αρμόδιο δικαστήριο........................................................... 409
164.2.3.. Δημοσιεύσεις κ.λπ............................................................... 410
164.2.4.. Η βεβαίωση.......................................................................... 410
164.3.... Το τεκμήριο.......................................................................................... 410
164.4.... Η ΑΚ 1870............................................................................................ 410
VIII. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ................................................................ 411
i. Γενικά......................................................................................................................... 411
165. Επισκόπηση......................................................................................................... 411
165.1.... Προστασία κληρονόμου ως δικαιούχου δικαιωμάτων της κληρονομίας 411
165.2.... Προστασία κληρονομικού δικαιώματος.......................................... 411
165.3.... Προστασία του ius succedendi........................................................... 412
165.4.... Προστασία του νόμιμου μεριδούχου................................................. 412
ii. Αξίωση παροχής πληροφοριών............................................................................ 412
166. Η αξίωση του άρθρου 1880 ΑΚ....................................................................... 412
167. Η αξίωση του άρθρου 304 ΑΚ.......................................................................... 412
iii. Η αγωγή περί κλήρου............................................................................................ 413
168. Γενικά................................................................................................................... 413
168.1.... Έννοια.................................................................................................... 413
168.2.... Φύση της αγωγής/αξιώσεως............................................................... 413
168.3.... Ειδικά δικονομικά θέματα.................................................................. 414
168.4.... Πρακτική σημασία............................................................................... 415
168.5.... Παραγραφή........................................................................................... 415
169. Δικαιούχος της περί κλήρου αγωγής (ενάγων)............................................... 415
170. Εναγόμενος.......................................................................................................... 416
170.1.... Ο νομέας κληρονομίας........................................................................ 416
170.2.... Ο αγοραστής κληρονομίας, ΑΚ 1882............................................... 417
171. Αντικείμενο της αγωγής περί κλήρου.............................................................. 418
171.1.... Γενικά.................................................................................................... 418
171.2.... Περιπτωσιολογία................................................................................. 418
172. Τι αποδεικνύει ο εναγών – Βάση αγωγής....................................................... 419
173. Άμυνα εναγομένου – ιδίως ενστάσεις............................................................... 420
173.1.... Γενικά, άρνηση, ενστάσεις.................................................................. 420
173.2.... Ενστάσεις............................................................................................... 420
173.2.1.. Ένσταση παραγραφής........................................................ 420
173.2.2.. Ένσταση χρησικτησίας....................................................... 421
173.2.3.. Ένσταση επισχέσεως........................................................... 422
174. Ευθύνη του εναγομένου...................................................................................... 422
174.1.... Γενικά.................................................................................................... 423
174.1.1.. Διακρίσεις............................................................................. 423
174.1.2.. Ευθύνη και κατά γενικές διατάξεις;.................................. 423
174.2.... Ευθύνη καλόπιστου νομέα.................................................................. 423
174.2.1.. Για τα κληρονομιαία.......................................................... 423
174.2.2.. Για τα ωφελήματα και την επαύξηση............................... 424
174.3.... Ευθύνη κακόπιστου νομέα.................................................................. 424
174.3.1.. Πριν από την υπερημερία................................................... 424
174.3.2.. Μετά την υπερημερία.......................................................... 425
174.4.... Επίταση ευθύνης................................................................................... 425
174.5.... Ευθύνη επί ειδικών αγωγών............................................................... 425
175. Αξιώσεις του νομέα για δαπάνες....................................................................... 426
175.1..... Γενικά.................................................................................... 426
175.2..... Αξιώσεις καλόπιστου νομέα.............................................. 426
175.3..... Αξιώσεις κακόπιστου νομέα.............................................. 426
176. Η «περί κλήρου» αγωγή του αφάντου............................................................. 426
IX. ΤΟ ΚΛΗΡΟΝΟΜΗΤΗΡΙΟ...................................................................................... 429
177. Έννοια κληρονομητηρίου και προβληματισμοί............................................ 429
177.1.... Έννοια.................................................................................................... 429
177.2.... Προβλήματα των συναλλαγών επί κληρονομικής διαδοχής......... 429
177.3.... Η παραδοσιακή αντιμετώπισή τους.................................................. 430
177.4.... Η σύγχρονη νομοθετική λύση – επισκόπηση.................................. 431
178. Σημασία του θεσμού........................................................................................... 431
178.1.... Γενικά.................................................................................................... 432
178.2.... Πρακτική σημασία............................................................................... 432
178.3.... Συγκρουόμενα συμφέροντα................................................................ 432
178.4.... Λειτουργία κληρονομητηρίου και αξιολογική στάθμηση συμφερόντων 433
179. Η ρύθμιση – Είδη κληρονομητηρίου............................................................... 433
179.1.... Γενικά.................................................................................................... 433
179.2.... Επισκόπηση διατάξεων....................................................................... 434
179.3.... Χαρακτήρας διατάξεων....................................................................... 434
179.4.... Φύση κληρονομητηρίου..................................................................... 434
179.4.1.. Δικαστική απόφαση ή πιστοποιητικό;............................ 434
179.4.2.. Θεσμός δικονομικού ή ουσιαστικού δικαίου;................ 435
179.5.... Είδη κληρονομητηρίου....................................................................... 436
179.5.1.. Ανάλογα με τα πρόσωπα.................................................... 436
179.5.2.. Ανάλογα με το περιεχόμενο............................................... 437
α... Ατομικό.......................................................................... 438
β... Κοινό............................................................................... 438
γ... Μερικό ........................................................................... 438
δ... Γενικό............................................................................. 438
ε.... Πολλαπλό....................................................................... 438
στ. Συνδυασμοί.................................................................... 439
ζ.... Ευρωπαϊκό..................................................................... 439
180. Πρόσωπα νομιμοποιούμενα να ζητήσουν την έκδοση κληρονομητηρίου 439
180.1.... Τα νομιμοποιούμενα πρόσωπα......................................................... 439
180.2.... Αμφισβητούμενα θέματα..................................................................... 440
180.2.1.. Κληρονόμος αλλοδαπού..................................................... 440
180.2.2.. Το δημόσιο........................................................................... 440
180.2.3.. Καταπιστευματοδόχος πριν από την επαγωγή................ 441
180.2.4.. Έμμεσος κληροδόχος.......................................................... 442
180.3.... Μη νομιμοποιούμενα πρόσωπα........................................................ 443
180.4.... Ειδικότερα οι συγκληρονόμοι........................................................... 444
181. Η διαδικασία........................................................................................................ 444
182. Το κληρονομητήριο........................................................................................... 445
182.1.... Γενικά.................................................................................................... 445
182.2.... Περιεχόμενο.......................................................................................... 446
182.2.1.. Σύνηθες κληρονομητήριο.................................................. 446
182.2.2.. Κληρονομητήριο εκτελεστή............................................... 446
182.2.3.. Άλλα στοιχεία....................................................................... 447
182.2.4.. Κληρονομικές μερίδες........................................................ 447
182.2.5.. Κληρονομιαία αντικείμενα................................................ 447
182.2.6.. Όροι και περιορισμοί, υποχρέωση συνεισφοράς........... 448
182.2.7.. Βάρη καταπιστεύματος και κληροδοσίας....................... 448
182.3.... Παράδοση κληρονομητηρίου............................................................ 448
182.4.... Αντίγραφο κληρονομητηρίου............................................................ 449
183. Το δημιουργούμενο με το κληρονομητήριο τεκμήριο.................................. 449
183.1.... Οι ΑΚ 1962 και ΚΠολΔ 821.............................................................. 449
183.2.... Η έκταση του τεκμηρίου, γενικά........................................................ 450
183.3.... Στοιχεία μη καλυπτόμενα από το τεκμήριο..................................... 450
183.4.... Τεκμήριο υπέρ και σε βάρος του δικαιούχου.................................. 451
183.5.... Τεκμήριο μαχητό, συνέπεια ανατροπής........................................... 451
183.6.... Έναρξη και λήξη τεκμηρίου............................................................... 451
183.7.... Αντιφατικά κληρονομητήρια/τεκμήρια........................................... 452
183.8.... Άλλα θέματα.......................................................................................... 454
184. Η δημόσια πίστη του κληρονομητηρίου......................................................... 454
184.1.... Οι ΑΚ 1963 και ΚΠολΔ 822.............................................................. 454
184.2.... Έκταση δημόσιας πίστεως.................................................................. 455
184.3.... Προϋποθέσεις........................................................................................ 455
184.4.... Ειδικότερα η ύπαρξη κληρονομητηρίου.......................................... 455
184.5.... Ειδικότερα οι δικαιοπραξίες ή οι δικαστικές πράξεις................... 456
184.6.... Ειδικότερα η ιδιότητα του κληρονόμου κ.λπ.................................. 456
184.7.... Ειδικότερα η ιδιότητα του κληρονομιαίου...................................... 456
184.8.... Ειδικότερα η συνάρτηση με το τεκμήριο......................................... 457
184.9.... Ειδικότερα η καλή πίστη του τρίτου................................................. 457
184.10. Αντιφατικά κληρονομητήρια/τεκμήρια........................................... 458
184.11. Η ισχύς των δικαιοπραξιών............................................................... 458
184.12. Οι δικαστικές πράξεις.......................................................................... 459
185. Ανακριβές κληρονομητήριο............................................................................. 459
185.1.... Γενικά.................................................................................................... 459
185.2.... Μέσα κατά ανακριβούς κληρονομητηρίου..................................... 459
185.2.1.. Αφαίρεση.............................................................................. 459
185.2.2.. Ακύρωση............................................................................... 460
185.2.3.. Τροποποίηση....................................................................... 460
185.2.4.. Αυτεπάγγελτη ανάκληση ή τροποποίηση........................ 460
185.2.5.. Ένδικα μέσα......................................................................... 460
X... ΣΧΕΣΕΙΣ ΜΕΤΑΞΥ ΣΥΓΚΛΗΡΟΝΟΜΩΝ...................................................... 461
i. Γενικά......................................................................................................................... 461
186. Επισκόπηση......................................................................................................... 461
186.1.... Μοναδικός κληρονόμος, συγκληρονόμοι....................................... 461
186.2.... Οι σχέσεις των συγκληρονόμων........................................................ 461
186.3.... Απαιτήσεις και χρέη κληρονομίας.................................................... 462
186.4.... Αξιολόγηση........................................................................................... 462
ii. Κοινωνία................................................................................................................... 462
187. Γενικά................................................................................................................... 462
187.1.... Έννοια κοινωνίας................................................................................ 462
187.2.... Έκταση κοινωνίας............................................................................... 463
187.3.... Αντικείμενα κοινωνίας........................................................................ 463
187.3.1.. Υπαγόμενα............................................................................ 464
187.3.2.. Μη υπαγόμενα..................................................................... 464
187.3.3.. Ειδικά θέματα....................................................................... 465
187.4.... Η ρύθμιση της κοινωνίας.................................................................... 465
187.5.... Ειδικότερα η ρύθμιση ΑΚ 1885........................................................ 466
188. Διοίκηση της κοινωνίας (των κοινών)............................................................ 466
188.1.... Γενικά.................................................................................................... 466
188.2.... Επισκόπηση ρυθμίσεως...................................................................... 466
188.3.... Ειδικά θέματα...................................................................................... 467
189....... Διάθεση της κληρονομικής μερίδας, άλλα δικαιώματα................. 467
189.1..... Διάθεση μερίδας................................................................... 468
189.2..... Άλλα δικαιώματα κοινωνού/συγκληρονόμου – Χρησικτησία 469
190. Διανομή της κληρονομίας................................................................................. 469
190.1.... Γενικά.................................................................................................... 469
190.1.1.. Έννοια διάνομής.................................................................. 469
190.1.2.. Διανομή και λύση/λήξη της κοινωνίας............................ 470
190.2.... Το δικαίωμα διανομής........................................................................ 470
190.3.... Η ρύθμιση της διανομής...................................................................... 471
190.4.... Είδη διανομής....................................................................................... 471
190.4.1.. Εξώδικη/εκούσια................................................................. 471
190.4.2.. Δικαστική............................................................................. 472
190.5.... Η αγωγή διανομής............................................................................... 472
190.6.... Ειδικότερα η οικογενειακή στέγη..................................................... 473
191. Απαγόρευση της διανομής................................................................................. 475
192. Καθορισμός του τρόπου διανομής από τον κληρονομούμενο – Νέμηση.. 475
192.1.... Γενικά.................................................................................................... 476
192.2.... Διανεμητικές παραγγελίες................................................................... 476
192.2.1.. Καθορισμός τρόπου διανομής από διαθέτη.................... 477
192.2.2.. Ανάθεση τρόπου διανομής σε τρίτο.................................. 478
192.3.... Νέμηση ανιόντος, γενικά.................................................................... 478
192.3.1.. Έννοια................................................................................... 478
192.3.2.. Χαρακτηριστικά.................................................................. 479
192.3.3.. Διάκριση από συγγενείς έννοιες........................................ 479
192.3.4.. Νομική φύση........................................................................ 479
192.3.5.. Τύπος..................................................................................... 480
192.3.6.. Πρακτική σημασία.............................................................. 480
192.4.... Δεσμευτικότητα της νεμήσεως........................................................... 480
192.5.... Νέμηση και νόμιμη μοίρα.................................................................. 481
192.5.1.. Η 1893 ΑΚ........................................................................... 481
192.5.2.. Η 1894 ΑΚ........................................................................... 482
192.6.... Ειδικά θέματα....................................................................................... 483
192.6.1.. Περιουσία μη περιλαμβανόμενη στη νέμηση.................. 483
192.6.2.. Νόμιμη μοίρα κατιόντος και συζύγου.............................. 483
iii. Συνεισφορά.............................................................................................................. 484
193. Γενικά................................................................................................................... 484
193.1.... Έννοια, ορολογία................................................................................. 484
193.2.... Πρακτική σημασία, έκταση εφαρμογής........................................... 485
193.3.... Δικαιολογία.......................................................................................... 485
193.4.... Τα υποκείμενα της συνεισφοράς........................................................ 486
193.4.1.. Υπόχρεοι συνεισφοράς....................................................... 486
193.4.2.. Δικαιούχοι συνεισφοράς.................................................... 488
193.4.3.. Συγχρόνως υπόχρεος και δικαιούχος συνεισφοράς....... 488
193.5.... Νομική φύση......................................................................................... 488
193.6.... Ρύθμιση, φύση κανόνων...................................................................... 489
194. «Συνεισενεκτέες» παροχές.................................................................................. 489
194.1.... Γενικά, έννοια, διαχρονικό δίκαιο.................................................... 489
194.2.... Οι επί μέρους συνεισενεκτέες παροχές.............................................. 490
194.3.... Διευκρινιστικές/ερμηνευτικές παρατηρήσεις.................................. 490
194.4.... Η βούληση του ανιόντος..................................................................... 491
194.5.... Ανυπαρξία συνεισενεκτέων παροχών............................................... 492
195. Διαδικασία συνεισφοράς – Η λειτουργία του δικαιώματος και της υποχρεώσεως συνεισφοράς ......................................................................................................................... 492
195.1.... Η ΑΚ 1899............................................................................................ 492
195.2.... Η διαδικασία της συνεισφοράς.......................................................... 493
195.3.... Ονομαστικό, λογιστικό, πραγματικό κληρονομικό μερίδιο........ 494
195.4.... Παραδείγματα....................................................................................... 495
195.5.... Η άσκηση του δικαιώματος συνεισφοράς........................................ 496
195.6.... Στην κληρονομική κοινωνία............................................................. 496
195.7.... Στη διανομή της κληρονομίας........................................................... 496
195.8.... Σχέση με κληρονομικούς δανειστές.................................................. 497
195.9.... Διάθεση κληρονομιαίων από υπόχρεο συνεισφοράς..................... 497
195.10. Οι θεωρίες για το δικαίωμα και την υποχρέωση συνεισφοράς..... 497
196. Η συνεισφορά στην εξ αδιαθέτου, στην εκ διαθήκης και στην αναγκαστική διαδοχή 498
196.1.... Η συνεισφορά στην εξ αδιαθέτου διαδοχή....................................... 498
196.2.... Η συνεισφορά στην εκ διαθήκης διαδοχή........................................ 498
196.3.... Η συνεισφορά στην αναγκαστική διαδοχή...................................... 499
196.3.1.. Προϋποθέσεις....................................................................... 499
196.3.2.. Σύμπτωση συνεισενεκτέων, προσθετέων και καταλογιστέων παροχών 499
196.3.3.. Παραδείγματα...................................................................... 500
196.3.4.. Η περίπτωση δωρεών προς τρίτους.................................. 500
196.4.... Αποκλίνουσες γνώμες ως προς τη συνεισφορά στην αναγκαστική διαδοχή 501
196.4.1.. ΑΚ 1834 και ΑΚ 1831, 1833............................................ 501
196.4.2.. Συγκληρονόμος επιζών σύζυγος ή σύμβιος..................... 503
XI.. ΣΧΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΚΛΗΡΟΝΟΜΟΥ ΜΕ ΤΟΥΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΥΣ ΔΑΝΕΙΣΤΕΣ 505
197. Γενικά................................................................................................................... 505
198. Έννοια και ρύθμιση της δικαστικής εκκαθαρίσεως...................................... 506
198.1.... Έννοια, γενικά...................................................................................... 506
198.2.... Λειτουργία εκκαθαρίσεως.................................................................. 506
198.3.... Ρύθμιση, επισκόπηση.......................................................................... 506
198.4.... Αναδιατύπωση ορισμού...................................................................... 507
198.5.... Διάκριση από συγγενείς έννοιες........................................................ 507
199. Πότε και πώς διατάσσεται η δικαστική εκκαθάριση..................................... 508
199.1.... Γενικά.................................................................................................... 508
199.2.... Αίτηση, αιτούντες................................................................................. 508
199.3.... Διαδικασία, απόφαση.......................................................................... 509
200. Αποτελέσματα της κηρύξεως της δικαστικής εκκαθαρίσεως....................... 509
200.1.... Χωρισμός περιουσιών......................................................................... 510
200.2.... Ειδικότερα η κληρονομική ομάδα.................................................... 510
200.3.... Άρση συγχύσεως/συγχωνεύσεως........................................................ 511
200.4.... Διοίκηση κληρονομικής ομάδας....................................................... 512
200.5.... Ακυρότητα υποθηκών, προσημειώσεων, ενεχύρων........................ 512
200.6.... Διακοπή εκκρεμών δικών................................................................... 512
200.7.... Αναίρεση δικαστικών μέτρων κατά κληρονομίας.......................... 512
200.8.... Αναστολή δίκης διανομής................................................................... 512
200.9.... Ειδικά θέματα....................................................................................... 513
201. Το λειτούργημα του εκκαθαριστή.................................................................... 513
201.1.... Το λειτούργημα.................................................................................... 513
201.1.1.. Έναρξη.................................................................................. 513
201.1.2.. Αντικατάσταση, παύση, λήξη............................................ 514
201.1.3.. Αμοιβή.................................................................................. 514
201.1.4.. Ευθύνη................................................................................... 514
201.1.5.. Λογοδοσία............................................................................ 514
201.1.6.. Ειδικός και προσωρινός εκκαθαριστής........................... 514
201.2.... Ποιον εκπροσωπεί............................................................................... 515
201.3.... Ειδικότερα η διεξαγωγή δικών.......................................................... 515
202. Λεπτομέρειες της δικαστικής εκκαθαρίσεως.................................................. 515
203. Λήξη της εκκαθαρίσεως και του λειτουργήματος του εκκαθαριστή........... 516
204. Η υπεγγυότητα της προσωπικής περιουσίας του κληρονόμου.................... 516
205. Παραχώρηση περιουσίας και δικαστική εκκαθάριση.................................. 517
XII..................................................................... Η ΠΩΛΗΣΗ ΤΗΣ ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΑΣ 519
206. Γενικά................................................................................................................... 519
206.1.... Ο τίτλος του δέκατου πέμπτου κεφαλαίου του Ε’ βιβλίου............. 519
206.2.... Δικαιοπραξίες του κληρονόμου με αντικείμενο κληρονομιαία... 519
206.3.... Η πώληση κ.λπ. της κληρονομικής ομάδας..................................... 520
206.4.... Πρακτική σημασία............................................................................... 520
206.5.... Ρύθμιση, φύση κανόνων...................................................................... 521
207. Η πώληση της κληρονομίας (γενικά)............................................................... 521
207.1.... Γενικοί κανόνες.................................................................................... 521
207.2.... Πωλητής, αγοραστής........................................................................... 521
207.3.... Ειδικές ρυθμίσεις................................................................................. 521
208. Σχέσεις μεταξύ των μερών................................................................................. 522
208.1.... Τι περιλαμβάνεται στην πώληση....................................................... 522
208.2.... Υποχρεώσεις του πωλητή................................................................... 523
208.3.... Ευθύνη του πωλητή.............................................................................. 524
208.4.... Υποχρεώσεις του αγοραστή............................................................... 525
208.5.... Ωφελήματα, βάρη, κίνδυνος............................................................... 525
208.6.... Άρση της συγχύσεως............................................................................ 525
209. Σχέσεις των μερών με τους κληρονομικούς δανειστές.................................. 526
209.1.... Απεριόριστη ευθύνη για χρέη της κληρονομίας.............................. 526
209.2.... Περιορισμός ευθύνης, ευεργέτημα απογραφής................................ 526
209.3.... Δικαστική εκκαθάριση κληρονομίας............................................... 526
210. Άλλες (υποσχετικές) συμβάσεις εκποιήσεως................................................... 526
XIII. ΕΚΤΕΛΕΣΤΗΣ ΔΙΑΘΗΚΗΣ.............................................................................. 529
211. Γενικά................................................................................................................... 529
211.1.... Έννοια, δικαιολογία............................................................................ 529
211.2.... Είδη εκτελεστών................................................................................... 529
211.3.... Νομική φύση......................................................................................... 530
211.4.... Φύση εξουσιών εκτελεστή................................................................... 531
211.5.... Διάκριση από συγγενείς έννοιες........................................................ 532
212. Ο διορισμός του εκτελεστή................................................................................ 532
213. Το λειτούργημα του εκτελεστή.......................................................................... 533
213.1.... Φύση του λειτουργήματος................................................................... 533
213.1.1.. Το προσωποπαγές............................................................... 533
213.1.2.. Το προαιρετικό.................................................................... 533
213.1.3.. Η αμοιβή............................................................................... 534
213.2.... Ικανότητα εκτελεστή............................................................................ 534
213.3.... Έναρξη του λειτουργήματος............................................................... 534
213.4.... Έργο του εκτελεστή.............................................................................. 535
213.4.1.. Διαχείριση............................................................................ 535
213.4.2.. Διαχείριση με διατυπώσεις................................................. 535
213.4.3.. Κληρονομητήριο................................................................. 535
213.4.4.. Αξιώσεις κληρονομίας....................................................... 535
213.4.5.. Αξιώσεις κατά κληρονομίας.............................................. 536
213.4.6.. Δεδικασμένο......................................................................... 536
213.4.7.. Αγωγή περί κλήρου............................................................. 536
213.5.... Ευθύνη του εκτελεστή.......................................................................... 536
213.6.... Σχέσεις εκτελεστή και κληρονόμου................................................... 536
213.7.... Συνεκτελεστές........................................................................................ 536
213.8.... Λήξη λειτουργήματος.......................................................................... 536
214. Εκτελεστής διαθήκης με διατάξεις υπέρ κοινωφελών σκοπών.................... 537
XIV. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟ ΚΑΤΑΠΙΣΤΕΥΜΑ.............................................................. 539
215. Γενικά................................................................................................................... 539
215.1.... Έννοια, ορολογία................................................................................. 539
215.2.... Λειτουργία του καταπιστεύματος...................................................... 539
215.3.... Νομοθετικά προβλήματα.................................................................... 540
215.4.... Καταπίστευμα και υποκατάσταση..................................................... 541
215.5.... Η ρύθμιση.............................................................................................. 541
215.6.... Φορολογία............................................................................................ 541
216. Η σύσταση του καταπιστεύματος...................................................................... 541
216.1.... Γενικά – Η διάταξη της διαθήκης...................................................... 542
216.2.... Περιπτώσεις «εικαζόμενου» καταπιστεύματος γενικά................... 543
216.3.... Εγκατάσταση ως κληρονόμου «μήπω συνειλημμένου» φυσικού προσώπου ή «μήπω συνεστημένου» νομικού προσώπου.............................................................................. 544
216.4.... Εγκατάσταση με αναβλητική αίρεση ή προθεσμία......................... 544
216.5.... Εξάρτηση προσδιορισμού εγκαταστάτου από μελλοντικό γεγονός 545
216.6.... Εγκατάσταση με διαλυτική αίρεση ή προθεσμία............................ 545
216.7.... Απαγόρευση διαθέσεως κληρονομίας............................................... 546
216.8.... Οικογενειακό καταπίστευμα.............................................................. 547
217. Η επαγωγή του καταπιστεύματος..................................................................... 547
217.1.... Γενικά.................................................................................................... 547
217.2.... Χρόνος επαγωγής................................................................................. 548
217.3.... Συνέπεια επαγωγής.............................................................................. 549
217.4.... Ματαίωση επαγωγής – περιπτωσιολογία, η ΑΚ 1933.................. 549
217.5.... Συνέπειες ματαιώσεως......................................................................... 550
218. Αποδοχή και αποποίηση του καταπιστεύματος............................................. 550
219. Η θέση του καταπιστευματοδόχου πριν από την επαγωγή του καταπιστεύματος 550
220. Η θέση του βεβαρημένου πριν από την επαγωγή του καταπιστεύματος.... 551
221. Η θέση του καταπιστευματοδόχου μετά την επαγωγή................................... 552
222. Τι αποδίδεται στον καταπιστευματοδόχο........................................................ 553
222.1.... Η κληρονομική ομάδα........................................................................ 553
222.2.... Περίπτωση άκυρων διαθέσεων.......................................................... 554
222.3.... Καταπίστευμα του περιλιμπανομένου............................................... 554
XV. ΚΛΗΡΟΔΟΣΙΑ........................................................................................................... 555
223. Γενικά................................................................................................................... 555
223.1.... Έννοια – Ορολογία.............................................................................. 555
223.2.... Η περιουσιακή ωφέλεια...................................................................... 556
223.3.... Λειτουργία της κληροδοσίας.............................................................. 557
223.4.... Ρύθμιση της κληροδοσίας................................................................... 557
223.5.... Διάκριση από συγγενείς έννοιες........................................................ 557
223.6.... Ειδικά θέματα....................................................................................... 557
223.6.1.. Διαχρονικό δίκαιο.............................................................. 557
223.6.2.. Ιδιωτικό Διεθνές Δίκαιο..................................................... 558
223.6.3.. Φορολογία............................................................................ 558
223.7.... Παραδείγματα....................................................................................... 558
224. Σύσταση της κληροδοσίας................................................................................. 558
224.1.... Γενικά.-Διάταξη διαθήκης.................................................................. 558
224.2.... Σιωπηρή κληροδοσία. – Απαγόρευση διαθέσεως........................... 558
224.3.... Ορισμός υποκαταστάτου..................................................................... 559
225. Ο κληροδόχος...................................................................................................... 560
225.1.... Γενικά.................................................................................................... 560
225.2.... Η ΑΚ 1978............................................................................................ 560
225.3.... Η ΑΚ 1971............................................................................................ 561
225.4.... Η ΑΚ 1975............................................................................................ 561
226. Ο βεβαρημένος.................................................................................................... 561
226.1.... Γενικά, η ΑΚ 1967............................................................................... 561
226.2.... Περισσότεροι βεβαρημένοι................................................................ 562
226.3.... Έκπτωση βεβαρημένου....................................................................... 562
227. Αντικείμενο της κληροδοσίας........................................................................... 563
227.1.... Γενικά.................................................................................................... 563
227.2.... Η ΑΚ 1972............................................................................................ 564
227.3.... Η ΑΚ 1973............................................................................................ 564
227.4.... Η ΑΚ 1974............................................................................................ 565
227.5.... Αλλαγή αντικειμένου κληροδοσίας................................................... 565
227.6.... Παραρτήματα κληροδοτηθέντος........................................................ 565
227.7.... Αξίωση αποζημιώσεως....................................................................... 565
228. Το εξαίρετο ή προκληροδότημα....................................................................... 565
229. Ακυρότητα της κληροδοσίας............................................................................. 566
229.1.... Γενικά.................................................................................................... 566
229.2.... Ειδικές περιπτώσεις ακυρότητας....................................................... 566
229.3.... Συνέπειες ακυρότητας, ιδίως η προσαύξηση................................... 567
230. Επαγωγή της κληροδοσίας................................................................................ 568
230.1.... Γενικά, έννοια, ρύθμιση...................................................................... 568
230.2.... Χρόνος επαγωγής – κανόνας και εξαιρέσεις................................... 569
230.3.... Ματαίωση επαγωγής........................................................................... 570
231. Αποδοχή και αποποίηση της κληροδοσίας.................................................... 570
231.1.... Ρύθμιση αποδοχής και αποποιήσεως................................................ 570
231.2.... Συνέπειες αποδοχής και αποποιήσεως............................................. 570
232. Το δικαίωμα του κληροδόχου........................................................................... 571
232.1.... Ο κανόνας: Το δικαίωμα του κληροδόχου ενοχικό....................... 571
232.2.... Η εξαίρεση ΑΚ 1996, γενικά............................................................. 572
232.2.1.. Προϋποθέσεις....................................................................... 573
232.2.2.. Συνέπειες............................................................................... 573
232.3.... Περιπτωσιολογία άμεσης κληροδοσίας........................................... 574
232.4.... Άμεση κληροδοσία και νόμιμη μοίρα.............................................. 575
232.5.... Άμεση κληροδοσία και δανειστές της κληρονομίας....................... 575
232.6.... Ειδικά θέματα άμεσης κληροδοσίας................................................. 576
233. Τα διάφορα είδη κληροδοσίας ανάλογα με το κληροδοτούμενο αντικείμενο 576
233.1.... Κληροδοσία κληρονομιαίου πράγματος.......................................... 577
233.1.1.. Ορισμένου κατά είδος......................................................... 577
233.1.2.. Ορισμένου κατά γένος........................................................ 578
233.1.3.. Υποθήκης ή ενεχύρου......................................................... 578
233.2.... Κληροδοσία κληρονομικής απαιτήσεως.......................................... 578
233.2.1.. Απαιτήσεως κατά τρίτου.................................................... 578
233.2.2.. Απαιτήσεως κατά κληροδόχου.......................................... 579
233.2.3.. Όλων των απαιτήσεων........................................................ 579
233.3.... Κληροδοσία άλλων κληρονομιαίων................................................. 579
233.4.... Κληροδοσία αλλοτρίου....................................................................... 579
233.4.1.. Γενική ρύθμιση.................................................................... 579
233.4.2.. Κληροδοσία προμηθευτέου................................................ 580
234. Υποκληροδοσία.................................................................................................. 580
234.1.... Έννοια.................................................................................................... 580
234.2.... Ρύθμιση.................................................................................................. 580
235. Καταπιστευτική υποκατάσταση (μετακληροδοσία)....................................... 581
235.1.... Έννοια.................................................................................................... 581
235.2.... Χαρακτηριστικά-Διάκριση από συγγενείς έννοιες......................... 581
235.3.... Η ρύθμιση του ΑΚ................................................................................ 582
235.4.... Οικογενειακό κληροδότημα............................................................... 582
XVI. ΤΡΟΠΟΣ................................................................................................................... 583
236. Έννοια, στοιχεία, διακρίσεις............................................................................. 583
236.1.... Ορισμός, χαρακτηριστικά.................................................................. 583
236.2.... Οι δημιουργούμενες σχέσεις, οι μετέχοντες...................................... 584
236.3.... Περιεχόμενο του τρόπου..................................................................... 585
236.4.... Διάκριση από συγγενείς έννοιες........................................................ 586
236.4.1.. Αίρεση................................................................................... 586
236.4.2.. Κληροδοσία.......................................................................... 587
236.5.... Ειδικά θέματα....................................................................................... 587
236.5.1.. Τρόπος διαχειρίσεως.......................................................... 587
236.5.2.. Τρόπος μη εκποιήσεως κληρονομίας.............................. 588
236.5.3.. Τρόπος υπέρ κοινωφελούς σκοπού.................................. 588
236.5.4.. Φορολογία............................................................................ 588
237. Ρύθμιση................................................................................................................. 588
237.1.... Γενικά.................................................................................................... 588
237.1.1.. Επισκόπηση διατάξεων...................................................... 588
237.1.2.. Εφαρμογή γενικών διατάξεων.......................................... 589
237.2.... Η ΑΚ 2011............................................................................................ 589
237.3.... Οι ΑΚ 2012 και 2013: Προσδιορισμός ωφελούμενου προσώπου από βεβαρημένο ή τρίτο .......................................................................................................... 590
237.3.1.. Προϋποθέσεις....................................................................... 591
237.3.2.. Δικαίωμα προσδιορισμού.................................................. 591
237.3.3.. Άσκηση................................................................................. 591
237.3.4.. Δικαστικός έλεγχος............................................................. 591
237.4.... Η ΑΚ 2014: Νομιμοποιούμενοι να ζητήσουν εκτέλεση................ 591
237.4.1.. Τα πρόσωπα......................................................................... 592
237.4.2.. Το δικαίωμα......................................................................... 592
237.4.3.. Η άσκηση.............................................................................. 592
237.4.4.. Ειδικά θέματα....................................................................... 592
237.5.... Η ΑΚ 2015: Ακυρότητα τρόπου........................................................ 593
237.6.... Η ΑΚ 2016: Υπαίτια αδυναμία.......................................................... 593
238. Τρόπος υπέρ κοινωφελούς σκοπού.................................................................. 593
XVII. ΔΩΡΕΑ ΑΙΤΙΑ ΘΑΝΑΤΟΥ.................................................................................. 595
239. Έννοια – Χαρακτηριστικά................................................................................ 595
239.1.... Έννοια.................................................................................................... 595
239.2.... Χαρακτηριστικά, εννοιολογικά στοιχεία......................................... 595
239.2.1.. Η ελευθεριότητα................................................................... 595
239.2.2.. Η αίρεση............................................................................... 596
239.2.3.. Ειδικότερα ο δωρητής και ο δωρεοδόχος....................... 596
239.2.4.. Ειδικότερα ο τρόπος........................................................... 596
239.2.5.. Μη απόλαυση δωρηθέντων................................................ 596
239.3.... Ρύθμιση.................................................................................................. 597
239.4.... Λειτουργική σημασία.......................................................................... 597
240. Νομική φύση, διακρίσεις................................................................................... 597
240.1.... Δικαιοπραξία εν ζωή ή αιτία θανάτου;............................................. 597
240.2.... Δικαιοπραξία υποσχετική ή εκποιητική;......................................... 598
240.3.... Δωρεά αιτία θανάτου και ΑΚ 366-368............................................. 598
241. Η ρύθμιση............................................................................................................. 598
241.1.... Γενικά.................................................................................................... 598
241.2.... Ρυθμίσεις ΑΚ 496 επ............................................................................ 599
241.2.1.. Τύπος..................................................................................... 599
241.2.2.. Αποδοχή μετά το θάνατο του δωρητή.............................. 599
241.2.3.. Η μεταγραφή........................................................................ 599
241.3.... Ρυθμίσεις κατά ΑΚ 2033 επ................................................................ 599
241.4.... Ανατροπή.............................................................................................. 600
241.5.... Φορολογία............................................................................................ 600
241.6.... Αρμοδιότητα κατά τόπο...................................................................... 600
242. Λειτουργία της αιρέσεως στη δωρεά αιτία θανάτου...................................... 600
XVIII. ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΣΥΜΒΙΩΝ................................................... 603
243. Γενικά................................................................................................................... 603
243.1.... Ρύθμιση του συμφώνου συμβιώσεως, γενικά................................... 603
243.2.... Ρύθμιση κληρονομικών σχέσεων...................................................... 603
243.3.... Άλλα συναφή θέματα........................................................................... 604
244. Εξ αδιαθέτου κληρονομική διαδοχή................................................................ 604
244.1.... Επί συμφώνου συμβιώσεως κατά το ν. 3719/2008........................ 604
244.2.... Επί συμφώνου συμβιώσεως κατά το ν. 4356/2015........................ 604
245. Αναγκαστική κληρονομική διαδοχή............................................................... 605
245.1.... Επί συμφώνου συμβιώσεως κατά το ν. 3719/2008........................ 605
245.2.... Επί συμφώνου συμβιώσεως κατά το ν. 4356/2015........................ 605
246. Άλλα θέματα......................................................................................................... 605
246.1.... Το άρθρο 11 § 3 του ν. 3719/2008................................................... 605
246.2.... Ζητήματα αναλογικής εφαρμογής..................................................... 605
246.3.... Άλλα θέματα.......................................................................................... 606
ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ.......................................................................................... 607
