Η «αναγκαστική παροχή διόδου κατά ΑΚ 1012-1017 απασχολεί συχνά την πράξη, όπως δείχνει και η πλούσια σχετική νομολογία.
Εκτός όμως από το πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και ενδιαφέρον θεωρητικό.
Η «αναγκαστική παροχή διόδου κατά ΑΚ 1012-1017 απασχολεί συχνά την πράξη, όπως δείχνει και η πλούσια σχετική νομολογία.
Εκτός όμως από το πρακτικό ενδιαφέρον παρουσιάζει και ενδιαφέρον θεωρητικό. Άλλωστε, στα νομικά η αλληλεξάρτηση και αλληλεπίδραση θεωρίας και πράξεως είναι αναπόφευκτη και από τη φύση του πράγματος εγγενής.
Στο παρόν περιλαμβάνονται Εισαγωγή (Ι), Συστηματική Ερμηνεία (ΙΙ), Ερμηνεία κατ’ άρθρο (ΙΙΙ) και Υποδείγματα (IV). Παρατίθενται όλες οι γνώμες – με, κατά τον δυνατόν, πλήρη νομολογία και βιβλιογραφία. Παράλληλα επιχειρείται νέα θεώρηση της διακρίσεως άμεσων και έμμεσων περιορισμών στην περίπτωση των ΑΚ 1012 επ. και προτείνεται συνδυασμός των δύο βασικών θεωριών, ώστε ο περιορισμός ως αόριστος να καθίσταται ενεργός όταν εξειδικευθεί, δικαιοπρακτικά ή με δικαστική απόφαση, ως προς τα στοιχεία της διόδου και την ανάλογη αποζημίωση – χωρίς να απαιτείται σύσταση δουλείας.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ.................................................................................................................................. V
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ.............................................................................................................. VII
I..... ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................................................................................................. 1
1..... Γειτονικό δίκαιο, έννοια και δικαιολογία................................................................. 1
1.1... Γενικά.................................................................................................................... 1
1.2... Έννοια γειτονικού δικαίου, παραδείγματα...................................................... 2
1.3... Σύγκρουση κυριοτήτων και συμφερόντων. Δικαιολογία γειτονικού δικαίου 3
1.4... «Γειτονικά ακίνητα»............................................................................................ 5
2..... Ρυθμίσεις του γειτονικού δικαίου................................................................................ 7
2.1... Γενικά, ιδιωτικό και δημόσιο γειτονικό δίκαιο............................................. 7
2.2... Οι δημιουργούμενες σχέσεις ιδιωτικού γειτονικού δικαίου.......................... 7
2.3... Δικαιοπρακτική ρύθμιση με σύσταση δουλείας.............................................. 9
3..... Οι περιορισμοί του γειτονικού δικαίου του ΑΚ..................................................... 11
3.1... Γενικά.................................................................................................................. 11
3.2... Άμεσοι περιορισμοί.......................................................................................... 13
3.3... Έμμεσοι περιορισμοί........................................................................................ 13
3.4... Περιορισμοί και Σύνταγμα.............................................................................. 15
4..... Η σχέση γειτονίας........................................................................................................ 17
4.1... Οι ενοχικές σχέσεις............................................................................................ 17
4.2... Η φύση τους ως πραγματοπαγών ενοχών...................................................... 18
4.3... Η σχέση γειτονίας και η έννομη σχέση της κυριότητας............................... 19
5..... Ο περιορισμός ΑΚ 1012 επ........................................................................................ 20
5.1... Η ρύθμιση, επισκόπηση.................................................................................... 20
5.2... Η σχέση των μερών........................................................................................... 21
6..... Τα συγκρουόμενα συμφέροντα.................................................................................. 22
6.1... Γενικά.................................................................................................................. 22
6.2... Τα συμφέροντα του κυρίου του «τυφλού» ακινήτου.................................... 22
6.3... Τα συμφέροντα του κυρίου του ακινήτου, όπου η δίοδος........................... 23
6.4... Τα συμφέροντα των τρίτων συναλλασσομένων............................................ 23
6.5... Τα συμφέροντα του Κράτους........................................................................... 23
7..... Γενικές αρχές του (Εμπράγματου) Δικαίου και εξισορρόπηση των συγκρουόμενων συμφερόντων 25
7.1... Γενικά.................................................................................................................. 25
7.2... Οι εξειδικευμένες αρχές..................................................................................... 25
7.3... Οι νομοθετικές ρυθμίσεις και οι αρχές........................................................... 26
7.4... Αξιολογική στάθμηση των συμφερόντων...................................................... 26
8..... Αντικείμενο του παρόντος.......................................................................................... 28
II... ΣΥΣΤΗΜΑΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ....................................................................................... 29
Α.... ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΕΙΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΔΙΟΔΟΥ, Η ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΜΕΝΗ ΣΧΕΣΗ........... 29
α..... Προϋποθέσεις παροχής διόδου.................................................................................. 29
1..... Γενικά............................................................................................................................ 29
2..... Η στέρηση της αναγκαίας διόδου.............................................................................. 30
2.1... Το στερούμενο ακίνητο.................................................................................... 30
2.2... Η στέρηση διόδου.............................................................................................. 32
2.3... Η αναγκαία δίοδος............................................................................................ 35
2.4... Μη αυτόβουλη στέρηση.................................................................................... 36
3..... Ειδικότερα η εκποίηση μέρους του ακινήτου......................................................... 41
3.1... Η ρύθμιση........................................................................................................... 41
3.2... Σχέση ΑΚ 1015 και 1014................................................................................. 42
3.3... Έκταση εφαρμογής της ΑΚ 1015.................................................................... 43
3.4... Σιωπηρή σύσταση δουλείας;............................................................................ 44
3.5... Ανάγκη διαπλατύνσεως ή νέας διόδου............................................................ 45
3.6... Αποζημίωση....................................................................................................... 46
4..... Δίοδος προς δρόμο...................................................................................................... 47
4.1... Δρόμος, προς τον οποίον η δίοδος................................................................. 47
4.2... Περισσότερα ακίνητα κατάλληλα για δίοδο.................................................. 48
4.3... Περισσότερα ακίνητα αναγκαία για δίοδο.................................................... 49
4.4... Δίοδος προς κοινόχρηστα πράγματα;............................................................ 50
5..... Χαρακτήρας του γειτονικού ακινήτου ως εντός συναλλαγής............................... 52
5.1... Γενικά.................................................................................................................. 52
5.2... Και για εκτός συναλλαγής ακίνητα ο περιορισμός ΑΚ 1012 επ.;.............. 53
5.3... Ειδικότερη περιπτωσιολογία........................................................................... 55
6..... Απόδειξη προϋποθέσεων............................................................................................ 57
β..... Η δημιουργούμενη σχέση........................................................................................... 58
7..... Γενικά............................................................................................................................ 58
8..... Τα μέρη.......................................................................................................................... 60
8.1... Γενικά.................................................................................................................. 60
8.2... Δικαιούχος/δανειστής propter rem................................................................. 60
8.3... Υπόχρεος/οφειλέτης propter rem.................................................................... 65
8.4... Ως προς την καταβλητέα αποζημίωση........................................................... 69
9..... Περιεχόμενο της σχέσεως........................................................................................... 70
9.1... Αξιώσεις και υποχρεώσεις............................................................................... 70
9.2... Η παροχή διόδου............................................................................................... 72
9.3... Η (αντι)παροχή αποζημιώσεως....................................................................... 73
10... Θέματα παραγραφής................................................................................................... 75
Β.... ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ/ΤΡΟΠΟΙ ΠΑΡΟΧΗΣ ΤΗΣ ΔΙΟΔΟΥ....................................................... 76
α..... Γενικά............................................................................................................................ 76
1..... Η παροχή της διόδου................................................................................................... 76
2..... Αυθαίρετη δημιουργία και χρήση διόδου................................................................ 78
2.1... Η δημιουργούμενη κατάσταση........................................................................ 78
2.2... Προστασία του γείτονα/ενστάσεις................................................................... 78
2.3... Το ζήτημα της αποζημιώσεως.......................................................................... 80
2.4... Κτήση δουλείας με χρησικτησία...................................................................... 81
β..... Εξώδικη/συμβατική παροχή διόδου......................................................................... 82
3..... Γενικά............................................................................................................................ 82
4..... Παροχή ενοχικού δικαιώματος διόδου.................................................................... 83
4.1... Γενικά.................................................................................................................. 83
4.2... Τα συμβαλλόμενα μέρη..................................................................................... 83
4.3... Η ενοχική σχέση και ο περιορισμός κατά ΑΚ 1012 επ............................... 85
5..... Συμβατική σύσταση δουλείας διόδου....................................................................... 87
5.1... Γενικά.................................................................................................................. 87
5.2... Σχέση δουλείας διόδου με άλλα εμπράγματα δικαιώματα στο ίδιο ακίνητο 88
5.3... Τα συμβαλλόμενα μέρη..................................................................................... 90
γ...... Δικαστική παροχή διόδου.......................................................................................... 92
6..... Γενικά............................................................................................................................ 92
7..... Αρμόδιο δικαστήριο, διαδικασία.............................................................................. 94
7.1... Κατά τόπον αρμόδιο δικαστήριο.................................................................... 94
7.2... Καθ’ ύλην αρμόδιο δικαστήριο....................................................................... 94
7.3... Ειδικότερα η αυτοτελής αγωγή αποζημιώσεως............................................ 95
7.4... Διαδικασία.......................................................................................................... 95
8..... Ενάγων, εναγόμενος, παρεμβαίνων.......................................................................... 96
8.1... Ενάγων................................................................................................................ 96
8.2... Εναγόμενος......................................................................................................... 98
8.3... Ειδικότερα για την αγωγή αποζημιώσεως.................................................. 100
9..... Η αγωγή και η άμυνα του εναγομένου................................................................... 101
9.1... Γενικά, φύση αγωγής ..................................................................................... 101
9.2... Περιεχόμενο της αγωγής................................................................................ 102
9.3... Ειδικότερα το αίτημα...................................................................................... 104
9.4... Άμυνα εναγομένου, γενικά............................................................................. 106
9.5... Άρνηση της βάσεως της αγωγής.................................................................... 107
9.6... Ενστάσεις – αντενστάσεις............................................................................... 107
10... Η ανάλογη αποζημίωση........................................................................................... 109
10.1. Γενικά................................................................................................................ 109
10.2. Επιδίκαση αποζημιώσεως.............................................................................. 110
10.3. Επί περισσότερων δικαιούχων ή υποχρέων αποζημιώσεως.................... 112
11... Η απόφαση παροχής διόδου.................................................................................... 113
11.1. Φύση της αποφάσεως...................................................................................... 113
11.2. Περιεχόμενο της αποφάσεως......................................................................... 116
12... Τα μετά την απόφαση............................................................................................... 118
12.1. Ένδικα μέσα..................................................................................................... 118
12.2. Δημοσιότητα της αποφάσεως παροχής διόδου, μεταγραφή;................... 118
12.3. Δεσμευτικότητα της αποφάσεως................................................................... 119
12.4. Εκτελεστότητα της αποφάσεως..................................................................... 120
12.5. Προσωρινή εκτέλεση;..................................................................................... 123
13... Άλλοι τρόποι δικαστικής παροχής διόδου............................................................ 124
13.1. Γενικά................................................................................................................ 124
13.2. Η ανταγωγή...................................................................................................... 124
13.3. Κύρια παρέμβαση............................................................................................ 126
13.4. Ένσταση............................................................................................................ 126
13.5. Ασφαλιστικά μέτρα......................................................................................... 127
14... Δικονομικά θέματα................................................................................................... 129
14.1. Διαδικασία........................................................................................................ 129
14.2. Απόδειξη........................................................................................................... 130
14.3. Εγγραφή στα βιβλία διεκδικήσεων.............................................................. 130
14.4. Δικαστικό ένσημο........................................................................................... 130
14.5. Σχέση παροχής διόδου και ανάλογης αποζημιώσεως............................... 131
Γ.... ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ, ΜΕΤΑΒΟΛΗ, ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ, ΚΑΤΑΡΓΗΣΗ ΤΗΣ ΔΙΟΔΟΥ.......... 132
1..... Γενικά.......................................................................................................................... 132
2..... Λειτουργία της διόδου.............................................................................................. 135
2.1... Γενικά......................................................................................................... ...... 135
2.2... Δημιουργία της διόδου................................................................................... 135
2.3... Συντήρηση της διόδου.................................................................................... 137
2.4... Χρήση της διόδου............................................................................................ 137
2.5... Σχέση δικαιούχου με κατασκεύασμα διόδου............................................... 138
2.6... Προστασία κατά του δικαιούχου κλπ........................................................... 139
3..... Μεταβολή της διόδου................................................................................................ 140
3.1... Γενικά................................................................................................................ 140
3.2... Δικαίωμα μεταβολής του βαρυνομένου με την δίοδο................................ 141
3.3... Δικαίωμα μεταβολής του δικαιούχου της διόδου....................................... 141
3.4... Αλλαγή και του ακινήτου από όπου η δίοδος;............................................ 143
3.5... Διαίρεση του ενός ή του άλλου ακινήτου..................................................... 145
4..... Προστασία της διόδου.............................................................................................. 146
4.1... Η εμπράγματη κατάσταση του δικαιούχου της διόδου.............................. 146
4.2... Η προστασία.................................................................................................... 146
5..... Κατάργηση της διόδου.............................................................................................. 148
5.1... Γενικά................................................................................................................ 148
5.2... Κατάργηση της δουλείας................................................................................ 149
5.3... Κατάργηση της διόδου.................................................................................... 150
5.4... Απόδοση της αποζημιώσεως......................................................................... 151
5.5... Τα εμπλεκόμενα μέρη..................................................................................... 152
5.6... Θέματα παραγραφής....................................................................................... 152
ΕΠΙΜΕΤΡΟ......................................................................................................................... 153
ΙΙΙ.. ΚΑΤΑ ΑΡΘΡΟ ΕΡΜΗΝΕΙΑ.......................................................................................... 155
Άρθρο 1012........................................................................................................................ 155
Α. Γενικά.......................................................................................................................... 155
Β. Ερμηνευτικά σχόλια.................................................................................................. 158
α... Επισκόπηση και προϋποθέσεις......................................................................... 158
β... Η δημιουργούμενη σχέση.................................................................................. 163
Άρθρο 1013........................................................................................................................ 165
Άρθρο 1014........................................................................................................................ 169
Άρθρο 1015........................................................................................................................ 169
Άρθρο 1016........................................................................................................................ 171
Άρθρο 1017........................................................................................................................ 172
IV. ΥΠΟΔΕΙΓΜΑΤΑ............................................................................................................... 175
1..... Αγωγή παροχής διόδου............................................................................................ 175
2..... Άρνηση και ένσταση εναγομένου........................................................................... 176
3..... Αγωγή κατά περισσοτέρων για διαδοχική διέλευση δουλείας........................... 177
4..... Αγωγή κατά περισσοτέρων διαζευκτικά................................................................ 178
5..... Αγωγή κατά αποκτήσαντος μέρος ακινήτου (ΑΚ 1015)..................................... 178
6..... Ανταγωγή για παροχή διόδου................................................................................. 179
7..... Αγωγή διαπλατύνσεως της διόδου.......................................................................... 179
8..... Αγωγή για παροχή άλλης διόδου, λόγω νέων αναγκών...................................... 179
9..... Αυτοτελής αγωγή αποζημιώσεως............................................................................ 180
10... Αγωγή εμπράγματου δικαιούχου κατά του έχοντος δίοδο.................................. 181
11... Προστασία διόδου (ΑΚ 1016)................................................................................. 182
12... Αγωγή καταργήσεως διόδου.................................................................................... 182
ΑΛΦΑΒΗΤΙΚΟ ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ................................................................................................. 183
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ....................................................................................................................... 187
