Η παρούσα μονογραφία παρουσιάζει το πολυσχιδές και πολυκύμαντο της νομολογίας του Συμβουλίου της Επικρατείας, του δικαστηρίου που εκδικάζει τις περισσότερες αλλά και σημαντικότερες υποθέσεις που αφορούν στην ύλη του εκκλησιαστικού δικαίου, επηρεάζοντας πολλές φορές ουσιωδώς θέματα διοικήσεως της Εκκλησίας.
Διαρθρώνεται σε τέσσερα μέρη, κάθε ένα εκ των οποίων υποδιαιρείται περαιτέρω σε κεφάλαια. Το πρώτο μέρος αναφέρεται στην Εκκλησία και το Σύνταγμα, διακρινόμενο στο πρώτο κεφάλαιο που αφορά ζητήματα προκύπτοντα από το άρθρο 3 Συντ., στο δεύτερο που περιλαμβάνει διαφορετικές όψεις του συνταγματικώς κατοχυρωμένου στο άρθρ. 13 Συντ. δικαιώματος της θρησκευτικής ελευθερίας και στο τρίτο που άπτεται περιουσιακών σχέσεων εκκλησιαστικών νομικών προσώπων.
Το δεύτερο μέρος εμπεριέχει ζητήματα απτόμενα των τριών τάξεων των μελών της Εκκλησίας και συγκεκριμένα στο πρώτο κεφάλαιο γίνεται αναφορά στα ζητήματα τα σχετικά με τους Επισκόπους, δηλαδή τους κατέχοντες τον τρίτο βαθμό της ιερωσύνης, στο δεύτερο στα ζητήματα τα σχετικά με τους μοναχούς και τους κληρικούς που κατέχουν το δεύτερο και πρώτο βαθμό της ιερωσύνης, δηλαδή τους πρεσβυτέρους και διακόνους. Τέλος, στο τρίτο κεφάλαιο αναφέρονται τα θέματα που αφορούν στα λαϊκά μέλη της Εκκλησίας που είτε συμπράττουν στην τέλεση της θείας ευχαριστίας είτε παρέχουν άλλες υπηρεσίες στον εκκλησιαστικό οργανισμό.
Το τρίτο μέρος αναφέρεται στην αντιμετώπιση από το Δικαστήριο των ανακυψασών διαφορών σε σχέση με τους λατρευτικούς χώρους είτε πρόκειται για ναούς και ευκτηρίους οίκους είτε για μοναστικά καθιδρύματα, οι οποίες περιλαμβάνονται στο πρώτο κεφάλαιο. Το κεφάλαιο αυτό ολοκληρώνεται με τα ζητήματα γύρω από τα πολιτιστικά αγαθά. Στο δεύτερο κεφάλαιο καταστρώνονται τα ζητήματα αναφορικά προς τους χώρους των κοιμητηρίων.
Το τέταρτο και τελευταίο μέρος περιλαμβάνει τα ζητήματα τα προκύπτοντα από το εκκλησιαστικό ποινικό δίκαιο και συγκεκριμένα αυτά που αναφύονται από την επιβολή εκκλησιαστικών ποινών, τόσο πνευματικών όσο και πειθαρχικού χαρακτήρα, που αναφέρονται στο πρώτο κεφάλαιο. Τα εκκλησιαστικά δικαστήρια και η δικονομία που τα διέπει αναφέρονται στο δεύτερο κεφάλαιο.
Η μελέτη καλύπτει το χρονικό διάστημα από το έτος 1975 έως και το 2016.
ΠΡΟΛΟΓΟΣ............................................................................................. 9
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ.................................................................................... 11
ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ............................................................................ 15
ΚΥΡΙΟΤΕΡΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ............................................................. 19
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
§ 1. Αντικείμενο της εργασίας και διάρθρωση της ύλης........................ 23
§ 2. Το έννομο συμφέρον......................................................................... 27
§ 3. Το δικαίωμα προηγούμενης ακροάσεως.......................................... 43
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΕΚ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ 3 ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ
§ 4. Η Συνταγματική κατοχύρωση των ιερών κανόνων......................... 51
§ 5. Η Συνταγματική κατοχύρωση του Τόμου του 1850 και της Πράξεως
του 1928........................................................................................... 62
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
ΕΚΦΑΝΣΕΙΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ
§ 6. Η υπόθεση των ταυτοτήτων............................................................ 72
§ 7. Η διδασκαλία των θρησκευτικών.................................................... 83
§ 8. Ορκοδοσία........................................................................................ 90
§ 9. Αντιρρησίες συνειδήσεως................................................................. 95
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΥΣΙΑ
§ 10. Οργανισμός Διοικήσεως Εκκλησιαστικής Περιουσίας................ 111
Ι. Δραστηριότητες......................................................................... 111
ΙΙ. Δικηγόροι................................................................................. 124
§ 11. Περιουσιακά ζητήματα................................................................ 130
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΕΠΙΣΚΟΠΟΙ
§ 12. Μητροπολίτες............................................................................... 137
Ι. Εκλογή....................................................................................... 137
II. Μετάθεση................................................................................. 146
ΙΙI. Αρμοδιότητες......................................................................... 154
ΙV. Απώλεια της Μητροπόλεως.................................................... 162
V. Τιτουλάριοι Επίσκοποι............................................................ 170
§ 13. Μητροπολιτικές Περιφέρειες....................................................... 173
Ι. Ίδρυση....................................................................................... 173
ΙΙ. Μεταβολή ορίων...................................................................... 175
§ 14. Το ζήτημα των «Ιερωνυμικών Μητροπολιτών»......................... 178
Ι. Η γένεση ................................................................................... 178
ΙΙ. Η νομολογιακή αντιμετώπιση................................................. 181
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
ΛΟΙΠΟΙ ΚΛΗΡΙΚΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΑΧΟΙ
§ 15. Εφημέριοι και διάκονοι............................................................... 200
Ι. Πλήρωση εφημεριακής θέσεως................................................. 200
ΙΙ. Μισθολογική εξέλιξη............................................................... 203
ΙΙΙ. Ιδιαίτερη μεταχείριση............................................................ 209
ΙV. Ασυμβίβαστα.......................................................................... 216
V. Μετάθεση................................................................................. 219
VΙ. Παύση εφημερίου................................................................... 226
VII. Συνταξιοδότηση.................................................................... 228
VIII. Διάκονοι............................................................................... 230
§ 16. Εφημέριοι και εκπαιδευτικοί....................................................... 231
§ 17. Μοναχοί και ιερομόναχοι............................................................. 243
Ι. Μοναχοί..................................................................................... 243
ΙΙ. Ιερομόναχοι.............................................................................. 250
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Γ΄
ΛΑΪΚΟΙ
§ 18. Ιεροψάλτες και νεωκόροι.............................................................. 254
Ι. Ιεροψάλτες................................................................................. 254
ΙΙ. Νεωκόροι................................................................................. 260
§ 19. Ιεροκήρυκες.................................................................................. 262
§ 20. Εκκλησιαστικοί υπάλληλοι.......................................................... 264
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
ΧΩΡΟΙ ΛΑΤΡΕΙΑΣ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΝΑΟΙ ΚΑΙ ΜΟΝΕΣ
§ 21. Ενοριακοί ναοί............................................................................. 271
Ι. Ενορίες....................................................................................... 271
IΙ. Εκκλησιαστικό Συμβούλιο...................................................... 273
ΙΙΙ. Ανέγερση ναού........................................................................ 275
§ 22. Λοιπά είδη ναών........................................................................... 280
Ι. Ιερά Προσκυνήματα.................................................................. 280
ΙΙ. Ιδιόκτητοι................................................................................ 289
ΙΙΙ. Σωματειακοί .......................................................................... 293
IV. Ναοί Παλαιοημερολογιτών.................................................... 295
§ 23. Ευκτήριοι οίκοι............................................................................ 298
§ 24. Μονές............................................................................................ 312
Ι. Ίδρυση....................................................................................... 312
ΙΙ. Ηγούμενος................................................................................ 316
ΙΙΙ. Δικαστική εκπροσώπηση........................................................ 319
ΙV. Περιουσία............................................................................... 324
§ 25. Εκκλησιαστικά πολιτιστικά αγαθά............................................... 333
Ι. Εκκλησιαστικά μνημεία............................................................ 333
ΙΙ. Η νήσος Πάτμος....................................................................... 351
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΑ
§ 26. Γενικά........................................................................................... 357
§ 27. Δημοτικά κοιμητήρια.................................................................. 363
Ι. Ναοί και ιερείς........................................................................... 363
ΙΙ. Κατάργηση κοιμητηρίου ........................................................ 368
ΙΙΙ. Αφή κανδυλίων....................................................................... 376
§ 28. Οικογενειακοί τάφοι..................................................................... 378
ΜΕΡΟΣ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΕΣ ΠΟΙΝΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
ΠΟΙΝΕΣ
§ 29. Πνευματικές ποινές....................................................................... 391
§ 30. Ποινές πειθαρχικού χαρακτήρα.................................................... 405
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΑ
§ 31. Εκκλησιαστικά δικαστήρια.......................................................... 411
Ι. Ιστορική εξέλιξη........................................................................ 411
ΙΙ. Φύση των εκκλησιαστικών δικαστηρίων................................ 413
§ 32. Εκκλησιαστική δικονομία............................................................ 424
Ι. Προδικασία................................................................................ 425
ΙΙ. Κύρια διαδικασία..................................................................... 428
ΙΙΙ. Ένδικα μέσα........................................................................... 430
ΙV. Παράσταση δικηγόρου........................................................... 444
§ 33. Συμπεράσματα.............................................................................. 449
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ................................................................................... 461
ΠΙΝΑΚΑΣ ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ ΣΥΜΒΟΥΛΙΟΥ ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑΣ .......... 501
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ δικαστικων ΑΠΟΦΑΣΕΩΝ..................................... 521
