Η περίοδος που ακολούθησε την Έκτη έκδοση συνέπεσε χρονολογικά με το μεγαλύτερο μέρος εφαρμογής του τρίτου προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής (Τρίτο Μνημόνιο). Η πρωτοτυπία του προγράμματος αυτού σε σχέση με τα δύο προηγούμενα έγκειται στο γεγονός ότι ο δανεισμός προς την Ελλάδα έγινε μέσω του εντωμεταξύ ιδρυθέντος (μόνιμου) Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) έπειτα από την τροποποίηση της Συνθήκης.
Για την καλύτερη κατανόηση του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας χρειάσθηκε να γίνει περαιτέρω σύντομη αναφορά στο ιστορικό και την αναγκαιότητα της ίδρυσής του, για την νομική του φύση, για την εκλογή του Διοικητικού Συμβολαίου καθώς και για τα διάφορα είδη δημοσιονομικής παρέμβασης που προβλέπει προς τα κράτη μέλη της ευρωζώνης.
Κατά την σταδιακή αξιολόγηση της εφαρμογής του ως άνω προγράμματος από τους θεσμούς χρειάσθηκε να γίνουν από την ελληνική πλευρά σημαντικές τροποποιήσεις και συμπληρώσεις στο νομικό καθεστώς του δημοσιονομικού τομέα με κύριο χαρακτηριστικό την ενίσχυση του ελέγχου για την εφαρμογή των όρων του Μνημονίου προκειμένου να καταστεί εφικτή η εκταμίευση των δόσεων του δανείου. Σημαντική από τις αλλαγές αυτές ήταν και η θεσμοθέτηση του Αυτόματου Μηχανισμού Δημοσιονομικής Προσαρμογής (κόφτης) που αποτέλεσε την ασφαλιστική δικλείδα των θεσμών για την πραγματοποίηση των συμφωνηθέντων στο πρόγραμμα.
Εξάλλου, παράλληλα με τα παραπάνω, κατά την περίοδο αυτή σημειώθηκε σημαντική εξέλιξη της νομολογίας των δικαστηρίων σε δημοσιονομικά θέματα. Μεταξύ των αποφάσεων αυτών δεσπόζουσα θέση καταλαμβάνουν οι αποφάσεις του Ελ Συν, οι οποίες έκριναν : ότι με βάση τις διατάξεις του άρθρου 6 παρ. 2 της ΕΣΔΑ όταν συντρέχει ταυτότητα των πραγματικών περιστατικών η αθωωτική απόφαση ποινικού δικαστηρίου δεσμεύει το Ελ Συνέδριο - αίτηση επανάληψης της διαδικασίας για την συμμόρφωση προς τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ - περιπτώσεις αναζήτησης του καταλογισθέντος ποσού υπαλλήλου με βάση την αρχή του αδικαιολόγητου πλουτισμού - την εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας,
Τέλος, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι εκδοθείσες αποφάσεις του Συμβουλίου της Επικρατείας, του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε υποθέσεις που δημιουργήθηκαν μετά από αιτήσεις παροχής δικαστικής προστασίας από φορείς του ιδιωτικού τομέα που συμμετείχαν στο PSI.
Πρόλογοι...................................................................................................... ΙΧ
Συντομογραφίες......................................................................................... XXVII
ΕΙΣΑΓΩΓΗ............................................... 1
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΚΡΑΤΙΚΟΣ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ........................... 7
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ, ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ
ΚΑΙ ΝΟΜΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ
ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ............................. 8
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ
ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ 8
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΘΕΣΜΟΥ
ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ............................... 12
Ι.... Κατά τις απόψεις των κλασσικών οικονομολόγων................................................. 12
ΙΙ... Κατά τις απόψεις των εκπροσώπων του κρατικού παρεμβατισμού.............................. 13
ΙΙΙ.. Κατά τις απόψεις των εκπροσώπων της νεοφιλελεύθερης σχολής............................... 15
IV. Κατά τις απόψεις των σύγχρονων οικονομολόγων................................................. 17
ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
ΝΟΜΙΚΗ ΕΝΝΟΙΑ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 18
Ι.... Στοιχεία της έννοιας του Κρατικού Προϋπολογισμού............................................. 19
ΙΙ... Δέσμευση της εκτελεστικής εξουσίας όσον αφορά τη διαμόρφωση των μεγεθών του Κρατικού Προϋπολογισμού 20
ΙΙΙ.. Η νομική σημασία της εγκρίσεως του Κρατικού Προϋπολογισμού για την πραγματοποίηση εσόδων και εξόδων αυτού ......................................................................................................... 21
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΟΙ ΘΕΜΕΛΙΩΔΕΙΣ ΚΑΝΟΝΕΣ (ΑΡΧΕΣ)
ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ............................. 23
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΕΝΟΤΗΤΑΣ............................................... 23
Ι.... Περιεχόμενο και δικαιολογία του κανόνα............................................................ 23
ΙΙ... Υιοθέτηση και παρεκκλίσεις του κανόνα κατά το ελληνικό δημοσιονομικό δίκαιο........... 25
Α. Υιοθέτηση του κανόνα.............................................................................. 25
Β. Παρεκκλίσεις του κανόνα........................................................................... 26
α... Η ψήφιση συμπληρωματικού ή διορθωτικού προϋπολογισμού.......................... 27
β... Μόνιμος μηχανισμός δημοσιονομικής προσαρμογής...................................... 30
γ... Αυτόματος Μηχανισμός Δημοσιονομικής Προσαρμογής του Προϋπολογισμού της Γενικής Κυβέρνησης 30
δ... Διαφορές μεταξύ του διορθωτικού μηχανισμού του Ν. 4270/2014 και του αυτόματου διορθωτικού μηχανισμού του άρθρου 233 Ν. 4389/2016........................................................................................ 34
ε... Η κατάρτιση του προϋπολογισμού των δημοσίων επενδύσεων.......................... 36
στ. Η κατάρτιση των προϋπολογισμών των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου και η τήρηση ειδικών λογαριασμών εκτός προϋπολογισμού................................................................................ 37
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΚΑΘΟΛΙΚΟΤΗΤΑΣ......................................... 41
Ι.... Ανάλυση του κανόνα στις επί μέρους αρχές......................................................... 41
Α. Η αρχή του μη συμψηφισμού μεταξύ εσόδων και εξόδων.................................... 41
α. Περιεχόμενο και δικαιολογία της αρχής....................................................... 41
αα.. Περιεχόμενο της αρχής..................................................................... 41
ββ.. Δικαιολογία της αρχής...................................................................... 43
Β. Η αρχή του μη ειδικού προορισμού των εσόδων................................................ 44
α. Περιεχόμενο και δικαιολογία της αρχής....................................................... 44
αα.. Περιεχόμενο της αρχής..................................................................... 44
ββ.. Δικαιολογία της αρχής...................................................................... 45
ΙΙ... Υιοθέτηση του κανόνα από το ελληνικό δημοσιονομικό δίκαιο και παρεκκλίσεις αυτού..... 48
Α. Υιοθέτηση του κανόνα.............................................................................. 48
Β. Παρεκκλίσεις από τον κανόνα...................................................................... 49
ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΟΥ ΕΝΙΑΥΣΙΟΥ (ΤΗΣ ΕΤΗΣΙΑΣ ΔΙΑΡΚΕΙΑΣ) 52
Ι.... Περιεχόμενο και δικαιολογία του κανόνα............................................................ 52
Α. Περιεχόμενο του κανόνα............................................................................ 52
Β. Δικαιολογία του κανόνα............................................................................. 53
ΙΙ... Ζητήματα, σχετικά με την έναρξη του οικονομικού έτους καθώς και με την χρονική κατάταξη των μη πραγματοποιηθέντων εσόδων και εξόδων ενός κρατικού προϋπολογισμού............................................................. 54
Α. Ζήτημα σχετικά με την έναρξη του οικονομικού έτους......................................... 55
Β. Ζητήματα σχετικά με την υπαγωγή ή μη στο οικονομικό έτος των μη πραγματοποιηθέντων εσόδων και εξόδων ενός προϋπολογισμού.......................................................................................................... 57
α. Το σύστημα της διαχειρίσεως ή του ταμειακού προϋπολογισμού........................ 58
β. Το σύστημα της χρήσεως....................................................................... 58
γ. Σύστημα προβλεπόμενο από την ελληνική νομοθεσία...................................... 59
ΙΙΙ.. Υιοθέτηση και παρεκκλίσεις του κανόνα του ενιαυσίου κατά την ελληνική νομοθεσία....... 61
Α. Υιοθέτηση του κανόνα.............................................................................. 61
Β. Παρεκκλίσεις του κανόνα........................................................................... 63
α. Παρεκκλίσεις του κανόνα για την περίπτωση μη έγκαιρης ψήφισης του προϋπολογισμού 64
β. Παρεκκλίσεις του κανόνα για την περίπτωση της ανεπάρκειας των πιστώσεων......... 67
ΤΜΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ
Ο ΚΑΝΟΝΑΣ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΟΤΗΤΑΣ ΤΩΝ ΠΙΣΤΩΣΕΩΝ
ΚΑΙ ΑΡΧΗ ΤΗΣ ΕΙΔΙΚΕΥΣΗΣ................................................ 76
Ι.... Περιεχόμενο και δικαιολογία του κανόνα............................................................ 76
Α. Περιεχόμενο του κανόνα............................................................................ 76
Β. Δικαιολογία του κανόνα............................................................................. 78
ΙΙ... Υιοθέτηση και παρεκκλίσεις του κανόνα κατά την ελληνική νομοθεσία........................ 79
Α. Υιοθέτηση του κανόνα.............................................................................. 79
Β. Παρεκκλίσεις του κανόνα........................................................................... 80
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΚΑΙ ΨΗΦΙΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 84
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 84
Ι.... Περιορισμοί στην κατάρτιση του προϋπολογισμού απορρέοντες από κανόνες του ενωσιακού δικαίου 86
Α. Το Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής................................... 86
α. Το περιεχόμενο των προβλέψεων στο Μ.Π.Δ.Σ.............................................. 86
β. Η επεξηγητική έκθεση του Μ.Π.Δ.Σ........................................................... 87
γ. Διαδικασία κατάρτισης και έγκρισης του Μ.Π.Δ.Σ.......................................... 88
δ. Επικαιροποίηση του Μ.Π.Δ.Σ.................................................................. 89
ε. Δεσμευτικότητα του ΜΠΔΣ.................................................................... 90
Β. Το Δημοσιονομικό Συμβούλιο..................................................................... 90
α. Γενικές παρατηρήσεις για τους θεσμούς των Δημοσιονομικών Συμβουλίων........... 90
β. Το ελληνικό δημοσιονομικό συμβούλιο...................................................... 92
αα. Ιστορικό της ίδρυσής του................................................................... 92
ββ.... Το Διοικητικό Συμβούλιο και ορισμός μελών........................................ 93
γγ..... Κανόνες επιλογής των μελών του Δ.Σ................................................. 94
δδ.... Προϋπολογισμός και πόροι του Δημοσιονομικού Συμβουλίου.................... 94
εε..... Στελέχωση των υπηρεσιών.............................................................. 94
στστ. Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο υπάγεται στην Βουλή................... 95
Γ. Αρχή της Χρηστής Δημοσιονομικής Διαχείρισης............................................... 95
α. Λόγοι που επέβαλαν την υιοθέτηση της Αρχής.............................................. 95
β. Έννοια και στοιχεία της Αρχής................................................................. 97
ΙΙ... Σύνταξη του νομοσχεδίου του κρατικού προϋπολογισμού και του Μ.Π.Δ.Σ................... 99
Α. Αρμοδιότητα της εκτελεστικής εξουσίας....................................................... 100
α. Λόγοι συντάξεως του σχεδίου του κρατικού προϋπολογισμού από την εκτελεστική εξουσία 100
β. Τα επί μέρους όργανα της εκτελεστικής εξουσίας......................................... 101
αα.. Υπουργοί επικεφαλής λοιπών φορέων Γενικής Κυβέρνησης, προϊστάμενοι Οικονομικών Υπηρεσιών των Υπουργείων ............................................................................................. 101
ββ.. Ο Υπουργός των Οικονομικών - Γενικό Λογιστήριο του Κράτους................. 103
γγ.. Ο Υπουργός Ανάπτυξης και Ανταγωνιστικότητας.................................... 107
δδ.. Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνηση...................................................... 107
εε.. Το Ελληνικό Δημοσιονομικό Συμβούλιο.............................................. 108
Β. Αρμοδιότητα του Κοινοβουλίου - Προσχέδιο του προϋπολογισμού....................... 110
ΙΙΙ.. Διάρθρωση του Κρατικού Προϋπολογισμού και παραδοσιακοί μέθοδοι εκτίμησης των δημοσιονομικών μεγεθών 112
Α. Διάρθρωση του Κρατικού Προϋπολογισμού................................................... 112
α. Αρχές ταξινόμησης των δημοσιονομικών μεγεθών........................................ 112
β. Ταξινόμηση των εσόδων και εξόδων στον Κρατικό Προϋπολογισμό................... 113
Β. Παραδοσιακές μέθοδοι εκτιμήσεως των δημοσιονομικών μεγεθών του Κρατικού Προϋπολογισμού 117
αα.. Μέθοδοι εκτιμήσεως των εσόδων....................................................... 118
ββ.. Μέθοδοι εκτιμήσεως των δαπανών...................................................... 120
IV. Συστήματα κατάρτισης προϋπολογισμών εφαρμοζόμενα από την ελληνική δημοσιονομική πρακτική 122
Α. Γενικές παρατηρήσεις στα συστήματα του προϋπολογισμού κονδυλίων και του προϋπολογισμού προγραμμάτων ...................................................................................................... 122
α. Σύστημα του προϋπολογισμού κονδυλίων.................................................. 123
β. Σύστημα του προϋπολογισμού προγραμμάτων............................................ 124
Β. Λόγοι αντικατάστασης του συστήματος προϋπολογισμού κονδυλίων από το σύστημα του προϋπολογισμού προγραμμάτων στην Ελλάδα............................................................................................... 126
Γ. Αποτύπωση του συστήματος του προϋπολογισμού προγραμμάτων στα Εθνικά Σχέδια Προγραμμάτων - Πιλοτική εφαρμογή ...................................................................................................... 129
Δ. Υιοθέτηση της μεθόδου του εκ των προτέρων καθορισμού των ανωτάτων ορίων δαπανών του φορέα 133
Ε. Επαναφορά του προϋπολογισμού κονδυλίων αλλά και η ρητή θεσμοθέτηση της δυνατότητας για την κατάρτιση προϋπολογισμού προγραμμάτων...................................................................................... 135
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΨΗΦΙΣΗ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΒΟΥΛΗΣ................................... 137
Ι.... Διαδικασία ψηφίσεως του κρατικού προϋπολογισμού........................................... 137
Α. Διαδικασία ενώπιον της διαρκούς κοινοβουλευτικής επιτροπής............................. 138
Β. Προθεσμία κατάθεσης του σχεδίου προϋπολογισμού στην Βουλή......................... 140
Γ. Διαδικασία ενώπιον της Βουλής.................................................................. 140
ΙΙ... Έκταση της αρμοδιότητας της Βουλής για την τροποποίηση των μεγεθών του σχεδίου του κρατικού προϋπολογισμού ......................................................................................................... 143
ΙΙΙ.. Διαδικασία ψηφίσεως του προϋπολογισμού δαπανών της Βουλής............................. 145
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ 147
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΟΡΓΑΝΑ ΑΡΜΟΔΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ 148
Ι.... Οι δημόσιοι διατάκτες................................................................................ 149
Α. Έννοια των διατακτών............................................................................. 149
Β. Διακρίσεις των διατακτών......................................................................... 150
ΙΙ... Οι δημόσιοι Υπόλογοι................................................................................ 152
Α. Έννοια των δημοσίων υπολόγων................................................................. 152
Β. Διακρίσεις των δημοσίων υπολόγων............................................................ 156
α. Με κριτήριο το όργανο στο οποίο λογοδοτούν............................................. 156
β. Με κριτήριο το αντικείμενο της υπηρεσίας τους........................................... 157
γ. Αχρεωστήτως λαβών........................................................................... 161
δ. Ευθύνη........................................................................................... 163
αα.. Δημοσίου Υπολόγου...................................................................... 163
ββ.. Αχρεωστήτως λαβόντος.................................................................. 164
ΙΙΙ.. Ο κανόνας του ασυμβίβαστου της ιδιότητας του διατάκτη και του υπολόγου................ 165
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΣΤΑΔΙΑ ΤΗΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ 167
Ι.... Ανάληψη της δαπάνης................................................................................. 167
ΙΙ... Η εκκαθάριση της δαπάνης........................................................................... 170
ΙΙΙ.. Εντολή πληρωμής..................................................................................... 175
IV. Εξόφληση τίτλων πληρωμής......................................................................... 176
V.. Δαπάνες μη υποκείμενες σε προληπτικό έλεγχο................................................... 178
A. Πληρωμές δαπανών διαρκούς ή περιοδικού χαρακτήρα...................................... 178
Β. Προπληρωμές....................................................................................... 180
α. Χρηματικά Εντάλματα Προπληρωμής (άρθρο 100 ΝΔΛ)................................ 180
β. Προσωρινά χρηματικά εντάλματα (άρθρ. 105 ΝΔΛ)...................................... 181
γ. Πάγιες Προκαταβολές χρηματικού........................................................... 182
1.. Έννοια - Σύσταση (άρθρο 108 ΝΔΛ).................................................... 182
2.. Διαχείριση Πάγιων προκαταβολών (άρθρο 109 ΝΔΛ)................................. 183
δ. Προκαταβολές με απόφαση του Υπουργού των Οικονομικών (άρθρο 114 ΝΔΛ).... 184
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
Ο ΕΛΕΓΧΟΣ ΕΚΤΕΛΕΣΕΩΣ ΤΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ
ΤΟΥ ΚΡΑΤΙΚΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
ΚΑΙ Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 186
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ.................................................. 186
Ι.... Ιστορική εξέλιξη του θεσμού........................................................................ 186
ΙΙ... Νομική Φύση του Ελεγκτικού Συνεδρίου.......................................................... 188
ΙΙΙ.. Αρμοδιότητες του Ελεγκτικού Συνεδρίου......................................................... 192
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ
ΑΠΟ ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ............................................. 200
Ι.... Νομικό καθεστώς του προληπτικού ελέγχου των δημοσίων δαπανών από το Ελεγκτικό Συνέδριο 201
Α. Ιστορική εξέλιξη της σχετικής νομοθεσίας..................................................... 202
Β. Όργανα ελέγχου και πράξεις υποκείμενες σε έλεγχο.......................................... 204
α. Όργανα ελέγχου................................................................................. 204
β. Αντικείμενο του προληπτικού ελέγχου...................................................... 205
Γ. Περιεχόμενο και νομική σημασία του ελέγχου................................................. 207
α. Τυπικός έλεγχος................................................................................. 207
β. Ουσιαστικός έλεγχος........................................................................... 208
γ. Νομική σημασία του ελέγχου................................................................. 209
Δ. Διαδικασίες του ελέγχου.......................................................................... 210
α. Τακτική διαδικασία............................................................................. 211
β. Ειδικές διαδικασίες............................................................................. 213
αα.. Διαδικασία ενώπιον του Κλιμακίου ή της Ολομέλειας............................... 213
ββ.. Θεώρηση με ευθύνη του υπουργού..................................................... 214
γγ.. Η εκ των προτέρων πρόκληση της γνώμης του Κλιμακίου ή της Ολομέλειας.... 216
γ. Ο έλεγχος δημοσίων συμβάσεων μεγάλης οικονομικής αξίας........................... 217
δ. Η ανάκληση της πράξης του Τμήματος...................................................... 226
ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΛΟΓΑΡΙΑΣΜΩΝ 229
Ι.... Διοικητικός κατασταλτικός έλεγχος και εποπτεία της δημόσιας διαχείρισης (των δημοσίων υπολόγων) 230
Α. Από τους Οικονομικούς Επιθεωρητές.......................................................... 230
Β. Από τις Υπηρεσίες Εσωτερικού Ελέγχου...................................................... 231
Γ. Από τον οικείο διατάκτη........................................................................ . 232
Δ. Από τους προϊσταμένους των Δ.Ο.Υ. και των Ειδικών Ταμείων............................ 233
Ε. Από τα όργανα του Ελεγκτικού Συνεδρίου ενεργούντα ως διοικητικά όργανα............ 233
ΙΙ... Ο Δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος της δημόσιας διαχείρισης (των δημοσίων υπολόγων) 233
Α. Όργανα και διαδικασίες ελέγχου................................................................. 234
Β. Μεθοδολογία και αντικείμενο των ελέγχων..................................................... 235
Γ. Νομική φύση και είδη των ελέγχων.............................................................. 236
α. Νομική φύση των ελέγχων.................................................................... 236
β. Είδη ελέγχου..................................................................................... 238
Δ. Έννοια του ελλείμματος και διαδικασία καταλογισμού αυτού.............................. 241
α. Έννοια του ελλείμματος....................................................................... 241
αα.. Νομική έννοια του ελλείμματος......................................................... 241
ββ.. Δημοσιολογιστική έννοια του ελλείμματος............................................ 241
β. Διαδικασία καταλογισμού του ελλείμματος................................................ 243
αα.. Κατά τις διατάξεις του ΝΔΛ............................................................. 244
ββ.. Κατά τις διατάξεις του ΚΕΣ.............................................................. 247
Ε. Η καταλογιστική πράξη............................................................................ 248
α. Έννοια και περιεχόμενο........................................................................ 248
β. Αιτιολογία της καταλογιστικής πράξης...................................................... 250
γ. Το δικαίωμα της προηγούμενης ακρόασης.................................................. 251
ΙΙΙ.. Ένδικα μέσα και βοηθήματα κατά των πράξεων καταλογισμού ελλείμματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου 253
Α. Ανακοπή............................................................................................. 253
α. Ανακοπή ερημοδικίας κατά των οριστικών αποφάσεων του Τμήματος του Ελεγκτικού Συνεδρίου 253
β. Ένδικο βοήθημα της Ανακοπής κατά των πράξεων αναγκαστικής εκτέλεσης του ΚΕΔΕ 254
Β. Το ένδικο βοήθημα της Έφεσης.................................................................. 255
Γ. Αναθεώρηση........................................................................................ 258
α. Αίτηση αναθεώρησης των πράξεων του Επιτρόπου....................................... 258
β. Το έκτακτο ένδικο μέσο της αίτησης αναθεώρησης....................................... 261
Δ... Αναίρεση........................................................................................... 262
Ε... Πρότυπη Δίκη - Προδικαστικό ερώτημα...................................................... 264
ΣΤ. Πρότυπη διαδικασία επί ενστάσεων κατά πράξεων ή αποφάσεων απονομής συντάξεων 268
Ζ... Αναζήτηση του καταλογισθέντος ποσού σε βάρος του υπολόγου με βάση την αρχή του αδικαιολογήτου πλουτισμού του Δημοσίου...................................................................................................... 268
Η... Η εφαρμογή της αρχής της αναλογικότητας από το Ελεγκτικό Συνέδριο................. 269
Θ... Αίτηση επανάληψης της διαδικασίας για τη συμμόρφωση προς τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ 271
ΙV. Κοινοβουλευτικός και παρεμπίπτων δικαστικός κατασταλτικός έλεγχος εκτελέσεως του προϋπολογισμού 271
Α. Περιεχόμενο και κατάρτιση των νόμων του απολογισμού και ισολογισμού και των λοιπών χρηματοοικονομικών καταστάσεων του Κράτους............................................................................................. 272
Β. Διαδικασία εγκρίσεως του απολογισμού και ισολογισμού του Κράτους.................. 275
α. Διαδικασία ενώπιον του Ελεγκτικού Συνεδρίου............................................ 275
β. Διαδικασία ενώπιον της αρμόδιας κοινοβουλευτικής επιτροπής......................... 277
γ. Διαδικασία ενώπιον της ολομέλειας της Βουλής........................................... 277
Γ. Παρέμβαση του Ελεγκτικού Συνεδρίου κατά την υποβολή της ετήσιας έκθεσης προς τη Βουλή σχετικά με τα αποτελέσματα των εργασιών του........................................................................................ 279
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΟΙ ΔΗΜΟΣΙΟΝΟΜΙΚΕΣ ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΚΑΙ Η ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ
ΠΡΟΣ ΑΥΤΕΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.......................................... 281
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΡΩΤΟ
Ο ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 282
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΚΑΝΟΝΕΣ (ΑΡΧΕΣ) ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΤΗΣ ΕΕ 282
Ι.... Ο κανόνας της ενότητας............................................................................... 283
ΙΙ... Ο κανόνας της καθολικότητας....................................................................... 284
ΙΙΙ.. Ο κανόνας του ενιαυσίου............................................................................. 285
ΙV. Ο κανόνας της ειδικότητας των πιστώσεων........................................................ 286
V.. Ο κανόνας της ισοσκέλισης του προϋπολογισμού................................................ 287
VI. Οι αρχές της χρηστής δημοσιονομικής διαχείρισης και της διαφάνειας........................ 287
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΕΣΟΔΑ ΚΑΙ ΔΑΠΑΝΕΣ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ................................................ 289
Ι.... Έσοδα (Το σύστημα«των ιδίων πόρων»).......................................................... 289
Α. Γεωργικές εισφορές................................................................................ 291
Β. Δασμοί............................................................................................... 292
Γ. Ποσοστό επί του ΦΠΑ............................................................................ 293
Δ. Πόρος ΑΕΠ......................................................................................... 294
Ε. Άλλα έσοδα του προϋπολογισμού της Ένωσης δευτερεύουσας σημασίας................ 295
ΙΙ... Δαπάνες του προϋπολογισμού της Ένωσης........................................................ 295
Α. Οι γεωργικές δαπάνες.............................................................................. 295
Β. Οι δαπάνες για διαρθρωτικές, περιφερειακές και κοινωνικές πολιτικές..................... 297
Γ. Οι δαπάνες για την έρευνα και την τεχνολογία.................................................. 297
Δ. Οι δαπάνες για άλλες εσωτερικές πολιτικές.................................................... 298
Ε. Οι δαπάνες για εξωτερικές ενέργειες............................................................. 298
ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
ΚΑΤΑΡΤΙΣΗ, ΕΚΤΕΛΕΣΗ ΚΑΙ ΕΛΕΓΧΟΣ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ
ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ................................................ 300
Ι.... Η κατάρτιση του προϋπολογισμού της ΕΕ........................................................ 300
ΙΙ... Η εκτέλεση του προϋπολογισμού της ΕΕ.......................................................... 302
ΙΙΙ.. Ο έλεγχος της εκτέλεσης του προϋπολογισμού της Ένωσης.................................... 304
IV. Η καταπολέμηση της απάτης......................................................................... 306
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΤΟ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟ ΣΥΝΕΔΡΙΟ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΝΩΣΗΣ 308
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ
ΚΑΙ ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΑΥΤΟΥ 309
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ ΤΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ ΤΗΣ ΕΕ 311
ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
ΕΚΘΕΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 314
Ι.... Οι τακτικές εκθέσεις.................................................................................. 314
Α. Η ετήσια γενική έκθεση........................................................................... 314
Β. Άλλες ετήσιες εκθέσεις........................................................................... 315
ΙΙ... Έκτακτες εκθέσεις..................................................................................... 315
ΙΙΙ.. Δήλωση αξιοπιστίας................................................................................... 315
IV. Η νομική φύση των εκθέσεων του Ευρωπαϊκού Ελεγκτικού Συνεδρίου...................... 316
ΤΜΗΜΑ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕΤΑΞΥ ΤΟΥ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΥ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΕΛΕΓΚΤΙΚΟΥ ΣΥΝΕΔΡΙΟΥ 317
Ι.... Συγκριτική θεώρηση μεταξύ του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ένωσης και του Ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου 317
ΙΙ... Συνεργασία μεταξύ του Ελεγκτικού Συνεδρίου της Ένωσης και του Ελληνικού Ελεγκτικού Συνεδρίου 319
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ Ε... ΕΝΩΣΗΣ
ΠΕΡΙ ΕΛΕΓΧΟΥ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 321
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΡΥΘΜΙΣΕΙΣ ΤΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΤΗΣ Ε. ΕΝΩΣΗΣ ΣΧΕΤΙΚΕΣ
ΜΕ ΤΑ ΚΑΘΕΣΤΩΤΑ ΤΩΝ ΚΡΑΤΙΚΩΝ ΕΝΙΣΧΥΣΕΩΝ 322
Ι.... Ο κανόνας της απαγόρευσης των κρατικών ενισχύσεων......................................... 322
Α. Έννοια των κρατικών ενισχύσεων και λόγοι απαγορεύσεως αυτών......................... 322
α. Έννοια των κρατικών ενισχύσεων............................................................ 322
β. Λόγοι απαγορεύσεως των κρατικών ενισχύσεων........................................... 326
Β. Προϋποθέσεις θεμελίωσης του καθεστώτος του «ασυμβίβαστου»........................ 326
ΙΙ... Η κατ’ εξαίρεση απαλλαγή από το καθεστώς του ασυμβίβαστου των κρατικών ενισχύσεων 331
ΙΙΙ.. Διαδικασίες για τον έλεγχο των κρατικών ενισχύσεων από τα κοινοτικά όργανα............. 334
Α. Ο έλεγχος των υφισταμένων ενισχύσεων (άρθρο 108 παρ. 1 και 2 ΣΛΕΕ)................ 334
Β. Ο έλεγχος των σχεδίων για τη θέσπιση νέων ή την τροποποίηση υφισταμένων κρατικών ενισχύσεων (άρθρο 108 παρ. 3 ΣΛΕΕ) ...................................................................................................... 338
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΕΤΑΡΤΟ
ΔΑΝΕΙΑ ΜΕ ΤΗΝ ΕΓΓΥΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ 341
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΓΕΝΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ.................................................. 341
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΤΟ ΝΟΜΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ
ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ............................................... 342
Ι.... Το προηγούμενο νομικό καθεστώς.................................................................. 342
ΙΙ... Το ισχύον νομικό καθεστώς.......................................................................... 344
ΤΜΗΜΑ ΤΡΙΤΟ
ΚΡΙΤΙΚΗ ΘΕΩΡΗΣΗ ΤΩΝ ΕΓΓΥΗΣΕΩΝ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΚΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ
ΥΠΟ ΤΟ ΠΡΙΣΜΑ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΤΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ.................................. 347
Ι.... Υπό το πρίσμα των διατάξεων της ΣΛΕΕ περί απαγορεύσεως των κρατικών ενισχύσεων...... 347
ΙΙ... Υπό το πρίσμα των διατάξεων της Συνθήκης ΛΕΕ περί απαγορεύσεως των υπερβολικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων ......................................................................................................... 350
ΙΙΙ.. Υπό το πρίσμα της οικονομικής έννοιας του ηθικού κινδύνου.................................. 352
ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
ΥΠΟΧΡΕΩΣΗ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ
ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΠΡΟΣ ΤΟ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΜΕ ΣΤΟΧΟ
ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΗΣ ΣΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΚΑΙ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ................................... 354
ΤΜΗΜΑ ΠΡΩΤΟ
ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΩΝ ΚΡΑΤΩΝ ΜΕΛΩΝ ΤΗΣ ΕΕ
ΜΕ ΣΤΟΧΟ ΤΗΝ ΕΝΤΑΞΗ ΚΑΙ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΤΟΥΣ ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΖΩΝΗ 354
Ι.... Συντονισμός των εθνικών νομισματικών πολιτικών.............................................. 356
ΙΙ... Επιβολή δημοσιονομικής πειθαρχίας στα κράτη μέλη της Ευρωζώνης........................ 357
Α. Έμμεσα μέτρα...................................................................................... 357
Β. Άμεσα μέτρα........................................................................................ 361
α. Οι διατάξεις του πρωτογενούς κοινοτικού δικαίου (άρθρο 126 ΣΛΕΕ, πρώην 104 ΣυνθΕΚ) 361
β. Οι διατάξεις του παράγωγου δικαίου – Το σύμφωνο Σταθερότητας και Ανάπτυξης.. 369
γ. «Το Ευρωπαϊκό Εξάμηνο» (European Semester)........................................... 374
αα.. Ιστορικό της ίδρυσης του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.................................... 374
ββ.. Διαδικασία εφαρμογής του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου.................................. 376
γγ.. Καινοτομίες του Ευρωπαϊκού Εξαμήνου............................................... 379
δ. Το Δημοσιονομικό Σύμφωνο................................................................. 381
αα. Ιστορικό της σύναψης του Δημοσιονομικού Συμφώνου............................. 381
ββ.. Οι σπουδαιότερες ρυθμίσεις............................................................. 382
γγ.. Οι σπουδαιότερες επικρίσεις κατά της Συνθήκης..................................... 388
ε. To Ευρωπαϊκό Δημοσιονομικό Συμβούλιο................................................. 390
αα.. Η Σύνθεση του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου........................ 390
ββ.. Οι αρμοδιότητες του Ευρωπαϊκού Δημοσιονομικού Συμβουλίου.................. 390
Γ. Ευρωπαϊκοί μηχανισμοί δημοσιονομικής στήριξης........................................... 392
α. Προσωρινοί μηχανισμοί χρηματοπιστωτικής στήριξης................................... 392
αα.. Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Χρηματοπιστωτικής Σταθεροποίησης - European Financial Stabilisation Mechanism (EFSM) ............................................................................................. 393
ββ.. Ευρωπαϊκό Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας - European Financial Stability Facility (EFSF). 394
β. Ο (μόνιμος) Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Σταθερότητας (ESM)............................ 396
αα.. Ιστορικό ίδρυσης του μόνιμου μηχανισμού στήριξης................................ 396
ββ.. Νομική φύση και σκοπός του ESM..................................................... 397
γγ.. Όργανα του ESM.......................................................................... 398
δδ.. Εγκεκριμένο μετοχικό κεφάλαιο του ESM και διαδικασία παροχής της στήριξης 400
i... Εγκεκριμένο μετοχικό κεφάλαιο.................................................... 400
ii.. Η διαδικασία παροχής χρηματοοικονομικής συνδρομής........................ 401
εε.. Μορφές της χορηγούμενης χρηματοοικονομικής στήριξης.......................... 402
i... Προληπτική χρηματοδοτική συνδρομή............................................ 402
ii.. Ανακεφαλαιοποίηση Πιστωτικών Ιδρυμάτων..................................... 403
iii.. Χορήγηση δανείων.................................................................... 404
iv.. Μηχανισμός στήριξης πρωτογενών αγορών....................................... 404
v.. Μηχανισμός στήριξης δευτερογενών αγορών..................................... 405
vi.. Ερμηνεία και επίλυση των διαφορών που προκύπτουν από τη λειτουργία του ESM. 405
ΤΜΗΜΑ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΤΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ
ΠΡΟΣ ΤΙΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΤΟΥ ΕΝΩΣΙΑΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ 406
Ι.... Κατάσταση των δημοσίων οικονομικών της Ελλάδας πριν από την έναρξη της διαδικασίας για την ένταξή της στην Ο.Ν.Ε. ......................................................................................................... 407
ΙΙ... Περίοδος του δευτέρου σταδίου της διαδικασίας για την ένταξη στην Ο.Ν.Ε................ 409
Α. Η προσαρμογή όσον αφορά την ανεξαρτητοποίηση της Τράπεζας της Ελλάδος έναντι των φορέων της Γενικής Κυβέρνησης ...................................................................................................... 409
Β. Προσαρμογή όσον αφορά την ικανοποίηση των κριτηρίων δημοσιονομικής πειθαρχίας 413
α. Η μείωση του δημοσίου ελλείμματος....................................................... 413
β. Μείωση του δημοσίου χρέους................................................................ 418
ΙΙΙ.. Η δημοσιονομική κατάσταση της Ελλάδας ως κράτους μέλους της Ευρωζώνης............ 422
Α. Περίοδος 2000-2007............................................................................... 422
Β. Οι μέθοδοι της «δημιουργικής λογιστικής» για την απόκρυψη των πραγματικών δημοσιονομικών ελλειμμάτων 423
Γ. Τελευταία υπαγωγή της Ελλάδας σε κατάσταση υπερβολικού ελλείμματος.............. 428
Δ. Ενίσχυση των μέτρων εποπτείας των κοινοτικών οργάνων στα δημόσια οικονομικά της Ελλάδας 431
Ε. Περίοδος 2008-2011 (έκτακτα μέτρα για την δημοσιονομική στήριξη της Ελλάδας).... 435
α. Δημιουργία του Μηχανισμού Δημοσιονομικής Στήριξης της Ελληνικής Οικονομίας (Πρώτο Μνημόνιο) 435
1.. Το χρονικό της δημιουργίας του μηχανισμού........................................... 435
2.. Νομική φύση και όροι του Μηχανισμού Δημοσιονομικής Στήριξης της Ελληνικής Οικονομίας 438
3.. Ο εφαρμοστικός νόμος 3845/2010 του ΜΔΣ........................................... 440
4.. Σύναψη των συμβάσεων δανειακής διευκόλυνσης..................................... 442
β. Συνέχιση της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος (με βάση τα άρθρα 126 (πρώην 104) παρ. 9 ΣΛΕΕ και 136 ΣΛΕΕ. (Σύσταση της Επιτροπής και απόφαση του Συμβουλίου)............................................. 443
γ. Μεσοπρόθεσμο Πλαίσιο Δημοσιονομικής Στρατηγικής 2012-2015.................... 445
δ. Σύνοδος κορυφής των ηγετών της Ευρωζώνης της 21ης Ιουλίου 2011................. 446
ΣΤ.Η αναδιάρθρωση του δημοσίου χρέους με τη συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα («PSI») 451
α. Ιστορικό – Κρίσιμες διατάξεις.............................................................. 451
β. Ρήτρες συλλογικής δράσης (CACs)........................................................ 456
αα.. Νομιμότητα εισαγωγής ρητρών συλλογικής δράσης................................ 456
ββ.. Εσφαλμένος υπολογισμός νόμιμης απαρτίας και πλειοψηφίας.................... 457
γ. Παρατηρήσεις επί της υποχρεωτικής συμμετοχής των ημεδαπών φυσικών προσώπων στην αναδιάταξη του ελληνικού χρέους ................................................................................................. 460
αα.. Παραβίαση της αρχής της ισότητας - Μη παροχή ευλόγου αντισταθμίσματος.. 460
ββ.. Αναίρεση του δικαιώματος στην περιουσία κατά παράβαση της αρχής της αναλογικότητας 465
δ. Τελικές παρατηρήσεις........................................................................ 473
ε. Νομολογία των δικαστηρίων σε υποθέσεις αίτησης δικαστικής προστασίας από τους φορείς του ιδιωτικού τομέα που συμμετείχαν στην αναδιάρθρωση του ελληνικού χρέους................................................ 474
αα.. Του Συμβουλίου της Επικρατείας...................................................... 475
ββ.. Του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου..................... 476
γγ.. Του Γενικού Δικαστηρίου της Ευρωπαϊκής Ένωσης................................ 477
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ............................................................................................ 479
Βιβλιογραφία................................................................................................. 497
Συνοπτικό ευρετήριο λημματικών όρων................................................................. 503
