Ο παρών τόμος περιλαμβάνει δεκαοχτώ Ex Libris, τα περισσότερα των οποίων (15) προέρχονται από την τακτική ανά Κυριακή συνεργασία της Μάρης στην εφημερίδα Η Εποχή· ένα δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Οδός Πανός και τα υπόλοιπα δύο είχαν παραμείνει ανέκδοτα· βρέθηκαν στα χαρτιά της σε προχωρημένο, ανολοκλήρωτο πάντως, στάδιο επεξεργασίας.
Δύο από τα πιο πάνω κείμενα είναι εκτενείς κριτικές για εκδόσεις έργων του Καβάφη (αλληλογραφία του με τον Ε.Μ. Φόρστερ, λεξικό παραθεμάτων του Αλεξανδρινού), και άλλα δύο κρίνουν καβαφικού ενδιαφέροντος βιβλία τρίτων, του Δημήτρη Παπανικολάου και της Έρσης Σωτηροπούλου, αντιστοίχως. Τρία άλλα κείμενα σχολιάζουν τα του «Έτους Καβάφη» (2013), ενώ τα λοιπά συνιστούν εμπεριστατωμένα και διεισδυτικά μελετήματα για τις σχέσεις του Αλεξανδρινού με τον Ξενόπουλο, τον Παλαμά, τον Σεφέρη, τον Παπαδιαμάντη. Σε όλα διακρίνεται το κάποτε πολύ αιχμηρό ειρωνικό χιούμορ της Μάρης και η βαθιά γνώση της των λογοτεχνικών θεμάτων.
Ο ευσυνείδητος και, ταυτόχρονα, ανήσυχος κριτικός δεν αποδέχεται ασυζητητί τα καθιερωμένα και δεν επαναπαύεται στις όποιες παγιωμένες αντιλήψεις. Κατά την κρατούσα άποψη, για παράδειγμα, οι σχέσεις μεταξύ Ξενόπουλου και Καβάφη, όπως και οι σχέσεις Καβάφη – Παλαμά έχουν μελετηθεί και διερευνηθεί επαρκώς, ίσως κατά τρόπο οριστικό. Στις σχετικές μελέτες της που δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο η Μάρη ξαναπιάνει το νήμα από την αρχή και ξετυλίγει τις σκέψεις της με επαγωγικό, λεπτομερειακό, σχεδόν αστυνομικής υφής τρόπο, και επανεξετάζει τις σχέσεις προσώπων και κειμένων, αμφισβητώντας τις έως τώρα απόψεις που θεωρούνται τελεσίδικες.
Με ανάλογη μέθοδο εξετάζει τις «ασυνήθεις εκδοτικές και μεταφραστικές τύχες», όπως τις χαρακτηρίζει η ίδια, του καβαφικού ποιήματος «Τείχη». Στο μελέτημα αυτό είναι εμφανέστατη η άνεση με την οποία κινείται στο χώρο της καβαφικής βιβλιογραφίας, επισημαίνοντας παραλείψεις και προτείνοντας προσθήκες. Παρόμοια είναι η προσέγγισή της στο κείμενο που επιγράφεται «Η πρώτη φορά».
Σχετικό παράδειγμα αποτελεί και το μελέτημα «Παπαδιαμάντης – Καβάφης» το οποίο, εκτός των άλλων, αναδεικνύει τις γνώσεις και το ενδιαφέρον της Μάρης για γλωσσικά και γλωσσολογικά θέματα.
Με την ίδια όπως πιο πάνω βιβλιογραφική άνεση, καταγράφεται από τη Μάρη στο μελέτημά της «Σεφερικός Καβάφης» η πολύχρονη προσπάθεια του Γιώργου Σεφέρη να οικειωθεί την καβαφική ποίηση.
Από την εισαγωγή του Δημήτρη Δασκαλόπουλου
Καβάφης, λοιπόν, «ο σημαντικότερος ποιητής του Ελληνισμού, αλλά και μία από τις δραστικότερες ποιητικές και πνευματικές φυσιογνωμίες του 20ού αιώνα σε παγκόσμιο επίπεδο». Ένας ποιητής που παραδόξως διαβάζεται ολοένα και περισσότερο, παρά τον σχεδόν έναν αιώνα που τον χωρίζει από τους σημερινούς αναγνώστες του, εις επίρρωσιν και του αυτοεγκωμίου του: «Ο Καβάφης, κατά την γνώμη μου, είναι ποιητής υπερμοντέρνος, ποιητής των μελλουσών γενεών». Πιθανώς και γιατί τοποθετήθηκε «ελαφρώς λοξά προς το σύμπαν», κατά την καίρια παρατήρηση του φίλου και μεταφραστή του, Ε. Μ. Φόρστερ.
Μάρη Θεοδοσοπούλου
Το Βήμα, 21 Ιανουαρίου 2001
Η Μάρη Θεοδοσοπούλου γεννήθηκε στον Βόλο το 1950 και μεγάλωσε στην Καλλιθέα. Σπούδασε χημικός μηχανικός στο Μετσόβιο Πολυτεχνείο και συνέχισε μεταπτυχιακές σπουδές στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα, όπου και υποστήριξε τη διδακτορική της διατριβή στο πεδίο των θεωρητικών μαθηματικών. Εργάστηκε ως μέλος της ερευνητικής επιστημονικής ομάδας του καθηγητή John S. Dahler στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα και του καθηγητή Ilya Prigogine στο Ελεύθερο Πανεπιστήμιο των Βρυξελλών και είχε πλούσιο ερευνητικό έργο, με δημοσιεύσεις σε έγκυρα διεθνή περιοδικά. Το 1984 εγκαταλείπει την πανεπιστημιακή της καριέρα και αρχίζει να εργάζεται (με ψευδώνυμο) ως μεταφράστρια λογοτεχνικών κειμένων. Γρήγορα περνά στο πεδίο της λογοτεχνικής κριτικής. Τα πρώτα της κριτικά κείμενα δημοσιεύονται σε διάφορα περιοδικά της ανανεωτικής Αριστεράς. Από το 1988 (;) ώς το 1995 δημοσιεύει τις κριτικές της στο περιοδικό Αντί, από το 1998 ώς το 2008 στο Βήμα της Κυριακής (Βιβλία), από το 2009 ώς το 2012 στην Ελευθεροτυπία (Βιβλιοθήκη) και από το 2013 ώς το 2015 στο περιοδικό Οδός Πανός. Η πλέον μακροχρόνια (1990-2016) και συστηματική συνεργασία της είναι με την εφημερίδα Η Εποχή, όπου κρατά τη σελίδα της λογοτεχνικής κριτικής με τον σταθερό τίτλο «Ex Libris». Κείμενά της έχουν επίσης δημοσιευτεί στον Ιστό, στην Καθημερινή (Επτά Ημέρες), στη Μακεδονία (Πανσέληνος), κ.α. Πέθανε το 2016 στη Σίφνο.
Εξέδωσε τα βιβλία: Εποχικά/Κείμενα για νεότερους πεζογράφους (Νεφέλη, 1999), Γ. Τερτσέτης/Μεταξύ ονείρων και οραμάτων (επιμέλεια και ανθολόγηση, Ερμής, 1999), Μετ’ έρωτος και στοργής/Κείμενα για τον Παπαδιαμάντη (Νεφέλη, 2001), Παπαδιαμαντικά 2011 (Τέττιξ, 2013).
