Εισαγωγή

Θεματικό πεδίο της έκδοσης αυτής  είναι η ανάδειξη των κοινών δομικών στοιχείων –των κοινών τόπων και των αναλογιών– επιγράμματος και κρητικού διστίχου. Η έρευνά μου, στο επίγραμμα, θεμελιώνεται στην έως σήμερα βιβλιογραφία, η οποία παρουσιάζει συλλογές του είδους, στοιχεία για τις σχολές, τα είδη, τη γλώσσα, τη θεματολογία του επιγράμματος και ευρύτερα τη μορφή και το περιεχόμενό του.

Το επίγραμμα είναι από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά είδη που μας κληροδότησε η ελληνική αρχαιότητα και η σχετική βιβλιογραφία συνεχώς πολλαπλασιάζεται.[1] Βασικό πεδίο έρευνας επιγραμμάτων αποτελούν και τα σπαράγματα εγχάρακτων αρχαίων αλφαβητικών επιγραφών διαφόρων περιόδων.

Στο χώρο του Επιγραφικού Μουσείου στην Αθήνα εκτίθενται 13.536 επιγραφές, γραμμένες κατά κύριο λόγο στην ελληνική γλώσσα, που προέρχονται κυρίως από την Ελλάδα. Καλύπτουν την περίοδο, από τους πρώιμους ιστορικούς χρόνους έως τους παλαιοχριστιανικούς. Οι επιγραφές αυτές είναι αντιπροσωπευτικές διαφόρων κατηγοριών και ιδιαίτερης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας. Εκτίθενται, μεταξύ άλλων, η αρχαιότερη επιγραφή σε λίθο από την Ακρόπολη, ψηφίσματα, νόμοι, ιεροί νόμοι, αναθηματικές, τιμητικές, επιτύμβιες επιγραφές, ενεπίγραφες βάσεις αρχαϊκών αγαλμάτων, επιγραφές σχετικές με το θέατρο κ.λπ.

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, ανάμεσα στα εκθέματα, συναντούμε ικανό αριθμό επιγραφικών τεκμηρίων. Στο χώρο του Μουσείου εκτίθενται δείγματα εγχαράκτων επιγραφών σ’ αναθήματα, σε επιτύμβιες πέτρες, σε στήλες και ως δέλτοι (πινακίδες). Τα αρχαιολογικά αυτά επιγραφικά ευρήματα προέρχονται από την ανασκαφική έρευνα στις θέσεις των αρχαίων πόλεων της Κρήτης, π.χ. Γόρτυνας, Λύκτου, Πραισού κ.ά.

Οι επιγραφές τούτες μας παραπέμπουν στους πρώιμους προγόνους των μνημειακών ή αφιερωματικών επιγραφών και επιγραμμάτων, όπως και στην κοιτίδα των λογοτεχνικών. Ωστόσο, για να έρθουμε εγγύτερα στις αρχαιότερες κρητικές επιγραφές που έχει αποκαλύψει και αναδείξει η αρχαιολογική σκαπάνη, εστιάζουμε στις επιγραφές που σώζονται, και οι οποίες προέρχονται από τις αρχαίες πόλεις της «εκατόμπολης» Κρήτης, που χρονολογούνται γύρω στα 1.100-400 π.Χ.

Η επίσκεψη στα εκθέματα της κλειστής συλλογής επιγραφών, που εκτίθενται στις αίθουσες του Αρχαιολογικού Μουσείου στο Ηράκλειο Κρήτης, αλλά και σε προσωρινό τόπο φύλαξης εκτός μουσείου, πείθει άμεσα τον επισκέπτη και τον μελετητή για την ευρεία διάδοση των επιγραφών σε όλο το νησί. Από προσωπική επιτόπια έρευνα στους παραπάνω χώρους του Μουσείου και από τα κείμενα που παρατίθενται δίπλα σε κάθε έκθεμα –προέλευση και ό,τι άλλο σχετικό στοιχείο το αφορά– διαπίστωσα ότι το περιεχόμενο των εν λόγω επιγραφών, είναι ως επί το πλείστον δημοσίου ενδιαφέροντος (νόμοι, συνθήκες κ.ά.) και λιγότερο προσωπικού-ιδιωτικού. Τα ογκώδη διασωζόμενα μέρη από τις πέτρινες επιφάνειες με τις επιγραφές προέρχονται, πιθανώς, από μετώπες ή τμήματα από ψηλά σημεία οικοδομημάτων και η γραφή είναι με μεγάλους αλφαβητικούς χαρακτήρες – των αντίστοιχων εποχών. Οι χαρακτήρες του αλφαβήτου κάθε επιγραφής αποτελούν τεκμήριο για προσέγγιση της χρονολόγησής της, αφού και μόνο η ύπαρξη κάποιων εγχάρακτων γραμμάτων, όπως π.χ. του Ω, δίνει στοιχεία στη σχετική επιστημονική έρευνα της επιγραφικής, που κατ’ ακολουθία συνεπικουρεί στη χρονολόγηση των επιγραφικών κειμένων.