Πρόλογος του Νίκου Κ. Αλιβιζάτου..................................................................................         VII

Σημείωμα της συγγραφέως................................................................................................          XI

Εισαγωγή...............................................................................................................................           1

ΜΕΡΟΣ Ι

Θεμελίωση - Ιστορία - Παγκοσμιοποίηση

Α. Θεμελίωση......................................................................................................................           5

1. Δικαιολογείται κάποια εξουσία του ατόμου επί της πληροφορίας, εάν
δεν  αφορά στην ιδιωτική του ζωή και δεν είναι ψευδής; ..................................           5

2. Τα θεμέλια του δικαιώματος του ατόμου στην προστασία από την
επεξεργασία των δεδομένων του ...........................................................................         10

α. Η ιδιωτικότητα ως ελευθερία από την παρακολούθηση και την κατα-
γραφή......................................................................................................................         10

β. Το δικαίωμα παρουσίασης του εαυτού .............................................................         17

γ. Η ανθρώπινη υπόσταση και η απαγόρευση εργαλειοποίησης........................         22

δ. Το δικαίωμα συμμετοχής στη δημόσια σφαίρα ................................................         25

ε. Σώρευση δικαιολογητικών βάσεων στην περίπτωση των ευαίσθητων
δεδομένων.............................................................................................................         32

3. Συγκρούσεις και οριοθετήσεις.................................................................................         33

α. Προστασία από την διαρθρωμένη, αυτοματοποιημένη αξιοποίηση
της πληροφορίας, όχι από τη διάδοση .............................................................         33

β. Ένας νέος χώρος πληροφοριακής αυτοδιάθεσης ανάμεσα στο
απόρρητο της επικοινωνίας και στην ελευθερία της ενημέρωσης.................         36

i) To οιονεί απόλυτο απόρρητο των επικοινωνιών στο ελληνικό
Σύνταγμα............................................................................................................         36

a) Προστασία της εξ αποστάσεως και της δια ζώσης επικοινωνίας,
από τρίτους και από τον συνομιλητή ......................................................         38

b) Προστασία του μηνύματος κατά τη μεταφορά του, αλλά και
του αποτυπώματος της επικοινωνίας στο διηνεκές ...............................         40

c) Τα εξωτερικά στοιχεία της επικοινωνίας.....................................................         45

 ii) Οι εξαιρέσεις από το απόρρητο και η υπαγωγή τους στο άρθρο
9Α Συντ.............................................................................................................         52

a) H επικοινωνία ως σύμβαση........................................................................         52

b) Η επικοινωνία με απεριόριστο αριθμό προσώπων: τα blogs ................         53

iii) Το απόρρητο της επικοινωνίας και η ιδιωτική ζωή ....................................         57

a) Η θεμελίωση της αυστηρής προστασίας του απορρήτου των
επικοινωνιών...............................................................................................         57

b) Οι επικοινωνίες προσώπων που ενδιαφέρουν τη δημοσιότητα............         61

Β. Ιστορική και συγκριτική επισκόπηση.....................................................................         65

Γ. Παγκοσμιοποίηση. Η αναπόφευκτη σύγκρουση πολιτισμών...........................         75

1. Από τον Safe Harbor στην Privacy Shield...............................................................         75

2. Μπροστά μας έχουμε το Whistleblowing...............................................................         80

ΜΕΡΟΣ ΙΙ

Ερμηνεία του ισχύοντος πλαισίου

Α. Το εύρος της προστασίας..........................................................................................         83

1. H ratio της Οδηγίας 95/46/ΕΚ...................................................................................         83

2. Το βασικό διακύβευμα του ν. 2472/1997..............................................................         85

3. Η ευρύτητα του πεδίου προστασίας.......................................................................         86

α. Η ευρύτητα της έννοιας των δεδομένων προσωπικού χαρακτήρα και
το ζήτημα των αξιολογικών κρίσεων.................................................................         86

β. Τα ανώνυμα δεδομένα, οι κίνδυνοι της στατιστικής και το ειδικότερο
ζήτημα των βιομετρικών δεδομένων.................................................................         90

γ. Τα δημοσιευμένα δεδομένα..................................................................................         94

δ. Τα ευαίσθητα δεδομένα........................................................................................         96

4. Η οριοθέτηση της προστασίας.................................................................................      100

α. Η τήρηση αρχείου..................................................................................................      100

β. Η προστασία μόνο των φυσικών προσώπων....................................................      102

γ. Οι εξαιρέσεις από το πεδίο εφαρμογής...............................................................      104

i) Οι εξαιρέσεις της εθνικής ασφάλειας και της οικιακής δραστηριό-
τητας...................................................................................................................      105

ii) Η εξαίρεση της ποινικής διαδικασίας και της κάμερας στις
δημόσιες συναθροίσεις.................................................................................      108

δ. Τα γεωγραφικά όρια της προστασίας..................................................................      110

i) Τα όρια προς τα έξω..........................................................................................      110

ii) Τα όρια εντός.....................................................................................................      113

B. Ο τρόπος της προστασίας: διαδικαστικές και ουσιαστικές προϋποθέ-
σεις της επεξεργασίας .................................................................................................      115

1. Ουσιαστικές προϋποθέσεις.......................................................................................      115

α. Η αρχή της συγκατάθεσης ...................................................................................      115

i) Τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της συγκατάθεσης............................................      115

ii) Πότε δεν απαιτείται ρητή συγκατάθεση ......................................................      117

a) Τεκμαιρόμενη και εικαζόμενη συγκατάθεση............................................      118

b) Ύπαρξη υπέρτερου συμφέροντος ............................................................      119

β. Πέραν της συγκατάθεσης: τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της επεξεργα-
σίας ........................................................................................................................      122

i) Η αρχή της ειδικότητας του σκοπού...............................................................      123

ii) Η αρχή της αναλογικότητας στη χρήση των δεδομένων............................      124

γ. Γιατί δεν αρκεί η συγκατάθεση του υποκειμένου των δεδομένων;
Πατερναλισμός ή διασφάλιση της αυτονομίας; ...............................................      126

i) Άνιση σχέση........................................................................................................      126

ii) Το υποκείμενο δεν μπορεί να ρυθμίσει μόνο του ένα ολοκληρω-
μένο, πολύπλευρο σύστημα επεξεργασίας...............................................      127

iii) Διάκριση συγκατάθεσης από την αξίωση διαμόρφωσης του
αρχείου τρίτου ..............................................................................................      128

iv) Πατερναλισμός: όταν η αυτοέκθεση συνιστά τρόπο έκφρασης
και επικοινωνίας.............................................................................................      129

δ. Η άλλη όψη της αρχής της συγκατάθεσης: τα δικαιώματα του υποκει-
μένου της επεξεργασίας.......................................................................................      130

 i) Tο δικαίωμα ενημέρωσης ...............................................................................      131

ii) Το δικαίωμα πρόσβασης .................................................................................      133

iii) Το δικαίωμα αντίρρησης ή αντίταξης ...........................................................      137

2. Οι θεσμικές προϋποθέσεις της επεξεργασίας: το μοντέλο του προλη-
πτικού ελέγχου και της γενικευμένης υποχρέωσης γνωστοποίησης.................      140

α. Κατά κανόνα γνωστοποίηση, όχι άδεια .............................................................      142

β. Πότε απαιτείται άδεια για την επεξεργασία;........................................................      143

i) Ευαίσθητα δεδομένα.........................................................................................      144

a) Η κατηγορική προσέγγιση..........................................................................      144

b) Η περίπτωση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος. Επιστροφή
στη στάθμιση...............................................................................................      147

ii) Διαβίβαση απλών ή ευαίσθητων δεδομένων σε τρίτες χώρες .................      155

γ. Περιπτώσεις απαλλαγής από την υποχρέωση γνωστοποίησης και την
υποχρέωση λήψης άδειας....................................................................................      156

δ. Το μοντέλο της γνωστοποίησης ως μοντέλο διαβούλευσης με την Αρχή
σε περίπτωση έλλειψης συγκατάθεσης του υποκειμένου των δεδο-
μένων ....................................................................................................................      158

ΜΕΡΟΣ ΙΙΙ

Ειδικά θέματα

Α. Δεδομένα τηλεπικοινωνίας .......................................................................................      159

1. Περιορισμοί στη διατήρηση και επεξεργασία των δεδομένων τηλεπικοι-
νωνίας...........................................................................................................................      159

α. Η Οδηγία 2002/58/ΕΚ και οι βασικές διαφορές της από την Οδηγία
95/46/ΕΚ ................................................................................................................      159

β. Πεδίο εφαρμογής: η επικοινωνία, όχι η ενημέρωση..........................................      161

γ. Βασικοί κανόνες για την επεξεργασία των δεδομένων τηλεπικοι-
νωνίας....................................................................................................................      162

δ. Οριοθέτηση του ρόλου της ΑΔΑΕ και της Αρχής .............................................      165

2. Η αντίστροφη πορεία: υποχρέωση διατήρησης των δεδομένων τηλε-
πικοινωνίας..................................................................................................................      166

α. H Οδηγία 2006/24 (Data Retention Directive) και η αρμοδιότητα της
Ένωσης...................................................................................................................      166

β. Η ουσιαστική αντίθεση της Οδηγίας 2006/24 προς το δικαίωμα στην
ιδιωτική ζωή..........................................................................................................      168

γ. Η ελληνική νομοθεσία ενσωμάτωσης της Οδηγίας 2006/24:
ο ν. 3917/2011........................................................................................................      172

Β. Κάμερες και παρακολούθηση του δημοσίου χώρου .........................................      175

1. Το ιστορικό μιας αντιπαράθεσης .............................................................................      175

α. 1997-2007: τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης υπό το πεδίο εφα-
ρμογής του ν. 2472/1997......................................................................................      175

β. 2007-2011: τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης εκτός του πεδίου εφα-
ρμογής του ν. 2472/1997 και εν πολλοίς αρρύθμιστα......................................      181

i. Ο σκοπός της πρόληψης και διακρίβωσης εγκλημάτων..............................      181

ii. Ο σκοπός της διαχείρισης κυκλοφορίας........................................................      185

2. Τα κλειστά κυκλώματα τηλεόρασης υπό ειδικό νομοθετικό καθεστώς.
Συμβιβασμός ή υποχώρηση;....................................................................................      186

α. Κάμερες στον δημόσιο χώρο ...............................................................................      186

β. Κάμερες σε μη δημόσιους χώρους......................................................................      188

3. Συμπέρασμα: Κάμερες παντού.................................................................................      195

Γ. Η πρόσβαση στην πληροφορία................................................................................      197

1. Το δικαίωμα στην πληροφορία................................................................................      197

2. Η ηλεκτρονική διακυβέρνηση ως θεσμική υποδομή για την άσκηση του
δικαιώματος.................................................................................................................      199

α. Ο ν. 3861/2010........................................................................................................      199

β. Ο ν. 3979/2011........................................................................................................      203

3. Δημοσιότητα και εργαλειοποίηση. Η περίπτωση του διαδικτύου......................      205

4. Το δικαίωμα πρόσβασης στα διοικητικά έγγραφα ...............................................      211

α) Το άρθρο 5 παρ. 1 και 3 του Κώδικα Διοικητικής Διαδικασίας........................      211

β) Άλλες διατάξεις ......................................................................................................      216

5. Η περίπτωση του κοινοβουλευτικού ελέγχου ......................................................      217

6. Η πληροφορία ως οικονομικό αγαθό......................................................................      220

ΜΕΡΟΣ IV

Οι νέες προκλήσεις

A. Ο Γενικός Κανονισμός για την προστασία δεδομένων (Κανονισμός
2016/679) ......................................................................................................................      223

1. Εξουσιοδοτική βάση το άρθρο 16 ΣΛΕΕ.................................................................      223

2. Γιατί χρειαζόταν ο Γενικός Κανονισμός;..................................................................      225

3. Τι παραμένει ουσιωδώς ίδιο;....................................................................................      226

4. Οι καινοτομίες του Γενικού Κανονισμού.................................................................      227

α. Η διεύρυνση του γεωγραφικού πεδίου εφαρμογής των κανόνων
προστασίας εκτός της Ένωσης............................................................................      227

β. Το εφαρμοστέο εθνικό δίκαιο εντός της Ένωσης και οι αρμοδιότητες
των εποπτικών αρχών..........................................................................................      228

γ. Προληπτική εκτίμηση κινδύνων επεξεργασίας και διαβούλευση με
την εποπτική αρχή ...............................................................................................      230

δ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο προστασίας δεδομένων και ο μηχανισμός
συνεκτικότητας.....................................................................................................      232

ε. Εμπλουτισμός των δικαιωμάτων του υποκειμένου των δεδομένων...............      234

Β. Η Οδηγία 2016/680/ΕΕ για την προστασία από την επεξεργασία δεδο-
μένων για σκοπούς πρόληψης και διακρίβωσης εγκλημάτων........................      237

1. Προ της Συνθήκης της Λισαβόνας...........................................................................      237

α. Η υπόθεση PNR......................................................................................................      237

β. H απόφαση πλαίσιο 2008/977/ΔΕΥ του Συμβουλίου........................................      240

2. Η Οδηγία 2016/680/ΕΕ για την προστασία των φυσικών προσώπων ένα-
ντι της επεξεργασίας δεδομένων για τους σκοπούς της πρόληψης, της
διερεύνησης, ανίχνευσης ή δίωξης ποινικών αδικημάτων ή της εκτέλεση
ποινικών κυρώσεων και για την ελεύθερη κυκλοφορία των δεδομένων
αυτών ..........................................................................................................................      243

Συμπεράσματα..................................................................................................................      247

Βιβλιογραφία......................................................................................................................      253

Ελληνόγλωσση................................................................................................................      253

Ξενόγλωσση....................................................................................................................      263

Δικαστικές αποφάσεις.....................................................................................................      271

Α. Ελληνικά Δικαστήρια..................................................................................................       271

Β. Αλλοδαπά Δικαστήρια...............................................................................................      274

Γ. Υπερεθνικά Δικαστήρια.............................................................................................      275

Δ. Πράξεις της Αρχής Προστασίας Δεδομένων .........................................................      277

Ε. Διάφορα.......................................................................................................................      279