Η κρίση ταυτότητας που διέρχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μας επιτρέπει πλέον να δεχόμαστε άκριτα τη δοξολογία για την κοινή ευρωπαϊκή παράδοση ελευθερίας και δημοκρατίας. Με αυτή την αφετηρία, ο Νίκος Παπασπύρου ανατρέχει με διεπιστημονική προσέγγιση και διεισδυτικότητα στα μονοπάτια του ευρωπαϊκού συνταγματισμού και τα σημεία συνάντησής τους στις αρχές του 20ού αιώνα.

Η μελέτη εστιάζει στην ανάπτυξη τριών συλλήψεων για τη σχέση κράτους και δικαίου και αντίστοιχα για την ιδέα της ελευθερίας: την αγγλοσαξονική αντιδυναστική παράδοση με έμφαση στο rule of law και τις αμυντικές ελευθερίες, τη γαλλική έμφαση στη δημόσια αυτονομία του πολίτη και το ρόλο του κυρίαρχου και συγκεντρωτικού κράτους στην υλοποίηση της γενικής βούλησης, και τη γερμανική αντίληψη περί πειθαρχημένης ελευθερίας που παρέχει και εγγυάται το κράτος. Φωτίζει έτσι τον κρατικοκεντρικό χαρακτήρα του ηπειρωτικού παραδείγματος της εποχής, ο οποίος συμβάδισε τόσο με τη ρεπουμπλικανική όσο και με τη μοναρχική ηπειρωτική παράδοση και συγκράτησε τη συγκρουσιακή δυναμική του αιτήματος για ελευθερία.

Η σύνθεση που προτείνει ο συγγραφέας αναδεικνύει τη φυσιογνωμία του ευρωπαϊκού συνταγματισμού στην εποχή της κλασικής ανάπτυξής του – πριν ο Μεγάλος Πόλεμος θέσει σε κίνηση διαδρομές που σύντομα θα σηματοδοτούσαν το τέλος του κλασικού παραδείγματος και τη μετάβαση στην πλέον σκοτεινή περίοδο της νεότερης ευρωπαϊκής ιστορίας. Με αυτό τον τρόπο, μας επιτρέπει όχι μόνο να κατανοήσουμε τη γενεαλογία των σημερινών θεωρητικών σχημάτων και προβληματισμών, ιδίως ως προς τη δικαιοκρατική αρχή και τον κοινοβουλευτισμό, αλλά και να προβληματιστούμε για το αφελές της ενιαίας πανευρωπαϊκής τους θεώρησης και το εύθραυστο των όντως κοινών κατακτήσεων.