ΠΡΟΛΟΓΟΣ........................................................................................................................................ V

ΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ........................................................................................................................ XXIII

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ.............................................................................................................................. XXVII

§ 1. ΕισαγωγήστοΑστικόΔίκαιο................................................................................................. 1

Ι... Το Δίκαιο και οι διακρίσεις του.................................................................................................. 2

Α.... Η έννοια του Δικαίου.......................................................................................................... 3

Β.... Δίκαιο και ηθική................................................................................................................. 4

Γ.... Δίκαιο και εθιμοτυπία......................................................................................................... 5

Δ.... Δίκαιο και δικαιοσύνη – Θετικό και Φυσικό Δίκαιο............................................................. 6

Ε.... Οι θεμελιώδεις αρχές του Ιδιωτικού Δικαίου....................................................................... 7

1. Ο σεβασμός της προσωπικότητας.................................................................................... 7

2. Η αρχή της ιδιωτικής αυτονομίας.................................................................................... 7

3. Η αρχή της καλής πίστης................................................................................................. 8

4. Η ασφάλεια των συναλλαγών.......................................................................................... 8

5. Η προστασία του ασθενεστέρου..................................................................................... 9

ΣΤ.. Οι πηγές του δικαίου.......................................................................................................... 9

1. Ο νόμος.......................................................................................................................... 9

2. Το έθιμο....................................................................................................................... 10

3. Οι γενικώς παραδεδεγμένοι κανόνες του διεθνούς δικαίου........................................... 11

4. Το Ευρωπαϊκό Κοινοτικό Δίκαιο.................................................................................... 11

5. Δευτερογενείς πηγές Δικαίου........................................................................................ 12

α.. Διεθνείς συμβάσεις.................................................................................................. 12

β.. Οι συλλογικές συμβάσεις εργασίας........................................................................... 12

γ.. Οι γενικές ρήτρες της καλής πίστης και των χρηστών ηθών....................................... 12

δ.. Συναλλακτικά ήθη.................................................................................................... 13

ε.. Η νομολογία............................................................................................................ 14

Ζ.... Ισχύς και κατάργηση του νόμου........................................................................................ 15

1. Έναρξη ισχύος.............................................................................................................. 15

2. Κατάργηση του νόμου.................................................................................................. 15

3. Η μη αναδρομικότητα του νόμου.................................................................................. 16

Η.... Ιδιωτικό και Δημόσιο Δίκαιο............................................................................................. 18

1. Η σημασία της διάκρισης σε ιδιωτικό και δημόσιο δίκαιο.............................................. 18

2. Το ιδιωτικό δίκαιο και οι κλάδοι του............................................................................. 19

α.. Αστικό Δίκαιο.......................................................................................................... 19

β.. Εμπορικό Δίκαιο...................................................................................................... 20

γ.. Εργατικό Δίκαιο....................................................................................................... 20

δ.. Πνευματική ιδιοκτησία............................................................................................. 20

ε.. Ιδιωτικό διεθνές Δίκαιο............................................................................................ 20

3. Οι κλάδοι του Αστικού Δικαίου..................................................................................... 20

α.. Γενικές Αρχές........................................................................................................... 20

β.. Ενοχικό Δίκαιο......................................................................................................... 21

γ.. Εμπράγματο δίκαιο.................................................................................................. 21

δ.. Οικογενειακό Δίκαιο................................................................................................ 21

ε.. Κληρονομικό Δίκαιο................................................................................................. 21

ΙΙ.. Οι κανόνες δικαίου.................................................................................................................. 21

Α.... Μορφή του κανόνα δικαίου............................................................................................... 22

Β.... Διακρίσεις των κανόνων δικαίου....................................................................................... 23

1. Κατά την τοπική ισχύ: Κανόνες καθολικής και τοπικής ισχύος......................................... 23

2. Κατά την εσωτερική ισχύ: Κανόνες γενικοί, ειδικοί, ατομικοί......................................... 23

3. Κατά το περιεχόμενο: Κανόνες απαγορευτικοί, επιτακτικοί και επιτρε­πτικοί................... 24

4. Κανόνες αναγκαστικοί και κανόνες ενδοτικού δικαίου................................................... 24

5. Κανόνες αυστηρού και κανόνες επιεικούς δικαίου......................................................... 26

6. Ερμηνευτικοί κανόνες, νόμιμα τεκμήρια, νομικά πλάσματα και γενικές ρήτρες............... 27

7. Ατελείς διατάξεις δικαίου.............................................................................................. 28

Γ.... Η εφαρμογή του κανόνα δικαίου....................................................................................... 29

Δ.... Συρροή κανόνων δικαίου.................................................................................................. 30

ΙΙΙ. Η ερμηνεία των κανόνων δικαίου............................................................................................. 30

Α.... Έννοια.............................................................................................................................. 31

Β.... Κριτήρια ερμηνείας........................................................................................................... 32

1. Το γράμμα.................................................................................................................... 32

2. Το σύστημα.................................................................................................................. 32

3. Η ιστορική καταγωγή.................................................................................................... 33

4. Το τέλος (σκοπός).......................................................................................................... 33

Γ.... Ερμηνευτικά επιχειρήματα................................................................................................ 33

1. Εκ του μείζονος επί το έλασσον (argumentum a majori ad minus).................................. 33

2. Εκ του ελάσσονος επί το μείζον (argumentum a minori ad majus).................................. 34

3. Εξ αντιδιαστολής (argumentum e contrario)................................................................... 34

4. Από τη σιωπή (argumentum a silentio)......................................................................... 34

Δ.... Συσταλτική και διασταλτική ερμηνεία................................................................................ 34

1. Διασταλτική ερμηνεία................................................................................................... 35

2. Συσταλτική ερμηνεία.................................................................................................... 35

Ε.... Πλήρωση των κενών......................................................................................................... 35

1. Τα ακούσια κενά........................................................................................................... 36

2. Εκούσια κενά................................................................................................................ 36

3. Συγκαλυμμένα κενά...................................................................................................... 37

4. Ανάλογη εφαρμογή...................................................................................................... 37

5. Αναλογία δικαίου.................................................................................................... .... 38

ΣΤ.. Αντινομίες......................................................................................................................... 38

Ζ.... Praeter και contra legem ερμηνεία.................................................................................... 38

Η.... Ερμηνεία εναρμονισμένη με το Σύνταγμα.......................................................................... 39

Θ... Τριτενέργεια των διατάξεων του Συντάγματος................................................................... 39

Ι..... Η αρχή της αναλογικότητας............................................................................................... 40

Κ.... Ερμηνεία σύμφωνη με το δίκαιο της ευρωπαϊκής ένωσης.................................................. 40

Λ.... Ερμηνεία σύμφωνη με την ΕΣΔΑ....................................................................................... 41

Μ... Τοπική μέθοδος και η οικονομική ανάλυση του δικαίου.................................................... 42

IV. Το Αστικό Δίκαιο και ο Αστικός Κώδικας................................................................................... 42

A.... H σημασία του Αστικού Δικαίου........................................................................................ 43

Β.... Η ιστορική διαδρομή έως στον ΑΚ.................................................................................... 44

Γ.... Η σύνταξη του Αστικού Κώδικα......................................................................................... 45

Δ.... Το περιεχόμενο και οι αρχές του Αστικού Κώδικα............................................................. 46

Ε.... Η εξέλιξη του ΑΚ από τη θέσπισή του έως σήμερα............................................................ 48

V.. Το δίκαιο της Ευρωπαϊκής ένωσης............................................................................................ 49

A.... H Ίδρυση και εξέλιξη των ευρωπαϊκών κοινοτήτων........................................................... 50

B.... Οι σχέσεις ενωσιακού και ελληνικού δικαίου.................................................................... 51

1. Οι διακρίσεις του ενωσιακού δικαίου........................................................................... 51

2. Υπεροχή και άμεση εφαρμογή...................................................................................... 52

3. Ο ευρωπαϊκός Αστικός Κώδικας.................................................................................... 53

Μεροςπρωτο

Τοδικαίωμακαιταυποκείμενάτου

§ 2. Τοφυσικόπρόσωπο............................................................................................................. 55

Ι... Η ικανότητα δικαίου................................................................................................................. 55

Α.... Έννοια.............................................................................................................................. 56

Β.... Αρχή και τέλος φυσικού προσώπου.................................................................................. 58

1. Η γέννηση.................................................................................................................... 58

2. Ο κυοφορούμενος........................................................................................................ 58

3. Θάνατος....................................................................................................................... 62

ΙΙ.. Αφάνεια................................................................................................................................... 65

Α.... Έννοια.............................................................................................................................. 65

Β.... Διαδικασία........................................................................................................................ 66

Γ.... Αποτελέσματα και άρση της αφάνειας............................................................................... 67

ΙΙΙ. Η εξατομίκευση του προσώπου............................................................................................... 70

Α.... Όνομα.............................................................................................................................. 71

Β.... Φύλο................................................................................................................................ 73

Γ.... Συγγένεια......................................................................................................................... 73

Δ.... Κατοικία............................................................................................................................ 74

Ε.... Ιθαγένεια.......................................................................................................................... 79

ΣΤ.. Ηλικία............................................................................................................................... 79

IV. Ικανότητα για δικαιοπραξία...................................................................................................... 79

Α.... Η έννοια της δικαιοπρακτικής ικανότητας........................................................................... 80

Β.... Απόλυτη και σχετική δικαιοπρακτική ανικανότητα............................................................. 82

Γ.... Οι συνέπειες της ανικανότητας.......................................................................................... 86

Δ.... Η περιορισμένη δικαιοπρακτική ικανότητα........................................................................ 88

1. Η συμπλήρωση του δέκατου έτους............................................................................... 88

2. Η συμπλήρωση του δέκατου τέταρτου έτους................................................................. 90

3. Η συμπλήρωση του δέκατου πέμπτου έτους................................................................. 92

4. Έγγαμος ανήλικος......................................................................................................... 92

5. Το κύρος των δικαιοπραξιών των περιορισμένα ικανών................................................ 93

Ε.... Η σύγκριση με τις δικονομικές ικανότητες.......................................................................... 93

ΣΤ.. Η ικανότητα για καταλογισμό............................................................................................ 96

§ 3. Νομικάπρόσωπα.................................................................................................................. 99

Ι... Η γενική θεωρία των νομικών προσώπων.............................................................................. 101

Α.... Έννοια, σκοπός και διακρίσεις......................................................................................... 101

Β.... Κατηγορίες νομικών προσώπων...................................................................................... 102

1. Δημοσίου και ιδιωτικού δικαίου................................................................................. 102

2. Τα νομικά πρόσωπα του εμπορικού δικαίου............................................................... 103

3. Μικτής φύσεως........................................................................................................... 103

Γ.... Ικανότητα δικαίου........................................................................................................... 103

Δ.... Σύσταση και έδρα........................................................................................................... 104

1. Σύσταση..................................................................................................................... 104

2. Έδρα.......................................................................................................................... 105

3. Επωνυμία................................................................................................................... 105

Ε.... Η διοίκηση του νομικού προσώπου................................................................................ 105

ΣΤ.. Τέλος νομικού προσώπου............................................................................................... 110

Ζ.... Δέσμευση και ευθύνη νομικού προσώπου...................................................................... 111

1. Δέσμευση................................................................................................................... 111

2. Ευθύνη....................................................................................................................... 113

3. Ευθύνη του Δημοσίου και των νομικών προσώπων δημοσίου δικαίου........................ 116

ΙΙ.. Το σωματείο.......................................................................................................................... 117

Α.... Έννοια και σκοπός........................................................................................................... 118

Β.... Σύσταση......................................................................................................................... 120

ΙΙΙ. Μέλη και Όργανα στο σωματείο............................................................................................. 123

Α.... Η ιδιότητα μέλους........................................................................................................... 123

1. Έννοια........................................................................................................................ 123

2. Είσοδος μέλους........................................................................................................... 124

3. Απώλεια της ιδιότητας του μέλους.............................................................................. 126

4. Αποβολή του Μέλους.................................................................................................. 126

Β.... Όργανα του σωματείου................................................................................................... 128

1. Διοίκηση.................................................................................................................... 128

2. Γενική Συνέλευση....................................................................................................... 129

3. Οι απλές και οι αυξημένες πλειοψηφίες στην ΓΣ......................................................... 130

4. Η ακυρότητα των αποφάσεων της ΓΣ.......................................................................... 132

IV. Διάλυση του σωματείου......................................................................................................... 135

V.. Ενώσεις προσώπων που δεν αποτελούν σωματεία................................................................. 137

VI. Ίδρυμα................................................................................................................................... 140

A.... Σύσταση......................................................................................................................... 140

B.... Η ανάκληση της ιδρυτικής πράξης................................................................................... 141

Γ.... Η έκδοση του προεδρικού διατάγματος........................................................................... 142

Δ.... Τα κοινωφελή ιδρύματα.................................................................................................. 143

Ε.... Η συμπλήρωση του Οργανισμού και η μεταβολή του σκοπού......................................... 144

ΣΤ.. Κτήση περιουσίας........................................................................................................... 147

Ζ.... Διοίκηση και διάλυση του ιδρύματος.............................................................................. 148

VII.Επιτροπή εράνου................................................................................................................... 149

VIII. Εταιρεία............................................................................................................................... 150

IX... Κοινοπραξία........................................................................................................................ 151

§ 4. Το δικαίωμα και η λειτουργία του..................................................................................... 153

Ι... Έννοια και διακρίσεις δικαιωμάτων........................................................................................ 154

Α.... Η έννομη σχέση ως πηγή δικαιωμάτων........................................................................... 154

Β.... Η έννοια του δικαιώματος και η διάκριση από συγγενείς έννοιες..................................... 155

Γ.... Υποχρέωση και βάρος.................................................................................................... 157

Δ.... Περιουσία και επιχείρηση............................................................................................... 158

Ε.... Διακρίσεις δικαιωμάτων.................................................................................................. 159

1. Εξουσιαστικά.............................................................................................................. 159

2. Σχετικά....................................................................................................................... 159

3. Διαπλαστικά............................................................................................................... 160

4. Ολοκληρωμένα και ατελή........................................................................................... 161

5. Προσωποπαγή - πραγματοπαγή. Αμεταβίβαστα - μεταβιβαστά.................................... 162

6. Διαιρετά και αδιαίρετα............................................................................................... 162

ΣΤ.. Δικαίωμα και αξίωση...................................................................................................... 163

1. Είδη αξιώσεων........................................................................................................... 165

2. Αξίωση και αγωγή...................................................................................................... 166

3. Συρροή αξιώσεων...................................................................................................... 166

α.. Συρροή νόμιμων βάσεων....................................................................................... 167

β.. Συρροή αξιώσεων................................................................................................. 168

γ.. Σώρευση αξιώσεων............................................................................................... 168

Ζ.... Σύγκρουση δικαιωμάτων................................................................................................ 169

Η.... Ένσταση.......................................................................................................................... 171

ΙΙ.. Kτήση, αλλοίωση και απώλεια δικαιωμάτων........................................................................... 173

Α.... Κτήση............................................................................................................................. 173

Β.... Απώλεια......................................................................................................................... 175

ΙΙΙ. Άσκηση και κατάχρηση του δικαιώματος................................................................................ 175

Α.... Άσκηση του δικαιώματος................................................................................................ 176

Β.... Κατάχρηση δικαιώματος.................................................................................................. 177

Γ.... Αποδυνάμωση................................................................................................................ 181

IV. Αυτοδύναμη προστασία δικαιώματος..................................................................................... 184

A.... Έννοια............................................................................................................................ 184

B.... Αυτοδικία....................................................................................................................... 185

Γ.... Άμυνα............................................................................................................................. 188

Δ.... Κατάσταση ανάγκης......................................................................................................... 190

V.. Προστασία της προσωπικότητας............................................................................................. 193

Α.... Η σημασία της προστασίας.............................................................................................. 194

Β.... Εκδηλώσεις της προσωπικότητας..................................................................................... 196

Γ.... Η παράνομη προσβολή της προσωπικότητας................................................................... 199

Δ.... Το περιεχόμενο της Προστασίας της προσωπικότητας κατά τις ΑΚ 57 και 59.................... 201

Ε.... Προστασία της μνήμης νεκρού (ΑΚ 57 § 1 εδ. β)............................................................. 204

ΣΤ.. Όνομα και προϊόντα διάνοιας.......................................................................................... 205

§ 5. Παραγραφή και αποσβεστική προθεσμία........................................................................ 208

Ι... Παραγραφή........................................................................................................................... 210

Α.... Έννοια και διακρίσεις...................................................................................................... 210

Β.... Διάρκεια......................................................................................................................... 213

Γ.... Η πενταετής παραγραφή................................................................................................. 214

Δ.... Έναρξη........................................................................................................................... 217

Ε.... Η παραγραφή του καθολικού δικαιώματος...................................................................... 220

ΙΙ.. Αναστολή και διακοπή της παραγραφής................................................................................. 222

Α.... Αναστολή της παραγραφής.............................................................................................. 223

1. Απόλυτη αναστολή..................................................................................................... 223

2. Αναστολή συμπληρώσεως.......................................................................................... 224

3. Παραγραφή κατά των ανικάνων και κατά των κληρονόμων......................................... 227

4. Παραγραφή υπέρ και κατά της κληρονομίας................................................................ 228

5. Αποτελέσματα της αναστολής...................................................................................... 229

Β.... Διακοπή της παραγραφής................................................................................................ 230

1. Αναγνώριση της αξίωσης............................................................................................ 230

2. Άσκηση της αγωγής.................................................................................................... 232

3. Παραίτηση η απόρριψη για λόγους μη ουσιαστικούς.................................................. 235

4. Πράξεις που εξομοιώνονται με την άσκηση αγωγής.................................................... 236

5. Αποτελέσματα της διακοπής........................................................................................ 237

6. Η παραγραφή εν επιδικία........................................................................................... 238

7. Βεβαίωση με τελεσίδικη δικαστική απόφαση.............................................................. 242

8. Διακοπή με προσφυγή στη διαιτησία.......................................................................... 244

Γ.... Η παραγραφή των εμπράγματων αξιώσεων.................................................................... 245

Δ.... Ενέργεια της συμπληρώσεως της παραγραφής................................................................. 247

Ε.... Το απαράγραπτο των ενστάσεων..................................................................................... 248

ΣΤ.. Η παραγραφή παρεπομένων αξιώσεων........................................................................... 249

Ζ.... Δικαιοπραξία μεταβάλλουσα τους όρους της παραγραφής............................................... 250

Η.... Παραίτηση από την παραγραφή...................................................................................... 250

Θ... Πρόταση παραγραφής..................................................................................................... 251

ΙΙΙ. Αποσβεστική προθεσμία........................................................................................................ 251

Α.... Έννοια............................................................................................................................ 251

Β.... Η ανάλογος εφαρμογή των διατάξεων για την παραγραφή.............................................. 254

ΙV. Ο υπολογισμός του χρόνου.................................................................................................... 257

Α.... Έννοια του χρόνου και της προθεσμίας και τρόποι υπολογισμού..................................... 257

Β.... Έναρξη και λήξη της προθεσμίας..................................................................................... 260

Γ.... Η μέτρηση των ωρών ειδικότερα.................................................................................... 265

Μερος δευτερο

Η δικαιοπραξία

§ 6. Έννοια και διακρίσεις δικαιοπραξιών................................................................................ 269

Ι... Έννοια της δικαιοπραξίας και σχέση με την ιδιωτική αυτονομία.............................................. 270

Α.... Στοιχεία της δικαιοπραξίας.............................................................................................. 271

1. Δήλωση βουλήσεως και πράξη βουλήσεως. Διάκριση από τη σχέση φι­λο­φροσύνης.... 271

2. Στοιχεία της δηλώσεως βουλήσεως............................................................................. 272

3. Ρητή και σιωπηρή δήλωση βουλήσεως....................................................................... 273

4. Έννομη συνέπεια........................................................................................................ 273

5. Ουσιώδη και επουσιώδη στοιχεία.............................................................................. 274

6. Γενικό και ειδικό πραγματικό...................................................................................... 275

Β.... Άλλες νομικές πράξεις..................................................................................................... 275

1. Οιονεί δικαιοπραξία................................................................................................... 275

2. Υλικές πράξεις............................................................................................................ 276

3. Δικαιοπρακτική παράλειψη......................................................................................... 277

Γ.... Διακρίσεις δικαιοπραξιών............................................................................................... 277

1... Μονομερείς και πολυμερείς...................................................................................... 277

2... Δικαιοπραξίες εν ζωή και αιτία θανάτου................................................................... 279

3... Δικαιοπραξίες προσωπικού και περιουσιακού δικαίου.............................................. 279

4... Δικαιοπραξίες ενοχικές και εμπράγματες................................................................... 279

5... Δικαιοπραξίες υποσχετικές και εκποιητικές............................................................... 280

6... Επιδοτικές και μη επιδοτικές δικαιοπραξίες............................................................... 282

7... Επαχθείς και χαριστικές............................................................................................. 282

8... Αιτιώδεις - αναιτιώδεις............................................................................................. 283

9... Δικαιοπραξίες τυπικές και άτυπες.............................................................................. 285

10. Συναινετικές και παραδοτικές.................................................................................... 286

11. Δικαιοπραξίες ελεύθερης και αναγκαστικής καταρτίσεως........................................... 286

12. Αμφοτεροβαρείς - ετεροβαρείς δικαιοπραξίες........................................................... 287

Δ.... Καταπιστευτικές δικαιοπραξίες........................................................................................ 288

1. Εξασφαλιστική μεταβίβαση κυριότητας κινητού........................................................... 288

2. Εξασφαλιστική εκχώρηση απαιτήσεων........................................................................ 289

3. Καταπίστευμα και trust................................................................................................ 290

ΙΙ.. Προσύμφωνο και συγγενείς συμβάσεις.................................................................................. 291

Α.... Έννοια του προσυμφώνου.............................................................................................. 291

Β.... Προστασία του δικαιούχου............................................................................................. 292

Γ.... Προϋποθέσεις για τη Δεσμευτικότητα του προσυμφώνου............................................... 294

Δ.... Σύμφωνο προαιρέσεως................................................................................................... 296

Ε.... Σύμφωνο προτιμήσεως................................................................................................... 297

ΣΤ.. Σύμβαση πλαίσιο............................................................................................................ 298

Ζ.... Επιστολή προθέσεων...................................................................................................... 298

ΙΙΙ. Ιδιαίτερες περιπτώσεις συνάψεως συμβάσεων....................................................................... 298

Α.... Γενικοί Όροι Συναλλαγών (ΓΟΣ)...................................................................................... 300

Β.... Συμβάσεις εκτός εμπορικού καταστήματος...................................................................... 302

Γ.... Συμβάσεις συναπτόμενες από απόσταση......................................................................... 302

§ 7. Κατάρτιση και ερμηνεία των δικαοπραξιών.................................................................... 305

Ι... Κατάρτιση δικαιοπραξιών...................................................................................................... 306

Α.... Μη απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως – Η ενέργεια....................................................... 306

Β.... Απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως................................................................................. 307

1. Η σημασία της περιέλευσης........................................................................................ 307

2. Ανάκληση της δηλώσεως............................................................................................ 311

3. Ο θάνατος του δηλούντος........................................................................................... 311

4. Ανικανότητα του αποδέκτη......................................................................................... 312

Γ.... Σύναψη συμβάσεως........................................................................................................ 312

1... Πρόταση................................................................................................................... 313

2... Διάκριση από την Πρόσκληση. Η σημασία για τις συμβάσεις μετά από διαγωνισμό... 313

3... Δεσμευτικότητα........................................................................................................ 315

4... Απόσβεση προτάσεως............................................................................................... 317

5... Θάνατος του προτείνοντος ή του λήπτη..................................................................... 317

6... Έγκαιρη αποστολή με καθυστερημένη λήψη............................................................. 318

7... Καθυστερημένη αποδοχή.......................................................................................... 319

8... Αποδοχή με τροποποιήσεις....................................................................................... 320

9... Αποδοχή και περιέλευση.......................................................................................... 321

10. Πότε δεν είναι αναγκαία η περιέλευση...................................................................... 323

11. Χρόνος αποδοχής και χρόνος συνάψεως της συμβάσεως........................................... 325

12. Τόπος καταρτίσεως της συμβάσεως........................................................................... 326

Δ.... Συμφωνία και ασυμφωνία............................................................................................... 327

1. Φανερή ασυμφωνία.................................................................................................... 327

2. Λανθάνουσα ασυμφωνία............................................................................................ 329

ΙΙ.. Ερμηνεία των δικαιοπραξιών................................................................................................. 331

Α.... Σκοπός............................................................................................................................ 331

Β.... Αντικείμενο..................................................................................................................... 331

Γ.... Οι ερμηνευτικοί κανόνες των ΑΚ 173, 200...................................................................... 333

Δ.... Ειδικές περιπτώσεις ερμηνείας........................................................................................ 336

1. Διαθήκες.................................................................................................................... 336

2. Μη απευθυντέες δηλώσεις βουλήσεως........................................................................ 337

3. Κανόνας falsa demonstratio......................................................................................... 337

4. Ο νομικός χαρακτηρισμός........................................................................................... 337

5. Η τήρηση τύπου......................................................................................................... 337

6. Δήλωση βουλήσεως προς ευρύ κύκλο προσώπων...................................................... 338

7. Οι Γενικοί Όροι των Συναλλαγών................................................................................ 338

8. Πληρεξουσιότητα....................................................................................................... 339

9. Αξιόγραφα................................................................................................................. 340

Ε.... Έλεγχος ερμηνείας από τον Άρειο Πάγο.......................................................................... 340

ΣΤ.. Η Πλήρωση των κενών της δικαιοπραξίας....................................................................... 342

1. Η συμπληρωτική ερμηνεία.......................................................................................... 342

2. Η διαπλαστική ερμηνεία............................................................................................. 343

Ζ.... Δικαιοπρακτικό θεμέλιο και ερμηνεία συμβάσεως........................................................... 344

§ 8. Ευθύνη από τις διαπραγματεύσεις..................................................................................... 347

Α.. Έννοια και νομική φύση......................................................................................................... 348

Β.. Προϋποθέσεις........................................................................................................................ 349

1.. Στάδιο διαπραγματεύσεων................................................................................................ 349

2.. Αντισυναλλακτική συμπεριφορά........................................................................................ 351

3.. Ζημία................................................................................................................................ 353

4.. Αιτιώδης συνάφεια........................................................................................................... 355

Γ... Παραγραφή........................................................................................................................... 356

Δ.. Ευθύνη και συμβάσεις μετά από διαγωνισμό.......................................................................... 356

§ 9. Άτυπο και τύπος.................................................................................................................. 358

I... Έννοια και σκοποί του τύπου................................................................................................. 361

Α.... Έννοια............................................................................................................................ 361

Β.... Η αρχή του ατύπου......................................................................................................... 361

Γ.... H καθιέρωση τύπου........................................................................................................ 362

1. Οι σκοποί................................................................................................................... 362

2. Η αναβίωση της τυπικότητας....................................................................................... 364

Δ.... Στοιχεία υποκείμενα σε τύπο.......................................................................................... 365

Ε.... Ειδικότερα ζητήματα....................................................................................................... 366

1. Τύπος και πληρεξουσιότητα........................................................................................ 366

2. Σύμφωνο και δικαίωμα προαιρέσεως......................................................................... 367

3. Περιεχόμενο και ερμηνεία της τυπικής δικαιοπραξίας................................................. 368

4. Τύπος και Γενικοί Όροι των Συναλλαγών..................................................................... 368

ΣΤ.. Άλλα παραδείγματα τυπικών και άτυπων δικαιοπραξιών................................................. 369

Ζ.... Είδη τύπων..................................................................................................................... 372

Η.... Βάρος αποδείξεως.......................................................................................................... 373

ΙΙ.. Τα είδη του συστατικού τύπου............................................................................................... 374

Α.... Ιδιωτικό έγγραφο............................................................................................................ 374

1. Έννοια........................................................................................................................ 374

2. Η ιδιόχειρη υπογραφή ως απαραίτητο στοιχείο του ιδιωτικού εγγράφου.................... 375

3. Η Υπογραφή με μηχανικό μέσο.................................................................................. 378

4. Η υπογραφή επί συμβάσεως....................................................................................... 379

5. Υπογραφή από τον αντιπρόσωπο............................................................................... 382

6. Υπογραφή εγγράφου εν λευκώ................................................................................... 384

7. Δικονομικά ζητήματα.................................................................................................. 385

Β.... Συμβολαιογραφικό έγγραφο........................................................................................... 385

1. Έννοια........................................................................................................................ 385

2. Περιπτωσιολογία........................................................................................................ 387

3. Αποδοχή με χωριστό έγγραφο.................................................................................... 388

Γ.... Δήλωση ενώπιον αρχής.................................................................................................. 389

ΙΙΙ. Η τροποποίηση και η κατάργηση της τυπικής δικαιοπραξίας................................................... 390

Α.... Τροποποίηση και ο νόμιμος τύπος................................................................................... 390

Β.... Η έννοια της ουσιώδους τροποποιήσεως......................................................................... 392

Γ.... Συνέπειες της μη τηρήσεως τύπου για τις τροποποιήσεις................................................. 394

Δ.... Η Κατάργηση τυπικής δικαιοπραξίας............................................................................... 394

1. Ολική και μερική κατάργηση....................................................................................... 395

2. Ζητήματα απόδειξης................................................................................................... 395

IV. Οι συνέπειες από την έλλειψη τύπου και η ίαση..................................................................... 396

A.... Συνέπειες της τηρήσεως τύπου........................................................................................ 396

B.... Συνέπειες της μη τηρήσεως τύπου................................................................................... 397

1. Νόμιμος συστατικός τύπος.......................................................................................... 397

2. Εκούσιος συστατικός τύπος......................................................................................... 398

Γ.... Θεραπεία της ακυρότητας............................................................................................... 399

Δ.... Η εκπλήρωση της δικαιοπραξίας..................................................................................... 403

Ε.... Η υποχρέωση θεωρήσεως από τη ΔΟΥ και οι συνέπειες της μη θεωρήσεως................... 404

ΣΤ.. Ρήτρα για τη σύνταξη εγγράφου..................................................................................... 406

V.. Τύπος και τεχνολογία............................................................................................................. 408

A.... Μη γνήσια ηλεκτρονικά έγγραφα..................................................................................... 408

B.... Δικαιοπραξίες καταρτιζόμενες ηλεκτρονικά..................................................................... 409

1. Έννοια........................................................................................................................ 409

2. Κατάρτιση των συμβάσεων......................................................................................... 410

3. Σκοπός....................................................................................................................... 410

4. Η προηγμένη ηλεκτρονική υπογραφή......................................................................... 411

§ 10. Η άκυρη δικαιοπραξία...................................................................................................... 417

Ι... Εικονικότητα.......................................................................................................................... 417

Α.... Έννοια και προϋποθέσεις................................................................................................ 418

Β.... Πρόσωπα μετέχοντα στην εικονικότητα........................................................................... 420

Γ.... Συνέπειες........................................................................................................................ 421

Δ.... Προστασία καλόπιστων τρίτων........................................................................................ 423

Ε.... Είδη εικονικότητας: Απόλυτη και σχετική......................................................................... 425

ΣΤ.. Δικαιοπραξίες με εικονικό τίμημα................................................................................... 427

Ζ.... Δικαιοπραξία με παρένθετο πρόσωπο, κυρίως στις πωλήσεις ακινήτων........................... 429

ΙΙ.. Άκυρη δικαιοπραξία ως προς το περιεχόμενο........................................................................ 430

Α.... Απαγορευμένη δικαιοπραξία.......................................................................................... 431

Β.... Δικαιοπραξία με απαγορευμένη παροχή......................................................................... 434

Γ.... Δικαιοπραξία που καταστρατηγεί την απαγόρευση.......................................................... 436

Δ.... Απαγόρευση διαθέσεως.................................................................................................. 438

1. Απαγόρευση από το νόμο........................................................................................... 439

2. Απαγόρευση από δικαστική απόφαση......................................................................... 440

3. Απαγόρευση διαθέσεως με προσωρινή διαταγή......................................................... 441

4. Απαγόρευση διαθέσεως από δικαιοπραξία................................................................. 441

ΙΙΙ. Δικαιοπραξίες αντίθετες στα χρηστά ήθη................................................................................ 445

Α.... Ο σκοπός και το πεδίο εφαρμογής.................................................................................. 446

Β.... Τα χρηστά ήθη και η εξειδίκευσή τους............................................................................ 447

Γ.... Περιπτώσεις ανήθικων δικαιοπραξιών............................................................................ 449

Δ.... Συνέπειες της αντίθεσης στα χρηστά ήθη......................................................................... 450

Ε.... Η υπέρμετρη δέσμευση της ελευθερίας........................................................................... 451

ΣΤ.. Αισχροκερδείς ή καταπλεονεκτικές δικαιοπραξίες............................................................ 453

1. Έννοια και προϋποθέσεις............................................................................................ 453

2. Συνέπειες................................................................................................................... 456

§ 11. Η ακυρώσιμη δικαιοπραξία............................................................................................. 461

Ι... Έννοια και περιπτώσεις της ακυρώσιμης δικαιοπραξίας.......................................................... 462

ΙΙ.. Πλάνη.................................................................................................................................... 463

Α.... Πλάνη στη δήλωση......................................................................................................... 464

1. Δήλωση από παραδρομή............................................................................................ 464

2. Πλάνη ως προς το περιεχόμενο της δηλώσεως βουλήσεως.......................................... 465

3. Η ουσιώδης πλάνη...................................................................................................... 466

Β.... Πλάνη στη βούληση........................................................................................................ 467

Γ.... Η πλάνη περί τις ιδιότητες (ΑΚ 142)................................................................................. 468

Δ.... Διμερής πλάνη................................................................................................................ 470

Ε.... Αποκλεισμός ακυρώσεως (ΑΚ 144).................................................................................. 471

ΣΤ.. Καταβολή αποζημίωσης από τον πλανηθέντα.................................................................. 472

Ζ.... Πλάνη και πραγματικά ελαττώματα.................................................................................. 473

Η.... Ειδικές διατάξεις για την πλάνη στο ΟικΔ και στο ΚληρΔ................................................. 473

Θ... Πλάνη και εσφαλμένη διαβίβαση της δηλώσεως βουλήσεως........................................... 475

Ι..... Πλάνη και δικαιοπρακτικό θεμέλιο.................................................................................. 475

IΙΙ. Απάτη.................................................................................................................................... 478

Α.... Έννοια και προϋποθέσεις................................................................................................ 478

Β.... Απάτη από τρίτο............................................................................................................. 480

Γ.... Οι συνέπειες και ειδικώς η ακυρωσία.............................................................................. 481

Δ.... Αποζημίωση και ακύρωση.............................................................................................. 482

Ε.... Ειδικά ζητήματα.............................................................................................................. 484

ΙV. Απειλή................................................................................................................................... 484

A.... Έννοια και προϋποθέσεις................................................................................................ 484

Β.... Συνέπειες........................................................................................................................ 488

§ 12. Η ελαττωματικότητα της δικαιοπραξίας......................................................................... 491

Ι... Διακρίσεις της ελαττωματικής δικαιοπραξίας.......................................................................... 492

ΙΙ.. Οι συνέπειες της άκυρης δικαιοπραξίας.................................................................................. 494

ΙΙΙ. Είδη ακυρότητας.................................................................................................................... 496

Α.. Αρχική και επιγενόμενη.................................................................................................. 496

Β... Απόλυτη και σχετική....................................................................................................... 496

Γ... Ολική και μερική............................................................................................................. 498

IV.. Θεραπεία της ακυρότητας – Επικύρωση – Μετατροπή........................................................... 501

A.. Επικύρωση...................................................................................................................... 502

B... Μετατροπή...................................................................................................................... 504

V... Η άσκηση και οι συνέπειες της ακυρωσίας............................................................................. 507

VI.. Η απόσβεση του δικαιώματος ακυρώσεως............................................................................ 508

A.. Η παραίτηση................................................................................................................... 508

B... Η αποσβεστική προθεσμία.............................................................................................. 509

VII. Συνέπειες της ακυρώσεως..................................................................................................... 511

A.. Η αναδρομικότητα.......................................................................................................... 511

B... Η εξαίρεση της μη αναδρομικότητας............................................................................... 512

Γ... Σχέση ακυρωσίας και ακυρότητας................................................................................... 513

§ 13. Αιρέσεις και προθεσμίες................................................................................................... 516

Ι... Αιρέσεις................................................................................................................................. 517

Α.... Έννοια και προϋποθέσεις................................................................................................ 517

1. Τι σημαίνει αίρεση...................................................................................................... 517

2. Οι προϋποθέσεις........................................................................................................ 517

3. Διάκριση από τον τρόπο............................................................................................. 518

4. Αίρεση και τύπος........................................................................................................ 519

Β.... Είδη αιρέσεων................................................................................................................ 519

1. Γνήσιες και καταχρηστικές........................................................................................... 519

2. Αναβλητικές και διαλυτικές......................................................................................... 520

3. Θετικές και αρνητικές.................................................................................................. 522

4. Εξουσιαστικές............................................................................................................. 522

5. Τυχαίες και μικτές αιρέσεις.......................................................................................... 523

Γ.... Επίδραση ορισμένων αιρέσεων στη δικαιοπραξία........................................................... 523

Δ.... Στάδιο ηρτημένης αιρέσεως............................................................................................ 525

Ε.... Η πλήρωση της αιρέσεως και η προστασία κατά το μετέωρο διάστημα............................ 526

1. Αποζημίωση για ματαίωση ή βλάβη του δικαιώματος του υπό αίρεση δικαιούχου...... 528

2. Διάθεση όσο εκκρεμεί η αίρεση (ΑΚ 206)................................................................... 528

3. Πλασματική πλήρωση αιρέσεως.................................................................................. 530

ΣΤ.. Η Ματαίωση των αιρέσεων............................................................................................. 532

Ζ.... Χρόνος με τον οποίο θα κριθούν τα στοιχεία................................................................... 533

ΙΙ.. Προθεσμίες............................................................................................................................ 534

§ 14. Αντιπροσώπευση και πληρεξουσιότητα........................................................................ 537

Ι... Η αντιπροσώπευση................................................................................................................ 538

Α.... Έννοια και σημασία της αντιπροσωπεύσεως.................................................................... 538

Β.... Διακρίσεις αντιπροσωπεύσεως........................................................................................ 540

Γ.... Διακρίσεις του αντιπροσώπου από συγγενείς θεσμούς.................................................... 541

Δ.... Προϋποθέσεις άμεσης αντιπροσωπεύσεως...................................................................... 544

Ε.... Στοιχεία που κρίνονται από τον αντιπρόσωπο................................................................. 549

ΙΙ.. Αυτοσύμβαση........................................................................................................................ 552

Α.... Έννοια............................................................................................................................ 552

Β.... Έκταση της απαγόρευσης................................................................................................ 553

Γ.... Εξαιρέσεις από την απαγόρευση..................................................................................... 554

Δ.... Συγγενείς περιπτώσεις σύγκρουσης................................................................................. 557

ΙΙΙ. Πληρεξουσιότητα................................................................................................................... 559

Α.... Έννοια............................................................................................................................ 560

Β.... Πώς χορηγείται............................................................................................................... 560

Γ.... Η ερμηνεία της πληρεξουσιότητας................................................................................... 561

Δ.... Είδη................................................................................................................................ 561

1. Γενική και ειδική......................................................................................................... 561

2. Ρητή και σιωπηρή....................................................................................................... 562

3. Ατομική και συλλογική................................................................................................ 562

Ε.... Τύπος.............................................................................................................................. 562

Ζ.... Πληρεξουσιότητα και εσωτερική σχέση........................................................................... 563

Η.... Πληρεξουσιότητα και κύρια δικαιοπραξία....................................................................... 564

Θ... Μεταπληρεξουσιότητα.................................................................................................... 565

Ι..... Ελαττώματα της πληρεξουσιότητας.................................................................................. 566

Κ.... Παύση της πληρεξουσιότητας.......................................................................................... 567

1. Πώς επέρχεται............................................................................................................ 567

2. Η αμετάκλητη πληρεξουσιότητα.................................................................................. 569

3. Η παύση με το θάνατο, ανικανότητα και πτώχευση..................................................... 572

4. Περάτωση της εσωτερικής σχέσης............................................................................... 574

5. Δικαιοπραξία μετά από την παύση.............................................................................. 575

6. Η απόκρουση λόγω μη επιδείξεως πληρεξουσίου....................................................... 577

Λ.... Έλλειψη εξουσίας αντιπροσωπεύσεως............................................................................ 579

1. Έννοια........................................................................................................................ 579

2. Η έγκριση................................................................................................................... 579

3. Εκτέλεση ή αποζημίωση.............................................................................................. 581

4. Η μονομερής δικαιοπραξία......................................................................................... 583

Μ... Πληρεξουσιότητα ανοχής – Φαινομένη πληρεξουσιότητα................................................ 584

Ν... Κατάχρηση πληρεξουσιότητας......................................................................................... 586

§ 15. Συγκατάθεση τρίτου......................................................................................................... 591

Ι... Έννοια και διακρίσεις συγκατάθεσης...................................................................................... 592

Α.... Η συναίνεση................................................................................................................... 594

Β.... Η έγκριση....................................................................................................................... 595

ΙΙ.. Διάθεση από μη δικαιούχο.................................................................................................... 598

ΙΙΙ. Εξουσιοδότηση...................................................................................................................... 600

Α.... Εξουσιοδότηση προς είσπραξη....................................................................................... 601

Β.... Εξουσιοδότηση προς διάθεση......................................................................................... 601

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ΝΟΜΩΝ....................................................................................................................... 605