Ἡ ἱστορία τῶν θεσμῶν διοικήσεως καί ζωῆς τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας γενικώτερα καί τῶν ἐπί μέρους τοπικῶν Ἐκκλησιῶν εἰδικώτερα συνιστᾶ ἕνα πολύ φλέγοντα καί ἐπίκαιρο πάντοτε κλάδο τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Ἱστορίας. Γιατί ἀναφέρεται σ’ ἕνα πολύ νευραλγικό τομέα τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας, ἀπό τόν ὁποῖο ἐξαρτᾶται κατά μέγα μέρος ἡ ἐπί γῆς ἐκπλήρωση τῆς ἀποστολῆς της, δηλ. τῆς σωτηρίας καί θεώσεως τοῦ ἀνθρωπίνου γένους.
Ἡ ἀκριβής γνώση καί ἀνάλυση τῶν σωστῶν ἤ μή δομῶν καί θεσμῶν διοικήσεως διαχρονικά καί ὥς σήμερα τοῦ καθόλου ἐκκλησιαστικοῦ ὀργανισμοῦ, ἀναμφίβολα, συνεπικουρεῖ ἀποτελεσματικά στήν προσέγγιση τῶν καλλιτέρων πάντοτε ἐπιλογῶν γιά τήν ζωή τῆς Ἐκκλησίας. Ἰδιαίτερα διαφωτίζονται καλοπροαίρετα τόσο ἡ ἐκκλησιαστική ἡγεσία ὅσο καί ἡ πολιτική ἡγεσία στό σημεῖο ἀναφορᾶς τῶν σχέσεων Ἐκκλησίας καί Πολιτείας μέ κοινό στόχο τά καθημερινά διοικητικά, πνευματικά, ποιμαντικά, κοινωνικά κλπ. προβλήματα τῆς Ἐκκλησίας. Γιατί οἱ σχέσεις αὐτές ἀφοροῦν σέ μία κοινωνία ἀνθρώπων ἀπόλυτα σχεδόν ὁμοιογενῆ θρησκευτικά, ὅπως εἶναι ἡ βαθειά θρησκευόμενη κοινωνία τοῦ Γένους μας, στήν ἑλληνική ἐπικράτεια καί στήν διασπορά.
Τό πρόβλημά μας ἐκδιπλώνεται ἀρχικά μέσα ἀπό τήν ἱστορική ἀνάλυση τῶν θεσμῶν διοικήσεως καί ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, ὑπό τόν τίτλο «Συνοπτική ἱστορική ἐξέλιξη τῶν θεσμῶν διοικήσεως καί ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπό τό 50 μέχρι τό 1917 μ.Χ.». Στήν συνέχεια, στό δεύτερο μέρος, ἀναλύονται λεπτομερειακά οἱ διοικητικές ἐκκλησιαστικές ἐξελίξεις στήν ἑλληνική ἐπικράτεια κατά τόν παρόντα αἰῶνα μέχρι σήμερα. Τό πολύ κρίσιμο αὐτό κεφάλαιο φέρει τόν τίτλο «Ἡ διοίκηση τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος στήν περίοδο 1917 ἕως σήμερα». Ἡ τρίτη ἑνότητα πραγματεύεται συνοπτικά μερικές βασικές ἐκδηλώσεις τῆς ζωῆς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος, κάτω ἀπό συγκεκριμένους διοικητικούς θεσμούς. Οἱ ἐκδηλώσεις αὐτές εἶναι ἐνδεικτικές, γιατί, ὅπως εἶναι γνωστό στούς εἰδικώτερους ἐρευνητές, ἡ συνολική ζωή τῆς Ἐκκλησίας, ἡ φανερή καί ἡ ἀφανής, ἡ ὁρατή καί ἡ ἀόρατη, εἶναι ἀπερίγραπτο καί ἀκατάληπτο μυστήριο, πού βιώνεται κύρια στίς συνειδήσεις τῶν ἀνθρώπων. Ἡ τρίτη αὐτή διάσταση τοῦ προβλήματός μας ἐπιγράφεται «Πνευματική, κοινωνική καί φιλανθρωπική διακονία τῆς Ἐκκλησίας». Στήν τέταρτη, τέλος, ἑνότητα δίνονται τά κανονικά, συνταγματικά καί νομοθετικά ἐκεῖνα κείμενα πού προϋποθέτουν τό ἰσχύσαν ἤ ἰσχύον διοικητικό κα- θεστώς τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπό τό 1974 μέχρι σήμερα. Τό τέταρτο αὐτό μέρος τιτλοφορεῖται «Τό καθεστώς διοικήσεως τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος ἀπό τό 1974 μέχρι τό 1998. Κείμενα».
Ἡ ὅλη ἔρευνά μας κατακλείει μέ τά Ἐπιλεγόμενα, πού εἶναι οἱ ἐκτιμήσεις μας, οἱ προτάσεις μας, καί οἱ γενικώτερες ἐπιλογές μας πάνω στό πάντοτε φλέγον ζήτημα «Διοίκηση καί ζωή τῆς Ἐκκλησίας», μέ βάση τήν ἔκθεση καί ἀνάλυση τοῦ προβλήματός μας μέσα ἀπό ἀναμφισβήτητα γεγονότα, γνωστά καί ἄγνωστα μέχρι σήμερα.
Ἡ παροῦσα ἔκδοση, ὡς πρός τά σημεῖα βελτίωσης καί ἀναθεώρησης, ἔγινε μέ τήν συνδρομή τῆς βιβλιοθήκης τοῦ Ἱδρύματος Ἐθνικοῦ καί Θρησκευτικοῦ Προβληματισμοῦ – Καριπείου Μελάθρου. Εὐχαριστῶ τὀν Διευθυντή τῆς βιβλιοθήκης Δρ. Γρηγόριο Λιάντα, Ἐπ. Καθηγητής τῆς Ἀνωτάτης Ἐκκλησιαστικῆς Ἀκαδημίας Θεσσαλονίκης καί τόν Ἐπιστημονικό Συνεργάτη , ΜΑ Θεολογίας κ. Ἠλία Μογλενίδη.
(Από τον πρόλογο του βιβλίου)
