Η ιστορία του μείζονος ελληνισμού μετά την Άλωση δεν περιορίζεται στα στενά όρια του σύγχρονου ελληνικού κράτους. Οι Έλληνες παραδοσιακά ήταν διεσπαρμένοι σε μια σειρά από ανθηρές εστίες στη Μικρά Ασία, τον Πόντο, τη Νότια Ρωσία, το σύνολο της βαλκανικής Χερσονήσου, την ιταλική Χερσόνησο, την Κεντρική και τη Δυτική Ευρώπη.

Μια απλή αναφορά στα ζητήματα που πραγματεύονται οι ιστορικές μελέτες που δημοσιεύονται στον παρόντα τόμο φανερώνει το σημαντικό θεματικό εύρος του: από τη δράση του Πατριάρχη Ιεροσολύμων Δοσιθέου στο τέλος του 17ου αιώνα και τη σχέση του με τους Ρώσους, στο Μακεδονικό Ζήτημα∙ από τον Ελληνισμό του Πόντου τον 19ο αιώνα και την προσπάθεια δημιουργίας στρατιωτικού σώματος Ποντίων το 1919 με στόχο την απελευθέρωση του Πόντου, στην εγκατάσταση και την πολιτική δραστηριοποίηση των Μικρασιατών προσφύγων στην εναπομείνασα Ελλάδα κατά τον Μεσοπόλεμο∙ από τη σχέση του Βενιζέλου με τους μουσουλμάνους της Κρήτης, μέχρι ζητήματα της περιόδου της Κατοχής, όπως η δίωξη του μητροπολίτη Σερρών, και της μετεμφυλιακής περιόδου με την εκδοτική δραστηριοποίηση του ΚΚΕ. Δεν λείπουν επίσης και τα κοινωνικά θέματα, όπως η λέπρα στην Κύπρο τον 19ο αιώνα και η συγκρότηση του συνοικισμού των φυματικών στο Ασβεστοχώρι Θεσσαλονίκης.

Όλες αυτές οι μελέτες έχουν μία κοινή συνισταμένη, μία κοινή αφόρμηση: όλες προέρχονται από μαθητές, κατόχους μεταπτυχιακού τίτλου και διδάκτορες, της ομότιμης καθηγήτριας Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας του Α.Π.Θ. Άρτεμης Ξανθοπούλου-Κυριακού, φανερώνοντας, έτσι, την έκταση των επιστημονικών της ενασχολήσεων, και κυρίως την αξία του πολυετούς διδακτικού έργου της.