Πριν από τον πόλεμο, ζούσαν στη Θεσσαλονίκη πάνω από 50.000 Εβραίοι. Από αυτούς, περισσότεροι από 46.000 εκτοπίστηκαν στα ναζιστικά στρατόπεδα, όπου, σε ποσοστό περίπου 96%, δολοφονήθηκαν.

                Το ανά χείρας βιβλίο αφηγείται ιστορίες Θεσσαλονικιών Εβραίων που σώθηκαν. Οι ιστορίες τους είναι οι εξαιρέσεις που δεν αφήνουν ούτε στιγμή να ξεχαστεί ο κανόνας. Ο κανόνας ήταν ο θάνατος. Μέσα από τεκμήρια και μαρτυρίες, παρακολουθούμε διαδρομές ανθρώπων που μοιράστηκαν κοινές εμπειρίες στα βουνά όπου διέφυγαν για να πολεμήσουν ως αντάρτες, και στα στρατόπεδα όπου υπέμειναν αμέτρητα βάσανα, αλλά επέζησαν. Τους παρακολουθούμε επίσης κατά τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν οι δρόμοι τους παρέμειναν κοινοί ή χώρισαν, αφού άλλοι επέστρεψαν στον γενέθλιο τόπο ενώ άλλοι μετανάστευσαν.

                Η εστίαση σε ομάδες ανθρώπων που είχαν κοινές εμπειρίες ξεδιπλώνει μπροστά στα μάτια μας τις δυνατότητες και τα όρια των επιλογών τους, τις προθέσεις και τα αδιέξοδα, τις αντοχές και τις παραιτήσεις τους. Η επιβίωσή τους έλαβε πολλές όψεις. Τις όψεις που συναντάμε στα πρόσωπα των ίδιων, αλλά και όλων εκείνων με τους οποίους συναντήθηκαν: τόλμη, φόβο, ανυπακοή, συμμόρφωση, καλοσύνη, μικρότητα, αξιοπρέπεια, κακία – και όλα αυτά, στον υπερθετικό βαθμό που επέβαλλαν οι ακραίες συνθήκες του πολέμου και των διωγμών. Τις όψεις, ακόμα, που προσδιόρισε η κοινωνία τους, όταν βρέθηκε παγιδευμένη στη δίνη του πολέμου, της Κατοχής και των διώξεων. Στη διαλεκτική του ατομικού με το κοινωνικό, το τυχαίο διεκδικεί επίσης ένα διόλου ευκαταφρόνητο μερίδιο. Η ποικιλία των διαδρομών αυτών που επέζησαν είναι κρίσιμη για

να κατανοήσουμε ένα παρελθόν που δεν εξημερώνεται.

Ρίκα Μπενβενίστε

Κυκλοφορούν επίσης τα βιβλία της:

Η ποινική καταστολή της νεανικής εγκληματικότητας τον 19ο αιώνα, 1833-1911 (Αντ. Ν. Σάκκουλας, 1994), Εβραίοι ταξιδιώτες τον Μεσαίωνα (Νεφέλη, 2000) και Από τoυς Βαρβάρους στους Μοντέρνους: Κοινωνική ιστορία και ιστοριογραφικά προβλήµατα της µεσαιωνικής ∆ύσης (Πόλις, 2007).