Στην παρούσα μονογραφία του επ.καθηγητή Π.Μαντζούφα αναλύονται οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην λειτουργία των θεσμών του ελληνικού κράτους και ειδικότερα του Συντάγματος. Στο πρώτο μέρος, μετά από μια αναλυτική εισαγωγή όπου τίθενται οι βάσεις του προβληματισμού και οι βασικές υποθέσεις εργασίας, παρουσιάζεται η ενωσιακή διάσταση της κρίσης και κυρίως οι θεσμικές υπερβάσεις που πραγματοποίησαν τα όργανα της ΕΕ προκειμένου να αντιμετωπίσουν και να περιορίσουν τις επιπτώσεις της ενώ προηγουμένως περιγράφεται συνοπτικά πως η Ελλάδα οδηγήθηκε σε ένα δημοσιονομικό αδιέξοδο και ενώπιον μιας χρεοκοπίας.
Το δεύτερο μέρος της μονογραφίας είναι αφιερωμένο στο τρόπο με τον οποίο η ελληνική δικαιοσύνη και ειδικότερα το ΣτΕ αντιμετώπισε τις αμφισβητήσεις των βασικών ρυθμίσεων που περιείχαν οι σημαντικότεροι εφαρμοστικοί νόμοι των μνημονίων στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων.
Ειδικότερα το ενδιαφέρον επικεντρώθηκε στα νομοθετικά μέτρα εφαρμογής του Μνημονίου, δηλαδή στους νόμους που εκδόθηκαν από το 2010 μέχρι σήμερα και που αφορούν σε μισθολογικές και ασφαλιστικές περικοπές και αλλαγές, οι οποίες δεν θεσπίστηκαν άπαξ, αλλά κλιμακώνονται προοδευτικά και αυξάνουν τις εισοδηματικές και συνταξιοδοτικές πιέσεις. Επιπλέον, ιδιαίτερη αναφορά γίνεται σε δικαστικές αποφάσεις, οι οποίες μολονότι δεν κρίνουν πτυχές των εφαρμοστικών νόμων των μνημονίων, ωστόσο εντάσσονται στο κλίμα της οικονομικής κρίσης υπό την έννοια ότι στο σκεπτικό τους το δημόσιο συμφέρον συχνά ορίζεται με τρόπους που παραπέμπουν στις επείγουσες οικονομικές συνθήκες, οι οποίες δικαιολογούν τη λήψη μέτρων που περιορίζουν δικαιώματα. Βασικός άξονας γύρω από τον οποίο οργανώθηκαν οι επιμέρους παρατηρήσεις για τις ειδικότερες μορφές και τεχνικές του δικαστικού ελέγχου της συνταγματικότητας των εφαρμοστικών νόμων αποτέλεσε η ΣτΕ Ολ. 668/2012.
Στο τρίτο μέρος της μονογραφίας η συζήτηση μεταφέρεται στο πεδίο το οποίο στην δημοσιογραφική γλώσσα έχει καθιερωθεί ως «απελευθέρωση των επαγγελμάτων». Το συγκεκριμένο πεδίο συνδέεται με τους ερευνητικούς στόχους της μελέτης, δεδομένου ότι η απελευθέρωση των επαγγελμάτων αποτελεί διαρκή και έντονη απαίτηση των δανειστών μας ως προαπαιτούμενη δράση για την εκταμίευση τμημάτων του συμφωνημένου δανείου και, κατά τούτο, συνδέεται με τις μεταρρυθμίσεις που είναι αναγκαίες για την έξοδο από την οικονομική κρίση και τα μέτρα που λαμβάνονται για την καταπολέμησή της, αγγίζοντας έτσι μια πτυχή της προστασίας των δικαιωμάτων.
Η ιδιαιτερότητα εδώ έγκειται στο ότι ελεγκτέοι δεν είναι πλέον οι περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας σε σχέση με το πεδίο προστασίας της και τα όρια άσκησής της, αλλά ακριβώς το αντίστροφο, δηλαδή η συνταγματική και ενωσιακή αξιολόγηση της άρσης των περιορισμών σε σχέση με την ικανοποίηση ορισμένων σκοπών δημοσίου συμφέροντος. Εδώ συμπορεύονται και συμπλέκονται ο έλεγχος συνταγματικότητας και ο έλεγχος συμβατότητας, έλεγχοι οι οποίοι στο μέλλον, κατά τα φαινόμενα, θα είναι δικαστικώς περιορισμένοι, δεδομένου ότι οι περιορισμοί της επαγγελματικής ελευθερίας, με βάση τους διακηρυγμένους στόχους και τις ρυθμίσεις που ήδη έχουν τεθεί σε ισχύ, θα μειωθούν σημαντικά.
Η τελική κατακλείδα της μονογραφίας έγκειται στην διαπίστωση ότι το Σύνταγμα ήταν πάντα παρόν στις σχετικές, θεσμικές και μη, συζητήσεις και γενικότερα στον δημόσιο λόγο, και η πρόταξη των ζητημάτων συνταγματικότητας υπονοούσε ότι τα μνημονιακά μέτρα βρίσκονταν εκτός του αξιακού πλαισίου του Συντάγματος, φορτίζοντας το Σύνταγμα με προσδοκίες και εναποθέτοντας σε αυτό ελπίδες, που δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει, διότι ακόμα και αν η συνταγματική διάσταση ενός μέτρου είναι εμφανής, η επίλυση του ζητήματος αυτού δεν θα είχε σημαντική επιρροή στο κεντρικό διακύβευμα, που συνδέεται με τα μνημόνια και που είναι κυρίως οικονομικό-πολιτικό και θεσμικό, και δευτερευόντως συνταγματικό.
