Πρωτοσυνάντησα τον Αριστοτέλη Κουρτίδη στις σελίδες του πρώτου τόμου της ανθολογίας παιδικής λογοτεχνίας `Τα αγαπημένα μου διηγήματα`. Στις σελίδες της πεντάτομης αυτής ανθολογίας τα παιδιά της γενιάς μου, πριν μισό αιώνα πλέον, στις αρχές της δεκαετίας του 1960, γνωρίσαμε τη νεοελληνική λογοτεχνία, είχαμε την πρώτη επαφή με τη σοβαρή πεζογραφία που παράχθηκε στη γλώσσα μας, πέρα από τα ποικίλα άλλα αναγνώσματα που γέμιζαν τον χρόνο μας ανάμεσα στα μαθήματα του σχολείου και το παιχνίδι, την εποχή πριν την τηλεόραση και τα ηλεκτρονικά μηχανήματα καταβρόχθισης του χρόνου των νέων. Εκεί λοιπόν στην ανθολογία των Άλκη Τροπαιάτη και Δημήτρη Γιάκου, πλάι στους γνωστούς συγγραφείς που γνώριζα ήδη, τον Δημήτριο Βικέλα, τον Γεώργιο Βιζυηνό, τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη, τον Κωστή Παλαμά, τον Γεώργιο Δροσίνη -τους δύο τελευταίους τους ήξερα μόνο ως ποιητές και μάθαινα στα `Αγαπημένα μου διηγήματα` ότι είχαν γράψει και πεζογραφία- γνώρισα και έναν άγνωστο, τον Αριστοτέλη Κουρτίδη. Στην εποχή μου δεν διαβάζαμε πια τη `Διάπλαση των Παίδων` και έτσι ο Κουρτίδης, ο Αιμίλιος Ειμαρμένος, δεν ήταν μέρος του πνευματικού κόσμου της παιδικής μας ηλικίας. Ωστόσο το διήγημα `Ο πυρπολητής` που ανθολογείται στα `Αγαπημένα μου Διηγήματα` μου άρεσε, ιδίως για το επεισόδιο με τον Άγγλο γιατρό, στον οποίο δεν επέτρεψε ο ξεχασμένος ήρωας του 1821 να τον ακρωτηριάσει.
Αυτή ήταν περίπου η εικόνα του Κουρτίδη που είχα κρατήσει μέσα μου από τα τρυφερά χρόνια της ανακάλυψης του κόσμου και της πνευματικής ζωής. Ξανάκουσα για τον Κουρτίδη από την Ουρανία Πολυκανδριώτη στα χρόνια της υπηρεσίας μου στη διεύθυνση του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών, όταν μου ανέφερε για την έρευνα που είχε πραγματοποιήσει για τη συμβολή του στη διαμόρφωση της παιδικής λογοτεχνίας στην Ελλάδα και την πρόθεσή της να αναπτύξει την εργασία αυτή σε μια συνθετική μονογραφία. Ενθάρρυνα με ειλικρινές ενδιαφέρον τον σχεδιασμό αυτό και ομολογώ ότι αισθάνομαι δικαιωμένος βλέποντας το τελικό αποτέλεσμα μιας προσπάθειας, η οποία αποδείχθηκε πιο μακροχρόνια και πιο σύνθετη απ` ότι αρχικά περιμέναμε. Αυτό όμως είναι μάλλον ο κανόνας στην έρευνα παρά εξαίρεση και το έργο της Ουρανίας Πολυκανδριώτη εμπίπτει σ` αυτήν την κανονικότητα. Η έρευνά της εξακτινώθηκε προς πολλές κατευθύνσεις και η ιχνηλάτηση του Κουρτίδη κινήθηκε σε πολλά επίπεδα. Ο Αριστοτέλης Κουρτίδης που αναδύεται από το έργο είναι μια πνευματική φυσιογνωμία πολύ πιο σύνθετη από τον Αιμίλιο Ειμαρμένο της `Διάπλασης των Παίδων`. Βλέπουμε έναν φορέα των παιδαγωγικών αντιλήψεων της γερμανικής ανθρωπιστικής επιστήμης των χρόνων της μεγάλης ακμής και επιβολής της γερμανικής παιδείας σε ολόκληρη την Ευρώπη, έναν κληρονόμο των ιδεών του Διαφωτισμού που αναζητά τη μέθοδο διάπλασης της πνευματικής προσωπικότητας των νέων σε μια εποχή ρομαντισμού και εθνικιστικών εξάρσεων με βάση τις ανθρωπιστικές αξίες και την καλλιέργεια της κοινωνικής συνείδησης. Αυτόν τον Κουρτίδη μας προσφέρει η μονογραφία που εμπλουτίζει τη συλλογή της Βιβλιοθήκης της Ιστορίας των Ιδεών του Ινστιτούτου Νεοελληνικών Ερευνών. Με τη συγκρότηση της εργογραφίας του Κουρτίδη και τα βιβλιογραφικά του παραρτήματα το βιβλίο της Ουρανίας Πολυκανδριώτη καθίσταται και ένα σημαντικό εργαλείο έρευνας για τους μελετητές της ιστορίας της παιδαγωγικής σκέψης, της παιδικής λογοτεχνίας, του περιοδικού Τύπου και των τόσων άλλων τομέων δράσης στους οποίους αφιέρωσε τη ζωή του ο Ανατολικοθρακιώτης Αριστοτέλης Κουρτίδης, προσπαθώντας σ` όλη του τη ζωή να κάνει το καλό για τα παιδιά και τους νέους και γενικότερα για τον πνευματικό ελληνισμό.

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]