Η άνοδος του Ελευθερίου Βενιζέλου στην εξουσία θα προκαλέσει μια γενικότερη ευφορία που ευνοεί την καλλιτεχνική δράση και επικοινωνία. Η δημιουργία ομάδων με σαφείς ιδεολογικούς προσανατολισμούς και η μόνιμη επαφή με τις ευρωπαϊκές εξελίξεις θα συντελέσουν αποφασιστικά σε μια περίοδο ακμής της ελληνικής ζωής. Ο Σπύρος Παπαλουκάς, είναι μια περίπτωση διανοούμενου της ματιέρας και ανανέωσης του ζωγραφικού λεξιλογίου. Ο Γιώργος Μπουζιάνης συλλαμβάνει σαν τον Κάφκα, ή τον Μούζιλ τη μοίρα του ευρωπαίου ανθρώπου ως υποκείμενο τής πλέον παράλογης ιστορικής συνιστώσας. Ανάμεσα στις εικαστικές αντιλήψεις τού Παπαλουκά και του Μπουζιάνη εμφιλοχωρούν οι περιπτώσεις του Στέρη ή του Γουναρόπουλου, αποδεικνύοντας πως "δι` εσόπτρου και εν αινίγματι" διατυπώνονται πολλές φορές τα πράγματα και ότι αυτό που αξίζει εν τέλει είναι η ένδον ιστορία της εικόνας. Εκείνος, όμως, που θα δεσπόσει σε όλη την πρώτη πεντηκονταετία του 20ου αιώνα είτε ως ευνοούμενος του βενιζελικού καθεστώτος, αλλά κυρίως ως κάποιος που ζωγραφικά "ερχόταν απ` αλλού" είναι ο Κωνσταντίνος Παρθένης. Με τις υψιπετείς συνθέσεις του θα εκφράσει το όραμα της Μεγάλης Ιδέας το οποίο θα καταρρεύσει δραματικά με τη Μικρασιατική ζωγραφική.
Η στρατιωτική πανωλεθρία και ο ξεριζωμός από τις κοιτίδες της Ιωνίας θα σημάνει κοσμοϊστορικές αλλαγές για τον τόπο. Η Νέμεσις επήλθε υπεράγαν σκληρή. Τα δεκάδες καμένα έργα των "στρατιωτικών" ζωγράφων της Σμύρνης πρόσφεραν πολύ λίγη φλόγα στο καθολικό ολοκαύτωμα. Είναι στιγμές που η τέχνη ωχριά μπροστά στην επέλαση της ζωής.
Το σύνθημα για την ανασύνταξη των πνευματικών δυνάμεων θα το δώσει το "Ελεύθερο πνεύμα" του Γιώργου Θεοτοκά που, με τον οπτιμισμό και τη δυναμική του, θα καταστεί το ιδεολογικό ευαγγέλιο της γενιάς του `30.
Ο τέταρτος τόμος περιέχει τις ενότητες κειμένων & έργων:
- "Ο βενιζελισμός ως σφραγίδα"
- "Ομάδες, εκθέσεις και αντιθέσεις"
- "Ζωγράφοι της ιδέας και εικονοποιοί του δράματος"
(εισαγωγικά, και:)
- "Ζωγραφίζοντας την Ιδέα, αποκαθιστώντας την ουτοπία"
- "Πρόταση για μια νέα αρχή"
- "Αθώοι επίγονοι υποψιασμένων προγόνων"
- "Εξπρεσιονισμός, η εικονοποιία του δράματος"
