Από τον 8ο αιώνα, μετά την παρακμή του μυκηναϊκού πολιτισμού, ο ελληνικός πολιτισμός εξαπλώνεται σε ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου και οι πόλεις-κράτη ανταγωνίζονται η μία την άλλη, ιδρύοντας νέες αποικίες και χτίζοντας ναούς, θέατρα και παλαίστρες.
Ο ναός, σύμβολο θρησκευτικής πίστης και παράλληλα, πολιτικής ισχύος, εξελίσσεται με τις μεγαλοπρεπείς δημιουργίες δωρικού και ιωνικού ρυθμού στον Σελινούντα, στην Έφεσο και στη Μίλητο, και φτάνει στην ακμή του με το πιο εκλεπτυσμένο αρχιτεκτόνημα της ύστερης Αρχαϊκής εποχής, το ναό της Αφαίας Αθηνάς στην Αίγινα. Στη γλυπτική, η τυπικά ελληνική αίσθηση ρυθμού και μέτρου αρχίζει να εγκαταλείπει τις υπερβολές του γιγαντισμού και της γεωμετρικής αφαίρεσης. Περί το 500 π.Χ. η αττική σχολή φτάνει στην πλήρη ωριμότητά της, ενώ η αυστηρή τεχνοτροπία προαναγγέλλει τον κλασικισμό. Την ίδια περίοδο η απόλυτη κυριαρχία της Αθήνας επιβεβαιώνεται και στην αγγειογραφία, όπου δημιουργείται η νέα ερυθρόμορφη τεχνική, που επιτρέπει τη ρεαλιστικότερη απεικόνιση των σωμάτων και των ενδυμάτων. Η κλασική εποχή βρίσκεται προ των πυλών.