Ο μετασχηματισμός των ανθρώπινων ομάδων σε έθνη, δηλαδή σε λαούς ενός κράτους, δεν άνοιξε το δρόμο σε καμία νέα προοπτική για την Ευρώπη. Απεναντίας, έχει συγκροτήσει έναν ισχυρό προμαχώνα για τη διεθνή αντίδραση και αποτελεί σήμερα ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια για την κοινωνική απελευθέρωση. Μέσω αυτής της διαδικασίας, η ευρωπαϊκή κοινωνία διαιρέθηκε σε ανταγωνιστικές ομάδες που αλληλοαντιμετωπίζονται με υποψία και, συχνά, με μίσος. Και σε κάθε χώρα, ο εθνικισμός παραφυλάει με άγρυπνο μάτι για να διατηρεί σταθερή αυτή τη φρικτή κατάσταση. Οπουδήποτε παρατηρείται μια αμοιβαία προσέγγιση των λαών, οι υποστηρικτές του εθνικισμού πάντοτε ρίχνουν καινούργια καύσιμα στις φλόγες του εθνικού ανταγωνισμού. Διότι το εθνικό κράτος διατηρείται ζωντανό λόγω αυτών των εθνικών ανταγωνισμών και θα εξαφανίζονταν τη στιγμή που δεν θα ήταν πλέον ικανό να συντηρεί τον τεχνητό διαχωρισμό των λαών. Ο Προυντόν κατανόησε λεπτομερώς τα αρνητικά χαρακτηριστικά του πολιτικού συγκεντρωτισμού και πρόβαλε ως αναγκαιότητα των καιρών του την αυτονομία των κοινοτήτων. Υπήρξε αναμφισβήτητα ο σημαντικότερος ανάμεσα σε όλους τους μοντέρνους στοχαστές, που χάραξαν στις σημαίες τους την αρχή του φεντεραλισμού. Πίστευε ότι μια πολιτική και κοινωνική ανοικοδόμηση της Ευρώπης, ως ομοσπονδίας ανεξάρτητων κοινοτήτων, συνδεδεμένων στη βάση της ελεύθερης συμφωνίας, θα εξουδετέρωνε τη μοιραία ανάπτυξη του μοντέρνου γιγαντιαίου κράτους. Παρακινημένος από αυτή την ιδέα, αντέταξε στις προσπάθειες του Ματσίνο και του Γαριβάλδη για πολιτική ενοποίηση την πολιτική αποκέντρωση και την ομοσπονδιοποίηση των κοινοτήτων, όντας σταθερά πεπεισμένος ότι μόνον έτσι οι ευρωπαϊκοί λαοί θα δημιουργούσαν έναν ανώτερο κοινωνικό πολιτισμό.

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]