Τόποι και τρόποι του δράματος
10 θεατρολογικά μελετήματα
Κυκλοφορεί
ISBN: 978-960-322-399-3
Αιγόκερως, Αθήνα, 2/2011
1η έκδ.
Γλώσσα: Ελληνική, Νέα
€ 19.08 (περ. ΦΠΑ 6%)
Βιβλίο, Χαρτόδετο
208 σελ.
Περιγραφή

Ο μεσαιωνολόγος Ε.-R. Curtious εισήγαγε τον όρο «τόπος» στη φιλολογία και ιστορία της λογοτεχνίας, προσδιορίζοντάς τον ως στοιχειώδες θέμα ή ιδέα που έχει πάρει συμβατικό χαρακτήρα, επαναλαμβάνεται σταθερά με σχεδόν στερεότυπο τρόπο στην εξέλιξη των λογοτεχνικών ειδών κι έχει αποκτήσει μια ορισμένη, σχεδόν αμετάβλητη λειτουργικότητα (π.χ. ο locus amoenous, το ειδυλλιακό τοπίο στη βουκολική ποίηση και το ποιμενικό δράμα). Η παράδοση του ευρωπαϊκού πολιτισμού αποτελείται από μια σειρά ή ένα δίκτυο «κοινών τόπων» που δεν περιορίζονται μόνο στον επινοημένο κόσμο της λογοτεχνίας, αλλά υπάρχουν και στην κοινωνική πραγματικότητα, σε υπαρκτούς θεσμούς και καθημερινές πρακτικές, σε συμπεριφορές και εορταστικές εκδηλώσεις (π.χ. ο mundus reversus, ο ανάποδος κόσμος του καρναβαλιού). Τέτοιες σταθερές θεματικές παρατηρούνται με διαφοροποιήσεις και μέσα σε μία εποχή ή μέσα σ` ένα λογοτεχνικό είδος (π.χ. ο μασκαρεμένος άγνωστος καβαλάρης, νικητής στο κονταροχτύπημα, κερδίζει το χέρι της βασιλοπούλας στο ιπποτικό μυθιστόρημα, το roman chevalleresque). Στην κωμωδία έως το Διαφωτισμό είναι ο γελοίος γέρος ερωτευμένος, στην κλασικίζουσα τραγωδία έως τον 19ο αιώνα ο έρως που θυσιάζεται για το καθήκον (ή τη φιλία), στη μεταπολεμική ελληνική δραματουργία οι αναμνήσεις από τον Εμφύλιο κτλ. Σε τέτοια σταθερά θεματικά δίκτυα βασίζεται εν πολλοίς η συγκριτική φιλολογία, όταν συνεξετάζει λογοτεχνικά συνθέματα υπό το φως κοινών στοιχείων τα οποία μοιράζονται τα μεμονωμένα έργα, αλλά και η λογοτεχνική ιστορία, όταν συνδέει την αλληλουχία των φαινομένων διαχρονικά και πλέκει το νήμα των εξελίξεων με τέτοιες θεματικές σταθερές, που μερικές φορές δείχνουν μια θαυμαστή αντοχή μέσα στο ρου του χρόνου (π.χ. οι θαυμαστοί ήρωες από τη μεσαιωνική ηρωική ποίηση ως τις σύγχρονες ταινίες της science fiction).
Αντίθετα οι «τρόποι» αφορούν αρχικά στην αρχαία ρητορική σχήματα λόγου τα οποία αποκλίνουν στη χρήση τους από τους συμβατικούς κανόνες εφαρμογής, αποτελούν δηλαδή ειδικά υφολογικά μέσα, όπως μεταφορά, μετωνυμία, συνεκδοχή, αλληγορία κτλ., τα οποία όχι μόνο εμπλουτίζουν το λόγο, αλλά αποτελούν βασικές εκφραστικές στρατηγικές της ποιητικότητας εν γένει. Στο δραματικό είδος οι τρόποι αφορούν τις τεχνικές της δραματουργίας, εκείνες τις ειδικές στρατηγικές έντεχνης παρουσίασης της υπόθεσης που δημιουργούν το σασπένς, οι οποίες αφορούν τη δραματική οικονομία, το χαρακτηρισμό των προσώπων [...], τις μορφές διαλόγου, τη ροή της πληροφόρησης, τα τεχνάσματα της σκηνικής επικοινωνίας [...], το ρυθμό των ρήσεων, την κλιμάκωση των φινάλε κτλ. Και εδώ παρατηρείται επίσης το φαινόμενο, κάθε εποχή και κάθε δραματικό είδος να διαθέτει ένα συμβατικό οπλοστάσιο από σχεδόν σταθερούς κι αμετάβλητους `τρόπους` στη φόρμα και την τεχνοτροπία, [...].
Τόποι και τρόποι μαζί αποτελούν επομένως τα βασικά συστατικά στοιχεία του θεατρικού έργου όσον αφορά περιεχόμενο και μορφή, και ταυτόχρονα είναι εκείνα τα βασικά ερευνητικά και ερμηνευτικά πεδία, όπου τα αναλυτικά εργαλεία της συγκριτικής εξέτασης και της συγκρότησης ενός «κανόνα» από αισθητικές προδιαγραφές (σε μια εποχή, σ` ένα είδος, σ` ένα δραματουργό) αναπτύσσονται σ` ένα ομοιογενές περιβάλλον και οδηγούν σε βάσιμα συμπεράσματα. [...]


[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]

Πρόλογος
Κεφάλαιο 1: Λεκτικές και φραστικές στρατηγικές της δραματουργίας στην 'Ερωφίλη' του Χορτάτση
Κεφάλαιο 2: Οι θεατρικές μεταφράσεις του Γεωργίου Σακελλαρίου (1767-1836): 'Κόδρος' (1786 ανέκδοτο), 'Τηλέμαχος και Καλυψώ', 'Ορφεύς και Ευρυδίκη' (Βιέννη 1796)
Κεφάλαιο 3: Η σκηνική οδηγία στην υπηρεσία της υποκριτικής. Παραδείγματα από τη νεοελληνική δραματουργία
Κεφάλαιο 4: Η γυναικεία φύση του Μεφιστοφελή
Κεφάλαιο 5: Ο Άδης ως τόπος δικαίωσης στη νεοελληνική δραματουργία
Κεφάλαιο 6: 'Το χρήμα' του Alexandre Dumas (fils) σε ελληνική μετάφραση του Νικολάου Πολίτη (1906). Μικρή συμβολή στο γλωσσικό ζήτημα στη στροφή του αιώνα (1900)
Κεφάλαιο 7: 'Η Όπερα της Πεντάρας'. Η άτυπη κι ασύμμετρη πρόσληψη του Μπρεχτ
Κεφάλαιο 8: Τα θεατρικά έργα του Χάρη Σακελλαρίου
Κεφάλαιο 9: Η στροφή προς τα έσω. Η ελληνική δραματουργία στην εποχή της Μεταπολίτευσης (1974-1985)
Κεφάλαιο 10: 'Το γάλα' του Βασίλη Κατσικονούρη και οι προφορικές αφηγήσεις για τον Οιδίποδα. Μια σημείωση
Ευρετήρια

Add: 2014-01-01 00:00:00 - Upd: 2024-09-04 09:23:52