"Ένα μυθιστόρημα είναι ένας καθρέφτης που τον περνούν από έναν κεντρικό δρόμο. Πότε αντανακλά το γαλάζιο του ουρανού, πότε τις λάσπες στις λακκούβες του δρόμου". Μ` αυτά τα λόγια ο συγγραφέας παρουσιάζει τη διεισδυτική και καυστική ματιά του πάνω στα ήθη της γαλλικής επαρχίας, αλλά και των παρισινών σαλονιών, στα χρόνια της Παλινόρθωσης.
Ο ήρωά του, ο Ζυλιέν Σορέλ, ευαίσθητος, φιλόδοξος και γεμάτος πάθος νεαρός ιεροσπουδαστής, προσπαθώντας να αναρριχηθεί στην υψηλή κοινωνία έρχεται αντιμέτωπος με την υποκρισία και τις μηχανορραφίες των ευγενών αλλά και του κλήρου. Οι έρωτες και οι συγκρούσεις που βιώνει αναδεικνύουν τη φλογερή ιδιοσυγκρασία του επαναστάτη, ενώ η κυνική ματιά του απογυμνώνει την εποχή του αφήνοντας να διαφανεί κάτω από την ψεύτικη λάμψη η παρακμή και η φθορά της.
Το "Κόκκινο και το μαύρο" έχει χαρακτηριστεί ως το σπουδαιότερο μυθιστόρημα του 19ου αιώνα.