Μοναχισμός είναι η ζωή μακριά από τον κόσμο, η απάρνηση δηλ. των εγκόσμιων και η φυγή του ανθρώπου σε ερημικά μέρη, προκειμένου να πετύχει τη σωτηρία της ψυχής του και την κατά το δυνατό ένωσή του με το Θεό. Η κυρίως εμφάνισή του τοποθετείται χρονικά γύρω στα τέλη του 3ου - αρχές του 4ου αιω.
Κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες είχαν εμφανισθεί αρκετοί πιστοί και από τα δύο φύλα (`εγκρατείς`, `σπουδαίοι` ή `φιλόπονοι`), που ζούσαν μια ιδιαίτερα αυστηρή, αφοσιωμένη και γεμάτη εγκράτεια ζωή, παρόμοια με τη μοναχική, μέσα όμως στα πλαίσια της οργανωμένης εκκλησιαστικής κοινωνίας και χωρίς ακόμη να έχουν αποχωρισθεί από τους υπόλοιπους συνανθρώπους τους.
Από τα τέλη όμως του 3ου - αρχές του 4ου αι. άρχισαν πολλοί χριστιανοί να εγκαταλείπουν τον κόσμο και να πηγαίνουν στην έρημο για να μονάσουν. Ποιες ήταν οι αιτίες που τους ωθούσαν σε μια τέτοια απόφαση;
Ας σημειωθεί ότι κύριο μέλημα των πρώτων χριστιανών αλλά και των Βυζαντινών, που διαμόρφωσε την άποψή τους για τη ζωή και επηρέασε τη συμπεριφορά τους καθ` όλη τη διάρκεια της ιστορίας τους, υπήρξε προπάντων η σωτηρία της ψυχής τους. Η παύση των διωγμών, οι οποίοι μέσω του μαρτυρίου προσέφεραν έναν ιδεώδη τρόπο πνευματικής τελείωσης, οδήγησε πολλούς πιστούς, που εμπνέονταν από βαθύ θρησκευτικό ζήλο, να καταφύγουν στην έρημο για να υποβάλλουν τον εαυτό τους σε σκληρές σωματικές δοκιμασίες προσπαθώντας έτσι να μιμηθούν μεγάλες πνευματικές μορφές της Παλαιάς Διαθήκης, τη σταυρική θυσία του Κυρίου, τα βασανιστήρια και τη θυσία των μαρτύρων. [...]

[Απόσπασμα από το κείμενο της εισαγωγής της έκδοσης]