Ο Ζαν Κοκτό κατέχει μια μοναδική θέση στην κινηματογραφία του καιρού μας. Ήταν ο πρώτος μεγάλος ποιητής που έδειξε ενδιαφέρον για τις κινηματογραφικές ταινίες σαν ένα μέσο καλλιτεχνικής έκφρασης. Έμαθε την τεχνική της κινηματογραφίας, ή, πιο σωστά, την ανακάλυψε ξανά ο ίδιος για τη δική του προσωπική χρήση. Έτσι, δημιούργησε «κινηματογραφική ποίηση», για να την προσθέσει στα άλλα είδη ποίησης με τα οποία είχε εμπλουτίσει τη γαλλική τέχνη: την ποίηση του θεάτρου και του μυθιστορήματος, της γραφικής τέχνης και της χορογραφίας.

Γνωρίζοντας τα χαρίσματά του στο χώρο της «ποίησης της κριτικής», ήλπιζα πως ο Ζαν Κοκτό θα μας έδινε μια μέρα ένα βιβλίο για τον κινηματογράφο, που θα ήταν για τα προβλήματα της κινηματογραφικής τέχνης ότι ήταν το Secret Professionnel για τη λογοτεχνία: μια συλλογή από σκέψεις και μεθόδους, αναμνήσεις και γνώμες, ένα ντοκουμέντο πολύτιμο πράγματι, γιατί θα είχε γραφεί από έναν καλλιτέχνη που δεν είχε ωριμάσει μέσα στην κινηματογραφία, αλλά ήλθε σ' αυτήν από τις άλλες τέχνες.

Ο Ζαν Κοκτό (που μόλις είχε αναλάβει ύστερα από μια χειρουργική επέμβαση που τον εμπόδισε να πάει στη Νέα Υόρκη, για να παρουσιάσει την ταινία του Ορφέας) δέχθηκε την πρότασή μου – με τον όρο, όμως, πως δεν θα καθόταν να γράψει το βιβλίο αλλά μόνο να μου το πει. Είπε πως προτιμούσε τη ζεστασιά και τον αυθορμητισμό της φιλικής κουβέντας από τη μοναξιά του συγγραφέα. Έτσι σχηματίστηκε η μορφή αυτού του βιβλίου και η απροετοίμαστη συζήτησή μας, την οποία κατέγραψα στη διάρκεια μιας επίσκεψης στην εξοχή όπου τίποτα δεν ήλθε να μας αποσπάσει την προσοχή· έχει διατηρήσει (έτσι όπως επιθυμούσε ο Ζαν Κοκτό) την ελευθερία και τη φρεσκάδα του αυτοσχεδιασμού.

Είχα πρόθεση το ερωτηματολόγιό μου να αφορά αποκλειστικά «κινηματογραφικά πράγματα», καθώς όμως το δραστήριο μυαλό του Ζαν Κοκτό επαναστατεί ενάντια σε κάθε περιορισμό, η συζήτησή μας, ή μάλλον, οι απαντήσεις του, αν και δεν άφησαν απέξω καμιά από τις ακριβείς λεπτομέρειες και τα γοητευτικά μυστικά που είχα ελπίσει πως θα άκουγα, στράφηκαν εντούτοις και σε άλλες ευρύτερες περιοχές. Το αποτέλεσμα είναι πως ο διάλογός μας είναι γεμάτος από τυχαίες αλλά διαφωτιστικές πληροφορίες που αφορούν διάφορα προβλήματα: την Τέχνη γενικά, την ψυχολογία των θεατών και των κριτικών, του στιλ και της διάρκειας. Πρόκειται για την παθητική εξομολόγηση ενός δημιουργού που βρίσκεται στα νύχια του διαβόλου του.

Σε κάποια φάση του διαλόγου μας (όπου είχα συνειδητοποιήσει πως έπαιζα κάπως αδύναμα το ρόλο του Έκερμαν στον Γκαίτε του Κοκτό), ο Κοκτό δήλωσε πως «κάθε μεγάλος καλλιτέχνης, ακόμα κι αν ζωγραφίζει ένα παράθυρο ή μια "πηγουνιά", πάντοτε ζωγραφίζει το δικό του πορτρέτο». Η συζήτησή μας για τον κινηματογράφο δείχνει ακριβώς αυτό. Φτιάχνει ένα απροσχεδίαστο και πιστό πορτρέτο ενός ποιητή (με την έννοια που η λέξη είχε στην αρχαιότητα –  του κατασκευαστή), δηλαδή, ενός ανθρώπου που θέτει όλες τις πηγές της ιδιοφυΐας του και τις εφευρετικότητες των χεριών του στη διάθεση του Πνεύματος.

Αντρέ Φρενιό