(. . .) Το βιβλίο γράφεται το 1903 (εκδίδεται την επόμενη χρονιά), στο κλίμα του κλονισμού που προξένησε στην εθνική συνείδηση η ήττα του 1897 και επιθυμεί κυρίως να εκφράσει την πίστη στο παρόν του τόπου και την ελπίδα μιας μελλοντικής αναγέννησης στηριγμένης στις πραγματικές δυνάμεις του. Εμπόδιο σε αυτή την αναγέννηση θεωρεί ο Καρκαβίτσας την προσήλωση στο ένδοξο παρελθόν. «Αυτός ο Παρθενώνας μας στέρεψε όλες τις βρύσες της ζωής», αναφωνεί ένας ήρωας του έργου, ο Δημητράκης. Ο «Αρχαιολόγος» αποτελεί πράγματι τη δριμύτερη καταγγελία της νεοελληνικής προγονολατρίας.
[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]
