Στο προσκήνιο της έρευνας βρίσκονται ο Αδαμάντιος Κοραής και ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων, στη σκέψη και τη δράση των οποίων αντικατοπτρίζεται με ευκρίνεια η αμφίσημη αντίδραση του Ελληνισμού και της Ορθοδοξίας στο ρεύμα του Διαφωτισμού, που εισορμούσε κατά την εποχή τους από τη Δυτική Ευρώπη, ως πρόκληση και ευκαιρία συνάμα. Με βασικό επιχείρημα, ότι η απελευθέρωση προϋπόθετε τον φωτισμό του λαού και ακόμη ότι τα `φώτα της Ευρώπης` είναι ελληνικά σε εξορία, ο Κοραής συνιστούσε τον επαναπατρισμό τους, που θα ήταν μια `ΜΕΤΑΚΕΝΩΣΙΣ*` `από τα κοφίνια των αλλογενών εις τα κοφίνια των Ελλήνων`. Ο Οικονόμος έβλεπε μεν την ανάγκη φωτισμού του Γένους, προέκρινε όμως ως πηγή του φωτός την Ορθοδοξία μάλλον παρά τον δυτικό Διαφωτισμό. (. . .)

[Απόσπασμα από το κείμενο στο οπισθόφυλλο της έκδοσης]