Ο Κωνσταντίνος Βολανάκης (1837-1907), ο πατέρας της ελληνικής θαλασσογραφίας, απέκτησε την πρώτη του εγκύκλιο παιδεία, όσον αφορά το χρώμα και το σχέδιο, στην Ακαδημία Τεχνών του Μονάχου και συγκεκριμένα στο εργαστήριο του Karl von Piloty, όπως και οι σπουδαίοι συνάδελφοι του, Γύζης και Λύτρας.
Ο Βολανάκης ξεκίνησε με την τοπιογραφία, όπου οι γερμανικές επιδράσεις με το λυρικό, ατμοσφαιρικό ύφος, είναι φανερές. Κατάφερε ωστόσο να αποσπαστεί πολύ νωρίς από τη γερμανική αφετηρία των σπουδών του και να αποκτήσει γόνιμη επαφή με άλλα ευρωπαϊκά κέντρα. Ο πίνακάς του "Το τσίρκο" θεωρείται ο πρώτος ιμπρεσιονιστικός πίνακας από Έλληνα ζωγράφο. Η κριτική έχει επισημάνει την επίδραση στο τοπιογραφικό του έργο, της Σχολής της Μπαρμπιζόν, του έργου του Κλόντ Λορέν, του Κορό, του Κόνσταμπλ, και σε -μικρότερο βαθμό- του γαλλικού ιμπρεσιονισμού.
Η επιστροφή του στην Ελλάδα (1883), με την ιδιότητα του καθηγητή στο "Σχολείον των Τεχνών", σηματοδοτεί την απόπειρα να συνδυάσει με επιτυχία τα δάνεια από το εξωτερικό με την ελληνική πραγματικότητα της εποχή τους, δηλαδή με το ελληνικό φως και το ελληνικό δράμα. Κυρίαρχη συμβολή του Βολανάκη στην ελληνική ζωγραφική θεωρείται αναμφισβήτητα η θαλασσογραφία. Γεννήθηκε στην Κρήτη, μεγάλωσε στη Σύρο, εργάστηκε στην Τεργέστη. Ήταν επόμενο. Ζωγράφισε καράβια και καΐκια όλων των τύπων -πραγματικά "πορτρέτα" των καραβιών- και αφοσιώθηκε στην πληθωρική απεικόνιση σκηνών με θέμα τη θάλασσα όσο κανείς άλλος ζωγράφος. Ανέλυσε τον κόσμο του καραβιού και της θάλασσας με έκδηλη αγάπη, εξαιρετική ακρίβεια και διαπιστωμένη δεξιοτεχνία.
Οι πίνακές του άλλοτε δίνουν έμφαση στο σκάφος, άλλοτε στο λιμάνι, άλλοτε στη ναυτική σύγκρουση -συνήθως μια ιστορική ναυμαχία. Το ενδιαφέρον σ` αυτές τις γλαφυρές απεικονίσεις, των οποίων η έμπνευση -αλλά κυρίως η τεχνική τους- ανάγεται στην ολλανδική τοπιογραφία του 17ου αιώνα, δεν έγκειται στη ρομαντική απεικόνιση των θεμάτων ούτε στην εντυπωσιακή παράθεση λεπτομερειών από τον κόσμο της θάλασσας. Έγκειται κυρίως στην ανάδειξη ενός δυναμικού διαλόγου ανάμεσα στα διαφορετικά πλαστικά στοιχεία της εικόνας, ενός διαλόγου τον οποίο ανασυνθέτει ο οιονεί ρεμβάζων στο πέλαγος παρατηρητής, της εποχής του αλλά και της δικής μας.
Άρης Μαραγκόπουλος
