Η "Κύρου Ανάβασις" του Ξενοφώντος αφηγείται τη συγκλονιστική πορεία του Κύρου εναντίον του αδελφού του Αρταξέρξη για να καταλάβει τον θρόνο του περσικού βασιλείου με τη βοήθεια 13.000 ελλήνων μισθοφόρων, των λεγόμενων "Μυρίων".

Η κρίσιμη μάχη στα Κούναξα (401 π.Χ.) είχε μιαν απροσδόκητη έκβαση: οι Έλληνες μισθοφόροι νίκησαν τους Πέρσες, αλλά ο Κύρος σκοτώθηκε. Ο Ξενοφών ο οποίος συμμετείχε στην εκστρατεία, αναλαμβάνει την ευθύνη να οδηγήσει τους Έλληνες στον δρόμο της επιστροφής (Κάθοδος των Μυρίων) μέσα από αναρίθμητες δυσκολίες εξαιτίας των επιθέσεων των εχθρών και των αντίξοων συνθηκών της ασιατικής ενδοχώρας μέσα στον χειμώνα.

Ο άθλος της επιστροφής των Μυρίων επιτεύχθηκε ύστερα από περιπετειώδη πορεία 15 μηνών και ανέδειξε τις αδυναμίες του περσικού Βασιλείου στην εξουδετέρωση ενός ελληνικού στρατεύματος μέσα στην επικράτειά του.