Τα τεκμήρια που παρουσιάζει η Αικατερίνη Κουμαριανού σε δυο σημαντικές μελέτες για τις καϊρικές σπουδές, την `Ελευθεροφροσύνη του Θεόφιλου Καΐρη` και τα `Καϊρικά Ολίγα`, εικονογραφούν όχι απλώς την πάλη αυτήν ανάμεσα στον Καΐρη και στους διώκτες του αλλά κυρίως την σύγκρουση ανάμεσα σε δυο αντίπαλες ιδεολογικο-πολιτικές στάσεις ζωής, εν τέλει μια διαπάλη όχι προσώπων, μα κοσμοθεωριών. (. . .) Εδώ εντοπίζεται η ουσία του καϊρικού ζητήματος: το νεοελληνικό κράτος δομήθηκε επί αντιφατικών και αντίρροπων φιλοσοφικών, ιδεολογικών και κοινωνικών δυνάμεων, την σφοδρότητα της αναμέτρησης των οποίων εύκολα προσπερνά ή υποβαθμίζει κανείς σήμερα. Είναι επομένως ανάγκη να μελετηθεί η περίπτωση του Καΐρη σε βάθος, ακριβώς επειδή τούτη δεικνύει τις ασυνέχειες και τα εγγενή εκείνα προβλήματα, με τα οποία οφείλει να αναμετρηθεί κάθε ειλικρινής απόπειρα προσδιορισμού της νεοελληνικής ταυτότητας. (. . .)

[Απόσπασμα από το κείμενο του προλόγου]