Τι είναι αυτό που κάνει τη Θεσσαλονίκη μια τόσο μοναδική πόλη; Νέα κι ωστόσο ήδη κλασική, αυτή η μελέτη αναζητεί την απάντηση στα πεντακόσια χρόνια της νεότερης ιστορίας της, κατά τα οποία αναδείχθηκε πρώτα ως οθωμανική και αργότερα ως ελληνική μητρόπολη. Στην ίδια περίοδο ήταν επίσης μια εβραϊκή πόλη, καταφύγιο για χιλιάδες Σεφαραδίτες κυνηγημένους από την ισπανική Ιερά Εξέταση. Χριστιανοί, μουσουλμάνοι και εβραίοι σχημάτιζαν έτσι μια από τις πιο πολύμορφες κοινωνίες της Μεσογείου και της Ευρώπης.
Ξαναζωντανεύοντας αριστοτεχνικά αυτό τον χαμένο κόσμο, ο συγγραφέας μας οδηγεί, ανάμεσα από ερειπωμένες ρωμαϊκές αψίδες, βυζαντινές εκκλησίες και τουρκικά τζαμιά, στα ταβερνεία και τα χαμάμ, τους κήπους, τα παλάτια και τα μπορντέλα της παλιάς πόλης· εκεί όπου αιγύπτιοι έμποροι και ουκρανοί σκλάβοι, τούρκοι πασάδες και ευρωπαίοι ταξιδιώτες διασταυρώνονταν με Ορθόδοξους προσκυνητές, Καθολικούς ιεραπόστολους, ισπανόφωνους ραβίνους και δερβίσηδες Σούφι, αλλά και με αλβανούς ληστές και κατασκόπους των Μεγάλων Δυνάμεων εκεί όπου ακόμα και οι λούστροι, οι χαμάληδες και οι μικροπωλητές μιλούσαν μισή ντουζίνα γλώσσες στην προκυμαία και το παζάρι.
Η καθημερινή ζωή και η εθνοτική και θρησκευτική αλληλεπίδραση είναι θέματα που ερευνά διεξοδικά ο Μαζάουερ, προτού δείξει πώς αλλάζει η τύχη της πόλης στον εικοστό αιώνα, με την κατάρρευση της αυτοκρατορίας και την έλευση των εθνικών κρατών. Πόλεμος, πυρκαγιά, προσφυγιά, γενοκτονία και ολοκαύτωμα αλλάζουν ριζικά τη Θεσσαλονίκη, που χάνει πρώτα τους μουσουλμάνους της, με την ανταλλαγή πληθυσμών, κι έπειτα τους εβραίους, στο δρόμο για το Άουσβιτς. Αυτό που αναδύεται αργά μέσα απ` τις στάχτες είναι μια σύγχρονη, δυναμική ελληνική "συμπρωτεύουσα". Ωστόσο η ατμόσφαιρα της πόλης είναι ακόμα στοιχειωμένη από τα φαντάσματα των μεγάλων ιστορικών κοινοτήτων που τη μοιράστηκαν, από τις περιπέτειες των λαών και των ανθρώπων που συναντήθηκαν στην πολυτάραχη ιστορία της. Στη ζωντανή τους μνήμη είναι αφιερωμένο αυτό το βιβλίο.