Σημειώσεις / Νασίμ Αλάτρας

Ο Σάιντ θεωρούσε τον Καναφάνι «μια από τις πιο δημιουργικές δυνάμεις της παλαιστινιακής κουλτούρας», έναν συγγραφέα που «ένωνε το προσωπικό με το πολιτικό» χωρίς να υποκύπτει σε στερεότυπα. Χρησιμοποίησε την έννοια της «αντιστικτικής ανάγνωσης» (contrapuntal reading) για να αναλύσει πώς ο Καναφάνι αμφισβητούσε τις αποικιακές αφηγήσεις. Στο βιβλίο που κρατάτε, απλώνονται τα 20 από τα 64 διηγήματα του. Στο τέλος, ο Νασίμ Αλάτρας φωτίζει, με εκτενείς σημειώσεις, την ιστορία τόπων, προσώπων, γεγονότων και ημερομηνιών που ξεπροβάλλουν στα διηγήματα.

Δεν θυμάμαι ποια μέρα έγινε το συμβάν, ακόμη και ο πατέρας μου το ξέχασε. Ήταν μια καταραμένη μέρα, μεγαλύτερη από το να της δοθεί ένα όνομα ή αριθμός. Ήταν η ίδια ένα σημάδι από τα σημάδια του αιώνα, μία από εκείνες τις μέρες που τοποθετούνται στη ροή της ιστορίας για να λένε οι άνθρωποι «αυτό έγινε ένα μήνα μετά τη μέρα της σφαγής». Ήταν αναμφίβολα μία από αυτές τις μέρες, αλλιώς θα την είχαμε κρύψει κάτω από έναν αριθμό, ένα όνομα ή μια διεύθυνση. 

Η επίθεση είχε ξεκινήσει πριν από τα μεσάνυχτα, ο γέρος πατέρας μου είπε στη μητέρα μου, καθώς όρμαγε προς το βαρύ του ντουφέκι: «Θα είναι μεγάλη επίθεση αυτή τη φορά…»

Καταλάβαμε, από τον ήχο των κρότων, ότι χρησιμοποιούνταν καινούργια όπλα και ότι η επίθεση ερχόταν από μια άλλη, μέχρι τότε απάτητη μεριά. Βόμβες ναπάλμ έπεσαν στο χωριό μας, καίγοντας ένα σπίτι και σκοτώνοντας κάποια παιδιά. Όταν κοιτάξαμε από τις σχισμές του χαμηλού παράθυρου, είδαμε, σαν σε όνειρο, σκιές γυναικών που έσκυβαν για να σύρουν πτώματα μέσα στο χωριό. Αν κάποιος πρόσεχε, θα μπορούσε να αφουγκραστεί τον ήχο του πνιγμένου κλαυθμού. «Η μία από αυτές», είπε η μάνα μου, «σίγουρα έχασε τον άντρα της και το κουράγιο της μαζί». Μια ώρα μετά την αιφνιδιαστική επίθεση, οι άντρες του χωριού μας υποχώρησαν και τότε η κόλαση σκέπασε το χωριό. Ήταν σαν να άρχισαν τα άστρα να πέφτουν στα σπίτια μας.

«Η πεζογραφία του Καναφάνι είναι μια μορφή αντίστασης – οι ιστορίες του δεν είναι απλές αφηγήσεις, αλλά πράξεις προκλητικές ενάντια στη διαγραφή.»
«Δεν ήταν απλά ένας συγγραφέας, ήταν ένας διανοούμενος-μαχητής, κάποιος που κατανοούσε ότι ο πολιτισμός είναι πεδίο μάχης.»
Edward Said

«Συγγραφέας, καλλιτέχνης, δημοσιογράφος και πολιτικός, άφησε μια απέθαντη κληρονομιά στον αραβικό κόσμο.»
Al Jazeera

«Ο Καναφάνι, όπως και ο Μαχμούντ Νταρουίς, δεν έγραψαν απλώς για την Παλαιστίνη – την εξέφραζαν. Όταν ο Καναφάνι έγραφε για την εξορία, δεν έκανε λογοτεχνία, έκανε πολιτική με άλλα μέσα. Το Ισραήλ το κατάλαβε αυτό, γι’ αυτό τον σκότωσε. Όταν σκοτώνεις έναν συγγραφέα, φοβάσαι τη δύναμη των λέξεων του.
Έδινε φωνή στους αδύναμους. Ήξερε ότι η πιο επικίνδυνη αντίσταση είναι η αντίσταση της μνήμης.»
Ilan Pappe

«Έβαλαν στο αυτοκίνητο του τρία κιλά εκρηκτικά ώστε να μην μένει τίποτα από το σώμα του. Την ώρα της έκρηξης βρισκόταν μαζί του η δεκαεπτάχρονη ανιψιά του, η Λαμίς. Οι φονιάδες ήθελαν να διαμελίσουν το σώμα και το έργο του Καναφάνι όπως διαμέλισαν την πατρίδα του (…) Τον δολοφόνησαν γιατί ήταν μόνος του μια «Ταξιαρχία» λογοτεχνικής αντίστασης κατά της αποικιοκρατίας και του οργάνου της, του Σιωνισμού.»
Νασίμ Αλάτρας

«Σε ανατίναξαν, όπως θα ανατίναζαν ένα ολόκληρο μέτωπο, μια βάση, ένα βουνό, μια πρωτεύουσα, και σε πολέμησαν όπως θα πολεμούσαν έναν στρατό. Γιατί είσαι σύμβολο, και ο πολιτισμός είναι πληγή. Και γιατί εσένα; Γιατί εσένα; Γιατί η πατρίδα είναι μέσα σου αληθινή και διάφανη, και έμπνευση για τα ποτάμια των οποίων τα νερά λαξεύονται από το αίμα μεταναστών. Οι ραβδώσεις της είναι πάντα καμμένες, μέσα τους η σκιά της ελιάς αναμειγνύεται ανάμεσα στην μνήμη και τη γη.» (Από τον επικήδειο του Mahmoud Darwish για τον Ghassan Kanafani)