Οι «Ιστορίες που δεν είναι ιστορίες», «Ο κότσυφας» και οι «Εικόνες» αποτελούν τρεις από τις τέσσερις ενότητες των Καταλοίπων εν ζωή συγγραφέα που εκδόθηκαν το 1936.
Την περίοδο αυτή ο Μούζιλ έχει αρχίσει να αντιλαμβάνεται την αδυναμία του να ολοκληρώσει το μνημειώδες αριστούργημα Ο άνθρωπος χωρίς ιδιότητες και στα διηγήματά του προσέρχεται με την εγκράτεια και την ιδιοφυΐα του στυλίστα συγγραφέα που, παρατηρώντας την τραγική πάλη μιας μύγας πιασμένης σε παγίδα, ένα νησί με πιθήκους, τους ψαράδες στη Βαλτική ή τους ενοίκους μιας πανσιόν, του αποκαλύπτεται ό,τι μοχθηρό και τρυφερό επί των ανθρωπίνων μέσα από τον κόσμο τον μικρό, τον μέγα.
ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Στο μεταξύ, που λες, κοίταζα όλο και πιο πολύ τη γυναίκα μου. Αν και δεν ξέρω πώς, το όλο συμβάν είχε, όπως λέμε, συσχετισθεί με την παρουσία της. Χρόνια ―σκέφτηκα― και χρόνια σ’ αγαπώ όσο τίποτ’ άλλο στον κόσμο και τώρα σε βλέπω να κοιμάσαι δω σαν το σπασμένο τσόφλι του έρωτα. Τώρα πια μου ’σαι τελείως ξένη, έχω βγει στην άλλην άκρη, στ’ άλλο τέρμα της αγάπης. Να ’ταν ανία, κορεσμός; Δεν θυμάμαι να ’χα νιώσει ποτέ μου κορεσμό. Θα σ’ το περιγράψω μ’ άλλα λόγια: σαν να μπορούσε κάποιο συναίσθημα να τρυπήσει μια καρδιά, όπως τρυπάς ένα βουνό, κι απ’ την άλλη της μεριά να βρεθεί ένας άλλος κόσμος με τα ίδια ρέματα, τα ίδια σπίτια και τα ίδια γιοφύρια. Μα ούτε τότε ήξερα τι ήταν όλα τούτα, ούτε κι έμαθα ποτέ μου. Ίσως δεν κάνω καλά που θα συνδυάσω και θα σου πω αυτή την ιστορία μ’ άλλες δύο που ακολούθησαν. Μπορώ, όμως, να σου πω τι ένιωσα πως ήταν ό,τι έζησα.
«Ο κότσυφας»
Πότε-πότε, για ν’ αποφύγω τέτοια ώρα τέτοια λόγια, τραβούσα κατευθείαν για το γραφείο της κυρίας Νίμερμέερ ή έκοβα βόλτες στον διάδρομο μήπως πετύχω πουθενά την Οταβίνα. Θα μπορούσα, δίχως άλλο, να σηκώσω το βλέμμα να δω τ’ αστέρια τ’ ουρανού και του Θεού, η Οταβίνα ωστόσο ήταν ομορφότερη. Ήταν η δεύτερη καμαριέρα, μια δεκαεννιάχρονη χωριατοπούλα με άντρα και παιδί· ομιλώ για την ωραιότερη γυναίκα που είδα στη ζωή μου. Και μην βιαστείτε να πείτε ότι υπάρχουν όμορφες και όμορφες και ότι το κάλλος γνωρίζει διαβαθμίσεις: είναι γνωστό και το ξέρω. Ο βαθμός κάλλους της Οταβίνας μού ήταν αδιάφορος· μου θύμιζε έργα του Ραφαήλου, που όχι μόνο δεν με τραβούν, αλλά μάλλον με απωθούν. Επομένως, δεν ήταν ο βαθμός της ομορφιάς της, αλλά η ίδια η ομορφιά της Οταβίνας που μου γήτευε τα μάτια. Ευτυχώς που όποιος την είδε μπορεί να πει άφοβα σ’ όποιον δεν έτυχε να τη δει ότι το κάλλος αυτό δεν περιγράφεται.
«Πανσιόν Νίμερμέερ»
Για να βρεις σήμερα χαρακτήρες, πρέπει να ψάχνεις με το φανάρι· και είναι γελοίο φυσικά να τριγυρνάς στο ντάλα μεσημέρι με τον φακό στο χέρι. Θα σας πω, λοιπόν, την ιστορία ενός άντρα που ’χε ανέκαθεν ιστορίες με τον χαρακτήρα του ή, για να το πω απλά: δεν είχε ποτέ του χαρακτήρα. Μου τριβελίζει, ωστόσο, η έγνοια το μυαλό, μπας και δεν έχω καταλάβει καν τη σπουδαιότητά του στον καιρό της και μήπως ο άλλος, ποιος ξέρει, ήταν κατά βάθος και στο τέλος-τέλος και μπροστάρης και πιονιέρος.
«Ένας άνθρωπος χωρίς χαρακτήρα»
