Οι διαμάχες για τα αρχαία ελληνικά ονόματα, από τους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες έως την Επανάσταση του 1821 και από τα χρόνια του Διαφωτισμού μέχρι σήμερα
Περιγραφή
Μια μοναδική ιστορική μελέτη για τη δυναμική επανεμφάνιση της αρχαίας ονοματοδοσίας, από τα προεπαναστατικά χρόνια μέχρι τις μέρες μας.
Σε ποια χρονική περίοδο και κάτω από ποιες συνθήκες ξεκίνησαν οι Έλληνες να δίνουν στα παιδιά τους ονόματα χριστιανών αγίων, σταματώντας να τα ονοματίζουν με εκείνα των παππούδων και των γιαγιάδων τους; Τι το σχετικό συνέβη στο πρώτο μισό του 15ου αιώνα στον Μυστρά και πώς συνδέεται με τη δραστηριότητα της φρατρίας του Πλήθωνα Γεμιστού; Για ποιον λόγο, παραμονές της Επανάστασης του 1821, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ στηλίτευε σε εγκύκλιό του την «ανάρμοστο κατάχρηση» των Ελλήνων, αναφερόμενος στις αρχαίες ονοματοδοσίες που πραγματοποιούσαν ακολουθώντας τα κελεύσματα των ιδεών του Διαφωτισμού; Ποια τα αίτια επαναφοράς του φαινομένου κατά τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα σε αλύτρωτες –εκείνη την εποχή– περιοχές του ελλαδικού χώρου και της Μ. Ασίας; Και, τέλος, χρησιμοποιώντας επίσημα στοιχεία από τα ληξιαρχεία της χώρας μας, πώς εξηγείται η δυναμική επανεμφάνιση των αρχαίων ελληνικών ονομάτων κατά τις τελευταίες δεκαετίες, μια πρακτική που παρακάμπτει παγιωμένες για την ελληνική κοινωνία συνήθειες;
Ο δημοσιογράφος και ιστορικός μελετητής, Μηνάς Παπαγεωργίου, παρουσιάζει συνοπτικά και με τη βοήθεια των πηγών της κάθε εποχής, ένα θέμα αναπάντεχα συναρπαστικό, που διατρέχει τους τελευταίους δεκαεπτά αιώνες της ελληνικής ιστορίας. Από τις μεθοδεύσεις του Ιωάννη του Χρυσόστομου μέχρι τις πνευματικές προετοιμασίες του ’21 και από τον αλυτρωτισμό περιοχών που δεν είχαν ενσωματωθεί στον εθνικό κορμό κατά την αυγή του 20ού αιώνα έως και σήμερα, τα αρχαία ελληνικά ονόματα βρίσκονται στο επίκεντρο μιας υπόγειας διαμάχης που στην ουσία της συνδέεται άμεσα με τη διαμόρφωση της νεοελληνικής ταυτότητας.
Στο εξώφυλλο, καλλιτεχνική δημιουργία στο παραδοσιακό χωριό Όλυμπος της Καρπάθου, από τους Γιάννη, Μανώλη και Αντώνη Χατζηβασίλη.
Κριτικές
Ο Μηνάς Παπαγεωργίου μας οδηγεί με προσιτή λογιοσύνη στην ονοματολογία των προσώπων ή και στα ονόματα ως ιδεολογικά σημαίνοντα μιας εποχής σχετικής απελευθέρωσης των συνειδήσεων των ανερχόμενων αστικών κοινωνικών στρωμάτων. Διαβάστε το και θα σας φωτίσει.
Πέτρος Πιζάνιας, Ομότιμος Καθηγητής Ιστορίας στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο
Ενάμιση αιώνα πριν από το διορατικό 1984 του Τζορτζ Όργουελ, ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε’ είχε κατανοήσει την ίδια μεγάλη αλήθεια: πρέπει να ξεκινήσεις από την αντικατάσταση των λέξεων (εν προκειμένω, των ονομάτων) εάν στοχεύεις στην πλήρη απόσβεση της συλλογικής μνήμης. Ο Μηνάς Παπαγεωργίου μας ξεναγεί σε αυτό το γοητευτικό όσο και τρομακτικό ταξίδι της συντονισμένης εκ των άνω απόπειρας για τη διαιώνιση του ραγιαδισμού και την εδραίωση της εθνικής λήθης.
