Η λαμπρότερη εποχή της Θεσσαλονίκης είναι η χιλιόχρονη παλαιοχριστιανική και βυζαντινή περίοδος.

Στον καιρό της βυζαντινής αυτοκρατορίας ήταν η δεύτερη μεγάλη πόλη της, η συμβασιλεύουσα, που άσκησε ιδιαίτερη πολιτιστική ακτινοβολία στους γύρω λαούς. Την ίδια περίοδο η Θεσσαλονίκη υπήρξε κέντρο κοινωνικών και ιδεολογικών συγκρούσεων και αδιάλειπτης πνευματικής και καλλιτεχνικής δημιουργίας, που συνδύαζε την ιδεολογία του χριστιανισμού με τη φιλολογική και καλλιτεχνική αρχαιοελληνική παράδοση.

Σημαντική κληρονομιά της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, στην Ελλάδα και τον κόσμο, είναι το πλούσιο καλλιτεχνικό απόθεμα των μνημείων της. Τα δεκαεφτά μνημεία της, χαρακτηρισμένα ως Μνημεία Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, προβάλλουν τη Θεσσαλονίκη ως μοναδικό «μουσείο» της βυζαντινής αρχιτεκτονικής και τέχνης από τον 5ο έως τον 15ο αιώνα. Τα μνημεία αυτά έχει ως άξονα ο Ιστορικός και Περιηγητικός Οδηγός, δίνοντας παράλληλα το ιστορικό, κοινωνικό και ιδεολογικό πλαίσιο μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν. Το βιβλίο, με πλούσιο ενημερωτικό και εικαστικό υλικό, ευελπιστεί να κάνει γνωστότερη και αγαπητή στο πλατύ κοινό μια σπουδαία εποχή και μια σημαντική ιστορική φάση της πολυύμνητης πόλης.