Στο παρόν πόνημα τεκμηριώνεται με αδιάσειστα στοιχεία από τις υπάρχουσες ιστορικές πηγές ότι, χωρίς τους αγώνες και τις θυσίες των Σουλιωτών η Ελληνική Επανάσταση θα κινδύνευε να συντριβεί στο ξεκίνημά της ή κατά τους πρώτους χρόνους της.

Τον Δεκέμβριο του 1820, οι Σουλιώτες συμμάχησαν με τον Αλή πασά και από τις 7 έως το τέλος του ίδιου μήνα, κατανίκησαν τη μεγάλη στρατιά των Τσάμηδων στα βουνά του Σουλίου και τη στρατιά δύο πασάδων στα Πέντε Πηγάδια, εξοργίζοντας σε τέτοιο βαθμό τον σουλτάνο, ώστε αντικατέστησε τον αρχιστράτηγο Πασόμπεη με τον Χουρσίτ πασά, τον οποίον από τον Νοέμβριο του 1820 είχε διορίσει Διοικητή της Πελοποννήσου. Η απομάκρυνση όμως του Χουρσίτ και της στρατιάς του απ’ την Πελοπόννησο είχε καταλυτικές επιπτώσεις στο επιτυχημένο ξεκίνημα της Ελληνικής Επανάστασης και αυτό το οφείλουμε στους Σουλιώτες.

Οι νίκες αυτές, που συνεχίστηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια του πρώτου χρόνου της Επανάστασης, ισχυροποίησαν τον Αλή πασά, ο οποίος κατάφερε να αντέξει 12 μήνες ακόμη, καθηλώνοντας την τουρκική στρατιά στα Γιάννενα την κρισιμότερη χρονική περίοδο που, τόσο στην Πελοπόννησο όσο και στη Στερεά Ελλάδα, δινόταν ο υπέρ πάντων αγών, για την εδραίωση της Ελληνικής Επανάστασης.

Αλλά και μετά την καρατόμηση του Αλή πασά, στις 24 Γενάρη του 1822, όταν ο Χουρσίτ, τον Μάιο του 1822, εξεστράτευσε εναντίον τους για να τους εξοντώσει, εκείνοι κατανίκησαν τα πολυάριθμα στρατεύματά του σε όλες τις μάχες γύρω από το Σούλι.

Οι νίκες αυτές εξόργισαν πολύ τον σουλτάνο, με αποτέλεσμα να αναθέσει τη μεγάλη εκστρατεία κατά της Πελοποννήσου στον Δράμαλη και σύμφωνα με τον Κόκκινο: «αν ο έμπειρος Χουρσίτ ήταν επικεφαλής τόσου στρατού, τα αποτελέσματα της εκστρατείας πιθανόν να ήσαν διαφορετικά από εκείνα που είχεν ο Δράμαλης».

Στις 2 του Σεπτέμβρη του 1822, οι Σουλιώτες, εξ αιτίας της πείνας και του λοιμού που μάστιζε το στρατόπεδό τους, αναγκάστηκαν να συνθηκολογήσουν και να μεταφερθούν στην Κεφαλονιά χωρίς να έχουν ηττηθεί σε καμία μάχη. Αργότερα όμως επέστρεψαν από τα Επτάνησα και από το 1823 έως το 1829 έλαβαν μέρος σε όλες τις κρίσιμες μάχες της Ρούμελης και της Αττικής και λόγω της απαράμιλλης ανδρείας τους, ήταν εκείνοι που έγερναν την πλάστιγγα της νίκης υπέρ των Ελλήνων.

Το τίμημα σε αίμα, που πλήρωσαν οι Σουλιώτες για την ελευθερία της Ελλάδας, ήταν τεράστιο. Στο τέλος της Επανάστασης, οι μάχιμοι που είχαν απομείνει ζωντανοί, δεν ξεπερνούσαν τους διακόσιους.

Ας σκύβουν ευλαβικά οι επερχόμενες γενιές και ας αποτίουν τον πρέποντα φόρο τιμής στη μνήμη του__

Περιεχόμενα

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΕΙΣ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ............. 7

Αντί προλόγου..................................................................................….15

Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΣΟΥΛΙΩΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 1821…………………………………………………………………...19

Επιστροφή των Σουλιωτών από την Κέρκυρα και σύμπραξη με τον Ισμαήλ Πασόμπεη κατά του Αλή πασά................................................ 31

Πρώτη κατάληψη Βαριάδων................................................................. 41

Μάχη των Σουλιωτών με τους Τσάμηδες στα βουνά του Σουλίου…....47

Μάχη στο χωριό Θεριακίς..................................................................... 51

Νίκη του Μάρκου Μπότσαρη στους Κομψάδες................................... 53

Πρώτη μάχη στα Πέντε Πηγάδια.......................................................... 55

Αντικατάσταση του Πασόμπεη από τον Χουρσίτ πασά........................ 57

Νυχτερινό γιουρούσι του Αλή πασά εναντίον του σουλτανικού

στρατοπέδου.......................................................................................... 60

Ο Αλή πασάς παραδίνει το φρούριο της Κιάφας στους Σουλιώτες ….. 67

Μάχη στα Γρατζενά και Τζεριτζανά...................................................... 69

Οργή του Ισμαήλ Πασόμπεη κατά των Σουλιωτών και απάντηση των

Σουλιωτών............................................................................................. 69

Προσπάθειες του Τούρκου ναυάρχου για την επαναφορά των Σουλιωτών στο σουλτανικό στρατόπεδο...............................................71

Ο Χουρσίτ πασάς φτάνει στα Γιάννενα.................................................73

Ο Χριστόφορος Περραιβός στο Σούλι.................................................. 75

Μάχη της Μπογόριτσας......................................................................... 83

Πολιορκία και συνθηκολόγηση των Τσάμηδων στο φρούριο της Γλυκής. Κυρίευση του χωριού Περιχάτες……................................................... 87

Μάχη του Καντζά….............................................................................. 89

Προσπάθεια των Σουλιωτών για την κατάληψη της Πρέβεζας............. 89

Πολιορκία και άλωση Λελόβων............................................................ 93

Πολιορκία και άλωση Βαριάδων........................................................... 93

Κατάληψη του φρουρίου της Ρινιάσσας............................................... 95

Οι Σουλιώτες χαρίζουν τη ζωή στους επίορκους Τσάμηδες..................96

Μάχη στους Δραμασούς........................................................................ 98

Μάχη στον Κασμηρά............................................................................. 99

Η μάχη της Πλάκας............................................................................... 99

Μάχη στο Τόσκεσι.............................................................................. 102

Μάχη στα Πέντε Πηγάδια (2η μάχη) ................................................. 104

Αποτυχημένη εκστρατεία των Παργίων για ανακατάληψη της Πάργας…………………………………………………………….....108

Πολιορκία και άλωση των Δερβιζανών.............................................. 121

Αναφορά του Χριστόφορου Περραιβού στους αρχηγούς των Σουλιωτών για την εσωτερική διοίκηση του Σουλίου........................................... 126

Πανούργο σχέδιο του Αλή πασά να συμπράξει με τις ελληνικές δυνάμεις της Ρούμελης και της Πελοποννήσου κατά των σουλτανικών

στρατευμάτων..................................................................................... 131

Εκστρατεία κατά της Άρτας............................................................... 133

Θάνατος του Αλή πασά...................................................................... 149

Προετοιμασίες του Χουρσίτ πασά για την εκστρατεία κατά της

Πελοποννήσου.................................................................................... 153

Εκστρατεία του Χουρσίτ κατά του Σουλίου ...................................... 161

Μάχη του Μαμάκου............................................................................ 161

Μάχη της Στρέθιζας............................................................................ 162

Μάχη του Ζαβρούχου......................................................................... 163

Μάχη Αγίου Δονάτου......................................................................... 163

Μάχη Ναβαρίκου, Χωνίων και φρουρίου της Κιάφας ...................... 167

Ο Μάρκος Μπότσαρης αποτυγχάνει να βοηθήσει το πολιορκημένο Σούλι. Η δεύτερη μάχη της Πλάκας.................................................... 180

Μάχη της Σπλάντζας........................................................................... 183

Οι τελευταίες μέρες της πολιορκίας της Κιάφας. Συνθηκολόγηση.... 190

Πρώτη πολιορκία του Μεσολογγίου και η μεγάλη συμβολή του Μάρκου Μπότσαρη στην περιφανή νίκη........................................................... 209

Ο Μάρκος Μπότσαρης σχεδιάζει τη νυχτομαχία του Κεφαλόβρυσου

και σκίζει το δίπλωμα στρατηγίας στο Μεσολόγγι............................. 242

Η ένδοξη νυχτομαχία του Κεφαλόβρυσου και ο ηρωικός θάνατος του

Μάρκου Μπότσαρη............................................................................. 254

Η Μάχη της Καλιακούδας................................................................... 276

Η μάχη της Άμπλιανης ....................................................................... 282

Η Μάχη της Πανάσαρης..................................................................... 295

Η μάχη του Κρεμμυδίου..................................................................... 302

Μάχη στη Μονή του Προφήτη Ηλία Σαλώνων.................................. 321

Μάχη της Σκάλας Σαλώνων ............................................................... 329

Δεύτερη πολιορκία του Μεσολογγίου................................................. 333

1. Πολεμικές συγκρούσεις και έξοδοι της φρουράς............................ 333

2. Η μεγάλη νυχτομαχία κατά του στρατοπέδου του Κιουταχή έξω

από το πολιορκημένο Μεσολόγγι....................................................... 347

Συνέχιση της Πολιορκίας ................................................................... 363

3. Η μάχη της Κλείσοβας.................................................................... 388

4. Η Έξοδος του Μεσολογγίου........................................................... 403

Η μάχη της Αράχωβας και η μεγάλη συμβολή των Σουλιωτών στη

θρυλική αυτή μάχη.............................................................................. 449

Μάχη μεταξύ Τουρκοχωρίου και Φοντάνας ...................................... 475

Μάχες του Καραϊσκάκη και των Σουλιωτών στο Δίστομο................ 477

Η μάχη του Ανάλατου ........................................................................ 485

Μάχη στη Λομποτινά Κραβάρων και απελευθέρωση του Καρπενησίου........................................................................................ 513

Η μάχη της Κορωνησίας...................................................................... 521

Κατάληψη του Αντιρρίου και απελευθέρωση της Ναυπάκτου........... 525

Απελευθέρωση του Μεσολογγίου και του Αιτωλικού........................ 527

Βιβλιογραφία....................................................................................... 534

Ευρετήριο Ονομάτων.......................................................................... 541

Ευρετήριο Τοπωνυμίων...................................................................... 557

Ευρετήριο Εικόνων............................................................................. 565

ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΟ ΤΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

O Νίκος Χαρ. Ασημακόπουλος, με οικογενειακή ρίζα από τα Λαγκάδια Γορτυνίας, γεννήθηκε στο Αλποχώρι Πύργου Ηλείας, στις 26-10-1949.

Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Πολιτικών Επιστημών του Παντείου Πανεπιστημίου, ιστοριοδίφης και ιδρυτής του εκδοτικού οίκου «Βεργίνα».

Ασχολείται με τις εκδόσεις βιβλίων από το 1977, αρχίζοντας από φροντιστηριακά βοηθήματα που καλύπτουν όλα τα επίπεδα της εκπαίδευσης. Από το 1995 επιμελείται και εκδίδει ιστορικά βιβλία για την Αρχαιότητα, την άνοδο και πτώση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας αλλά και ανανεωμένη έκδοση όλων των απομνημονευμάτων των αγωνιστών του 1821, προσθέτοντας σπάνιες γκραβούρες πορτραίτα αγωνιστών και πίνακες. Από το 2000 επιμελείται και εκδίδει λογοτεχνικά βιβλία που καλύπτουν όλα τα είδη της πεζογραφίας και της ποίησης.

Eπίσης έχει γράψει ένα μυθιστόρημα με τίτλο: «Νικηφόρος Μονομάχος (ανέκδοτο).