Μαύρη μέρα στο Παρίσι. Εκεί συναντήθηκα και με τον JacquesC., δημοσιογράφο της Humanité και φίλο μας (...) Φεύγοντας (ο Jacques θα με πήγαινε μέχρι την Ουνέσκο, απ’ όπου είχα φύγει σκαστή για τη διαδήλωση), συνεχίσαμε την έντονη συζήτηση που είχε αρχίσει πρωτύτερα: ήμουν έξω φρενών που το γαλλικό Κ.Κ. και τα συνδικάτα δεν είχαν δραστηριοποιηθεί αποτελεσματικά, εφόσον ήξερα και από προσωπική πείρα τι μέσα και τι δύναμη κινητοποίησης διέθεταν. Και μια στιγμή: «Μη φωνάζεις!» μου λέει ο Jacques. ‒ «Μα κι εσύ φωνάζεις», του λέω στον ίδιο τόνο και εγώ. ‒ «Ναι, αλλά εγώ είμαι στο αυτοκίνητό μου», μου αντιτείνει. Απόμεινα! Μονομιάς κατάλαβα, τη λούστηκα, την κατάσταση της προσφυγιάς. Ήμουν σε ξένο αυτοκίνητο, σε ξένο τόπο, με δικαιώματα περιορισμένα, κατά παραχώρηση. Και μ’ έπιασε ένα κλάμα… Φτάσαμε στην Ουνέσκο, κατέβηκα από το αυτοκίνητο, αλλά τα δάκρυα, ποταμός, κυλούσαν ασταμάτητα. Και καθώς δεν γινόταν να μην πάω στο γραφείο μου, μπήκα σ’ ένα φαρμακείο και ζήτησα κάτι ασυνήθιστο από τον ξαφνιασμένο φαρμακοποιό: «Κάντε με, σας παρακαλώ, να σταματήσω να κλαίω»…

Ο Jacques δεν είχε, βέβαια, καταλάβει τι «είχε ξεφύγει από το φράχτη των δοντιών του». Λίγους μήνες μετά μου κουβάλησε από την Αθήνα δύο βαλίτσες με ρούχα που του είχαν φορτώσει οι δικοί μας.

Επιλογές και συγκυρίες σε καιρούς δύσκολους οδηγούν σε αφηγήσεις όπου διαπλέκονται τεκμήρια και βιώματα – μια εφηβεία στον Εμφύλιο που τη διαδέχτηκε, δύο φορές, μακρόχρονος ξενιτεμός. Οι απρόσμενες καταστάσεις αναζητούν απαντήσεις, ενώ η διήθηση του χρόνου μεταφέρει στο σήμερα χτεσινές βεβαιότητες και αμφιβολίες. Τα αποτυπώματα στη μνήμη μπορούν να είναι ακόμα εύγλωττα;

Η ΜΑΡΙΑ ΗΛΙΟΥ γεννήθηκε το 1933 στην Αθήνα από γονείς Πυργιώτες. Σπούδασε ελληνική και γαλλική φιλολογία στην Ελλάδα, παιδαγωγικά και κοινωνιολογία στην Γαλλία. Ομότιμη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει διδάξει επίσης στα πανεπιστήμια του Παρισιού I, των Βρυξελλών και των Ιωαννίνων. Εκλέχτηκε επανειλημμένα στα Διοικητικά Συμβούλια διεθνών επιστημονικών εταιριών και πραγματοποίησε αποστολές ως εμπειρογνώμων της Ουνέσκο σε χώρες της Δυτικής και της Κεντρικής Αφρικής.

Μερικά βιβλία της:

• Enseignants africains. Enquêtes au Congo et au Mali (IEDES- Université Paris I, 1975).

• La formation de la conscience nationale en R.P. du Congo (Anthropos, 1977).

• Κογκολέζικα. Μια χώρα και οι ποιητές της (Ερμής, 1981).

• Εκπαιδευτική και κοινωνική δυναμική (Πορεία, 19903).

• Βήματα εμπρός, βήματα πίσω. Θέματα παιδείας, έρευνας και κοινωνικής παρέμβασης (Πορεία, 1991).

• Παιχνίδια πολέμου, Αφηγήσεις (Εστία, 2012).