Οι δικηγόροι, οι δικαστές, οι καθηγητές της νομικής, έχουμε μία «παραδοσιακή» αντίληψη για την κοινωνική αρχή· την έχουμε σπουδάσει και μέχρι σήμερα την προσεγγίζουμε ερμηνευτικά στο πλαίσιο του έθνους-κράτους, δηλαδή, ως μία αρχή του συντάγματος. Όχι ότι η προσέγγιση αυτή είναι παρωχημένη· κάθε άλλο, σημειώνει ο Δημήτρης Ορφανίδης. Ωστόσο, όταν ζούμε στην εποχή της παγκοσμιοποίησης, είναι χρήσιμο να ερευνήσουμε αν αυτή υφίσταται και ως αρχή πέραν του κράτους και πώς. Πρόκειται για μία αρχή που περιορίζεται στα εθνικά συντάγματα και δεν έχει καμμία δεσμευτικότητα πέρα από αυτά αν δεν καταργείται κιόλας λόγω υπέρτερων υπερεθνικών εννόμων τάξεων ή κατοχυρώνεται και σε διεθνές επίπεδο οπότε ισχύει και σε εθνικό; Ο συγγραφέας αυτή την προβληματική συνεισφέρει με την αντικειμενικότητα που επιβάλλει η επιστήμη αλλά και η δικαστική του ιδιότητα. Φυσικά η μελέτη εκφράζει τις απόψεις του· διαβάζοντάς την, ωστόσο, διαπιστώνω ότι ο συγγραφέας δεν επιδιώκει να μεταφέρει στον αναγνώστη μια προκαθορισμένη θέση, την οποία πρέπει οπωσδήποτε να αποδείξει, αλλά ότι ξεκινά έναν προβληματισμό και πορεύεται με ανοικτό πνεύμα. Καταλήγει σε κάποια συμπεράσματα· αλλά αυτά δεν είναι προϊόν προειλημμένης απόφασης.
(Από τον πρόλογο της Σοφίας Λιγνού, Εφέτη Αθηνών)
ΠΡΟΛΟΓΟΣ
IXΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
11. Εἰσαγωγή
ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟ
ΤΟ ΣΥΝΤΑΓΜΑ
Κεφάλαιο Πρῶτο
1. Ἡ ἑλληνικὴ συνταγματικὴ διδασκαλία τῆς ἀρχαιότητος ὡς κριτήριο ἔρευνας
3τῆς ἔννοιας τοῦ συντάγματος
3Α) Προλεγόμενα
4Β) Ἡ «σύγχρονη» ἀντίληψη περὶ Συντάγματος
5Γ) Ἡ ἀνατροπὴ τῆς «σύγχρονης» ἀντίληψης
5Ι. Τὸ Σύνταγμα ὡς δικαιοπολιτικὸ φαινόμενο στὴν Ἀρχαία Ἑλλάδα
2. Ἡ ἑλληνικὴ συνταγματικὴ διδασκαλία τῆς ἀρχαιότητος ὡς κριτήριο ἔρευνας
11τοῦ πυρήνα τοῦ συντάγματος
11Α) Προλεγόμενα
11Β) Ὁ πυρήνας τοῦ Συντάγματος
Γ) Ἡ ἐμφάνιση τῆς ἀρχῆς τοῦ Κοινωνικοῦ Κράτους στὸ Σύνταγμα
13τῆς ἑλληνικῆς ἀρχαιότητας καὶ ἡ προστασία τοῦ συνταγματικοῦ πυρήνα
15Ι. Ἡ νομικὴ θέση τῶν δούλων
16Δ) Ἡ ἀπόρριψη τοῦ συνταγματικοῦ πυρήνα
183. Ἐργασία: Ἡ Καταβολὴ τοῦ Συνταγματικοῦ Πυρήνα
194. Ἡ μεταβλητότητα τοῦ οἰκονομικοῦ συστήματος καὶ τὸ ἀμετάβλητο τῆς ἐξειδανίκευσής του
225. Ἐμφάνιση τῆς οἰκονομίας τῆς ἀγορᾶς - Ἐπανεμφάνιση τοῦ Συντάγματος
266. Ἡ ἐξειδανίκευση τῆς ἀπεριόριστης ἐξουσίας τῆς ἀγορᾶς
30Α) Τὸ Σύνταγμα δὲν εἶναι «ἀνοικτό»
327. Συμπέρασμα: Ἡ Θεωρία τοῦ Συνταγματικοῦ Πυρήνα
Κεφάλαιο Δεύτερο
341. Ἡ διαρκὴς ἀπόσταση κράτους καὶ κοινωνίας καὶ ὁ ρόλος τοῦ Συντάγματος.
34Α) Τὸ ὁλοκληρωτικὸ κράτος τῆς ἐλεύθερης ἀγορᾶς
2. Ἡ μείωση τῆς ἀπόστασης κράτους καὶ κοινωνίας καὶ ὁ ρόλος τοῦ
39Συντάγματος
Α) Ἡ μετατροπὴ τοῦ κράτους τῆς ἐλεύθερης ἀγορᾶς ἀπὸ ὁλοκληρωτικὸ
39σὲ κοινωνικό
40Β) Ἡ κοινωνικὴ οἰκονομία τῆς ἐλεύθερης ἀγορᾶς
40Ι. Τριτενέργεια: Ἡ κοινωνικοποίηση τῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων
40α) Προλεγόμενα
β) Ἡ δογματικὴ θεμελίωση τῆς τριτενέργειας στὴν γερμανικὴ
42ἐπιστήμη
42i. Ἄμεση τριτενέργεια
44ii. Ἡ θεωρία τῆς ἔμμεσης τριτενέργειας
ii.α. Ἡ ἀπόφαση Lüth τοῦ ΟΣΔΓ καὶ ἡ θεωρία περὶ
45ἀντανακλάσεως τῶν θεμελιωδῶν δικαιωμάτων
46ii.β. Τὸ καθῆκον προστασίας
47ii.β.1. Ἡ νομολογία περὶ ἐκτρώσεων
47ii.β.2. Ἡ νομολογία Schleyer
47ii.β.3. Ἡ νομολογία περὶ ἐγγυήσεως
48γ) Ἡ τριτενέργεια στὴν ἑλληνικὴ ἐπιστήμη
50ΙΙ. Κριτικὴ στὴν δογματικὴ θεμελίωση τῆς ἔμμεσης τριτενέργειας
51Γ) Ἡ τριτενέργεια τοῦ συντάγματος καὶ ὁ συνταγματικὸς πυρήνας
ΙΙΙ. Ἡ κατάχρηση δικαιώματος καὶ ἡ συνύφανσή της μὲ τὴν ἀρχὴ
57τοῦ κοινωνικοῦ κράτους
60IV. Ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία τοῦ μισθωτοῦ (α')
62V. Κοινωνικὴ πρόοδος μέσα σὲ ἐλευθερία καὶ δικαιοσύνη
63VI. Οἱ διατάξεις τοῦ συντάγματος καὶ ὁ πυρήνας του
63α) Ἄρθρο 1 Σ
β) Ἡ ἀξιοπρέπεια τοῦ ἀνθρώπου εἶναι ἀπαραβίαστη. Ποιοῦ
64ἀνθρώπου;
γ) Τὸ δικαίωμα τῆς ἐλεύθερης ἀνάπτυξης τῆς προσωπικότητας
66καὶ τὸ δικαίωμα τῆς ἐργασίας
67VII. Ἡ νομολογία τοῦ συνταγματικοῦ πυρήνα
α) Ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία τοῦ ἐργοδότη καὶ ἡ συμμετοχὴ τῶν
67μισθωτῶν στὴν διοίκηση τῶν ἐπιχειρήσεων
67i. Ἰδιωτικὸς τομέας: Ἡ ἀπόφαση “Mitbestimmung”
ii. Δημόσιος τομέας: Οἱ ἀποφάσεις γιὰ τήν συμμετοχὴ τῶν
68δημοσίων ὑπαλλήλων στὴν διοίκηση τῶν κρατικῶν ὑπηρεσιῶν
70β) Ἡ ἀτομικὴ ἰδιοκτησία τοῦ μισθωτοῦ (β')
70VIII. Ἡ ἔννοια τοῦ δημοσίου συμφέροντος
72ΙΧ. Ἡ ἀρχὴ τῆς ἀναλογικότητας
Χ. Σχέση δημοσίου συμφέροντος, τριτενέργειας καὶ ἀρχῆς τῆς
73ἀναλογικότητας
ΧΙ. Τὸ ἐλάχιστο ὅριο προστασίας τοῦ δικαιώματος τῆς ἀτομικῆς
74ἰδιοκτησίας τοῦ μισθωτοῦ
Κεφάλαιο Τρίτο
781. Τὸ περιεχόμενο τῆς ἀρχῆς τοῦ κοινωνικοῦ κράτους
78Α) Οἱ Παράμετροι
78I. Ἡ Κοινωνικὴ Δικαιοσύνη
81II. Τὸ Κράτος Δικαίου
82III. Ἡ Ἀρχὴ τοῦ Δημοκρατικοῦ Κράτους
83IV. Ἡ ἀπαραβίαστη ἀξιοπρέπεια τῶν ἰδιοτήτων τοῦ ἀνθρώπου
V. Τὸ ἐλάχιστο ἐπίπεδο προστασίας τῆς ἐξαρτημένης ἐργασίας
84καὶ τῆς ἀνθρώπινης ὑπόστασης
852. Ἡ ἀγωγιμότητα τῆς ἀρχῆς τοῦ κοινωνικοῦ κράτους
893. Ὁ ἀνθρωποκεντρικὸς χαρακτήρας τοῦ συντάγματος τῆς (κοινωνικῆς) ἀγορᾶς
ΜΕΡΟΣ ΔΕΥΤΕΡΟ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΡΧΗ ΚΑΙ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ
Κεφάλαιο Πρῶτο
1071. Ποιὰ Παγκοσμιοποίηση;
Κεφάλαιο Δεύτερο
1151. Homo Homini Lupus/Bellum Omnium Contra Omnes ἢ Θεμελιώδη Ἀνθρώπινα Δικαιώματα Erga Omnes;
1222. Προτάσεις δογματικῆς θεμελίωσης τῆς Κοινωνικῆς Ἀρχῆς
122Α) Προλεγόμενα
123Β) Ἡ Εὐθύνη καὶ οἱ Φορεῖς της στὸ Διεθνὲς Δίκαιο
127Γ) Ἡ ἰσχὺς τῶν ἀνθρωπίνων δικαιωμάτων στὶς σχέσεις μεταξὺ ἰδιωτῶν στὸ Διεθνὲς Δίκαιο
130Δ) Ἡ Τριτενέργεια στὸ Διεθνὲς Δίκαιο
Ε) Ἡ Πρόταση: Ἡ κάθετη δράση τοῦ θεμελιώδους δικαιώματος τῆς ἀτομικῆς ἰδιοκτησίας
μεταξὺ τῶν ἰδιωτῶν ὡς δογματικὴ θεμελίωση τῆς κοινωνικῆς ἀρχῆς στὸ Ἐθνικὸ Σύνταγμα
136καὶ στὸ Διεθνὲς Δίκαιο
Κεφάλαιο Τρίτο
1521. Ἡ Κοινωνικὴ Ἀρχὴ καὶ τὸ Δίκαιο τῶν Ἐπενδυτῶν
Κεφάλαιο Τέταρτο
1641. Κοινωνικὴ Ἀρχὴ καὶ ΕΣΔΑ
1672. ΕΣΔΑ καὶ Διαιτησία
Κεφάλαιο Πέμπτο
1691. Κοινωνικὴ Ἀρχὴ καὶ Ἔννομη Τάξη τῆς ΕΕ
172Α) Τὸ φαινόμενον, ἡ οὐσία καὶ ἡ σημασία τους
ΜΕΡΟΣ ΤΡΙΤΟ
Κεφάλαιο Πρῶτο
1751. Ἡ περίπτωση τῆς Διατλαντικῆς Ἑταιρικῆς Σχέσης Ἐμπορίου καὶ Ἐπενδύσεων (ΤΤΙΡ) μεταξὺ ΗΠΑ καὶ ΕΕ
1782. Ἡ ἀξιολόγηση τῆς πρότασης τῆς Εὐρωπαϊκῆς Επιτροπῆς
1803. Ἡ ἀξιολόγηση τῆς ἔννομης τάξης τῶν ἐπενδύσεων ἀπὸ τὸν ΟΗΕ
1844. Θέση καὶ ἡ ἀναφυόμενη σύγκρουση τῶν ἐννόμων τάξεων ΟΗΕ καὶ ΕΕ.
193Ἐπίλογος: Τὸ φαινόμενο τῆς ἀνατριχίλας
199Βιβλιογραφία στὴν ἑλληνική
201Στὴν γερμανικὴ καὶ ρωσσική
205Στὴν ἀγγλική
