Πρόλογος

VIIIΠρόλογος στην έκτη έκδοση

IXΠρόλογος στην πέμπτη έκδοση

XΠρόλογος στην τέταρτη έκδοση

XIIΠρόλογος στην τρίτη έκδοση

XIIIΠρόλογος στη δεύτερη έκδοση

XIVΠρόλογος στο τεύχος Ια της πρώτης έκδοσης

XVΠρόλογος στο τεύχος ΙΙβ της πρώτης έκδοσης

XVIIΠεριεχόμενα

XXVIIΚυριότερες συντομογραφίες

ΠΡΩΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΓΕΝΙΚΗ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ

1Ι. Το οικογενειακό δίκαιο ως μέρος της έννομης τάξης

11. Ορισμός, αντικείμενο, σπουδαιότητα και χαρακτήρας του οικογενειακού δικαίου

32. Τα ουσιώδη χαρακτηριστικά του οικογενειακού δικαίου

3α. Η υπεροχή του αναγκαστικού χαρακτήρα των διατάξεών του σε συνδυασμό με την ενίσχυση του στοιχείου της ιδιωτικής αυτονομίας

5β. Η ελαστικότητα του οικογενειακού δικαίου

6γ. Η υποχώρηση του εθνικού του χαρακτήρα και το άνοιγμά του στο διεθνές περιβάλλον

83. Ιστορική ανασκόπηση – Οι θεμελιώδεις νομοθετικές μεταρρυθμίσεις και οι βασικές αρχές του σύγχρονου οικογενειακού δικαίου

164. Πηγές του οικογενειακού δικαίου

185. Οι οικογενειακές σχέσεις και η νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ)

19ΙΙ. Οι θεμελιώδεις έννοιες της οικογένειας και των οικογενειακών δικαιωμάτων

191. Η οικογένεια

232. Τα οικογενειακά δικαιώματα

ΔΕΥΤΕΡΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΜΝΗΣΤΕΙΑ

271. Η έννοια και η νομική φύση της μνηστείας)

302. Η σύναψη της μνηστείας

30α. Η δικαιοπρακτική ικανότητα

32β. Η συμφωνία ανάμεσα στα μέρη

35γ. Η ανυπαρξία αντίθεσης στο νόμο ή στα χρηστά ήθη

363. Οι έννομες συνέπειες της μνηστείας

384. Η λύση της μνηστείας

38α. Οι τρόποι λύσης της μνηστείας

38αα. Η αυτοδίκαιη λύση της μνηστείας

39ββ. Η λύση της μνηστείας από τον ένα μνηστό (μονόπλευρη λύση)

40γγ. Η λύση της μνηστείας με συμφωνία των μνηστών (συναινετική λύση)

41β. Η αξίωση του άρθρου 1347 ΑΚ

47γ. Η αξίωση του άρθρου 1348 ΑΚ

51δ. Εξωσυμβατική ευθύνη

ΤΡΙΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

Ο ΓΑΜΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΝΑΨΗ ΤΟΥ

53Ι. Γενικά για το γάμο και την έγκυρη σύναψή του

531. Εισαγωγικά: Η έννοια, η νομική φύση, οι βασικές αρχές και οι προϋποθέσεις της σύναψης του γάμου

622. Οι θετικές προϋποθέσεις του γάμου

62α. Η διαφορά φύλου

66β. Η νόμιμη ηλικία για γάμο

66αα. Ιστορική ανασκόπηση και σύγχρονη ρύθμιση

67ββ. Η δικαστική άδεια για τους ανηλίκους

70γ. Η δικαιοπρακτική ικανότητα

723. Τα κωλύματα του γάμου

72α. Η παράλληλη ύπαρξη άλλου γάμου

75β. Η συγγένεια εξ αίματος

77γ. Η αγχιστεία

78δ. Η υιοθεσία

80ΙΙ. Η συστατική πράξη του γάμου

801. Τα στοιχεία της συστατικής πράξης του γάμου

80α. Η συμφωνία των μελλονύμφων

84β. Η διαδικασία της τέλεσης του γάμου: Ιστορική ανασκόπηση και κριτική του ισχύοντος διαζευκτικού συστήματος της επιλογής του πολιτικού ή θρησκευτικού τύπου

84αα. Το γενικότερο πρόβλημα του τύπου του γάμου: Ιστορική ανασκόπηση και κριτική του ισχύοντος διαζευκτικού συστήματος της επιλογής του πολιτικού ή θρησκευτικού τύπου

88ββ. Το προκαταρκτικό στάδιο του ελέγχου των προϋποθέσεων για τη σύναψη έγκυρου γάμου

91γγ. Η κύρια διαδικασία της τέλεσης του γάμου

911). Η δήλωση της συμφωνίας των μελλονύμφων στον αρμόδιο λειτουργό

932). Η ιδιαίτερη διαδικασία του πολιτικού γάμου

963). Η ιδιαίτερη διαδικασία του θρησκευτικού γάμου

100δδ. Η σύνταξη της ληξιαρχικής πράξης γάμου

1012. Το πρόβλημα των παλιών πολιτικών γάμων

ΤΕΤΑΡΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΕΛΑΤΤΩΜΑΤΙΚΟΣ ΓΑΜΟΣ

107Ι. Γενικά για τον ελαττωματικό γάμο

108ΙΙ. Ο ανυπόστατος γάμος

112ΙΙΙ. Ο άκυρος γάμος

1121. Οι περιπτώσεις του άκυρου γάμου

1152. Η θεραπεία του άκυρου γάμου

116IV. Ο ακυρώσιμος γάμος

1171. Η ακυρωσία λόγω πλάνης

1192. Η ακυρωσία λόγω απειλής

121V. Η ακύρωση του άκυρου και του ακυρώσιμου γάμου

1211. Η ανάγκη έκδοσης δικαστικής απόφασης

1222. Η ενεργητική και παθητική νομιμοποίηση στη σχετική δίκη

1273. Το ζήτημα της καταχρηστικής άσκησης του δικαιώματος για ακύρωση

1314. Η παραγραφή της αγωγής ακύρωσης του ακυρώσιμου γάμου

1335. Δικονομικά θέματα

1356. Τα αποτελέσματα της ακύρωσης

135α. Γενικά

136β. Ο κανόνας της αναδρομικής άρσης των αποτελεσμάτων του γάμου

138γ. Η εξαίρεση της διατήρησης των αποτελεσμάτων του γάμου

138αα. Η διατήρηση της ιδιότητας του παιδιού που γεννιέται σε γάμο

139ββ. Η διατήρηση της συγγένειας εξ αγχιστείας

139γγ. Η διατήρηση της ισχύος των δικαιοπραξιών που κατάρτισαν οι σύζυγοι με καλόπιστους τρίτους

140δ. Η εξαίρεση της άρσης των αποτελεσμάτων του γάμου μόνο για το μέλλον

140αα. Οι γενικές περιπτώσεις

142ββ. Η ειδική περίπτωση του «νομιζόμενου γάμου»

ΠΕΜΠΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΟΙ ΣΥΖΥΓΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΤΗΣ ΕΓΓΑΜΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

149Ι. Εισαγωγικά

1491. Η έννοια και τα είδη των συζυγικών σχέσεων

1502. Οι βασικές κατευθύνσεις του δικαίου των συζυγικών σχέσεων

150ΙΙ. Οι προσωπικές συζυγικές σχέσεις

1501. Η υποχρέωση για έγγαμη συμβίωση

150α. Ο σχετικός νομοθετικός προβληματισμός και τα βασικά χαρακτηριστικά του αντίστοιχου δικαιώματος

153β. Το περιεχόμενο της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση

153αα. Γενικά

154ββ. Η διάκριση ανάμεσα στην εξωτερική και στην εσωτερική έκφραση της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση

157γ. Τα όρια της υποχρέωσης για έγγαμη συμβίωση

158δ. Οι αγωγές που μπορούν να ασκηθούν, όταν παραβιάζεται η υποχρέωση για έγγαμη συμβίωση

158αα. Η αποκαταστατική αγωγή

161ββ. Η αναγνωριστική αγωγή

161γγ. Η αρνητική αναγνωριστική αγωγή

162δδ. Η αγωγή διαζυγίου κατά το άρθρο 1439 AK

162εε. Η αγωγή αποζημίωσης

1642. Η ρύθμιση των θεμάτων του συζυγικού βίου με κοινές αποφάσεις των συζύγων

164α. Γενικά

165β. Η έννοια των θεμάτων του συζυγικού βίου

167γ. Η νομική φύση της κοινής συζυγικής απόφασης

168δ. Το πρόβλημα της διαφωνίας των συζύγων

170ε. Η δεσμευτικότητα της κοινής συζυγικής απόφασης

171στ. Η διάσπαση του κανόνα της ρύθμισης των θεμάτων του συζυγικού βίου με κοινές αποφάσεις

1723. Άλλα θέματα προσωπικών συζυγικών σχέσεων

172α. Το επώνυμο των συζύγων

178β. Η κατοικία των συζύγων

180γ. Υπόλοιπα θέματα

181ΙΙΙ. Οι μικτές συζυγικές σχέσεις

1811. Η υποχρέωση συμβολής στις οικογενειακές ανάγκες

181α. Γενικά

183β. Η έννοια των οικογενειακών αναγκών

185γ. Η λειτουργία του κανόνα της ισότιμης και αναλογικής συμβολής

192δ. Τα μέσα και ο τρόπος της εκπλήρωσης της υποχρέωσης συμβολής

192αα. Τα μέσα της εκπλήρωσης

194ββ. Ο τρόπος της εκπλήρωσης

194ε. Η σχέση των διατάξεων των άρθρων 1389-1390 με άλλες διατάξεις του Αστικού Κώδικα

194αα. Η σχέση των διατάξεων των άρθρων 1389-1390 με τις διατάξεις για τη διατροφή από το νόμο (ΑΚ 1485 επ.)

197ββ. Η σχέση των διατάξεων των άρθρων 1389-1390 με τις διατάξεις των άρθρων 928 εδ. 2 και 929 εδ. 2

204στ. Η προστασία της αξίωσης συμβολής στις οικογενειακές ανάγκες

205ζ. Διαχρονικό δίκαιο

2062. Η ρύθμιση της αμοιβαίας ευθύνης των συζύγων

207IV. Οι περιουσιακές συζυγικές σχέσεις

2071. Γενικά για τα συστήματα της ρύθμισης των περιουσιακών σχέσεων των συζύγων

2102. Το νόμιμο περιουσιακό σύστημα του χωρισμού των περιουσιών ή της περιουσιακής αυτοτέλειας

210α. Ο κανόνας της περιουσιακής αυτοτέλειας του άρθρου 1397 AK

212β. Τα τεκμήρια για τα κινητά

212αα. Το τεκμήριο υπέρ των δανειστών

213ββ. Το τεκμήριο της συγκυριότητας των συζύγων

214γγ. Το τεκμήριο για τα κινητά προσωπικής χρήσης

215γ. Η ανάθεση της διαχείρισης της περιουσίας του ενός συζύγου στον άλλο

220δ. Η αξίωση συμμετοχής στα αποκτήματα

220αα. Γενικά

221ββ. Οι προϋποθέσεις γέννησης της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα

2211). Η λύση ή ακύρωση του γάμου ή η συμπλήρωση μιας τριετίας διάστασης

2232). Η αύξηση της περιουσίας του υπόχρεου συζύγου

2343). Η συμβολή του δικαιούχου συζύγου στην περιουσιακή επαύξηση του υποχρέου

238γγ. Η λειτουργία της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα

243δδ. Η προστασία της αξίωσης συμμετοχής στα αποκτήματα – Δικονομικά θέματα

250εε. Διαχρονικό δίκαιο

2503. Το συμβατικό σύστημα της κοινοκτημοσύνης

250α. Γενικά

251β. Η σύσταση της κοινοκτημοσύνης

255γ. Η έκταση της κοινοκτημοσύνης

255αα. Ο καθορισμός της έκτασης της κοινοκτημοσύνης με συμφωνία των συζύγων

257ββ. Ο καθορισμός της έκτασης της κοινοκτημοσύνης από το νόμο

259δ. Η λειτουργία της κοινοκτημοσύνης

259αα. Χρήση, κάρπωση, διοίκηση και διάθεση των κοινών πραγμάτων

261ββ. Δικαιοπραξίες από τον ένα μόνο σύζυγο

262γγ. Υπεγγυότητα απέναντι στους δανειστές

264ε. Η λήξη της κοινοκτημοσύνης

ΕΚΤΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΟΙ ΣΥΖΥΓΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ

ΤΗΣ ΔΙΑΚΟΠΗΣ ΤΗΣ ΣΥΜΒΙΩΣΗΣ

269Ι. Έννοια και μορφές της διακοπής της συμβίωσης

270ΙΙ. Οι συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης

2711. Οι προσωπικές συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης

2722. Οι μικτές συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης

272α. Η διατροφή μετά τη διακοπή της συμβίωσης

272αα. Γενικά

273ββ. Οι προϋποθέσεις της υποχρέωσης διατροφής

2731). Η ασθενέστερη οικονομική κατάσταση του δικαιούχου

2762). Η εύλογη αιτία της διακοπής

279γγ. Ο τρόπος υπολογισμού της οφειλόμενης διατροφής

285δδ. Ο τρόπος και ο χρόνος καταβολής της διατροφής

286εε. Η παύση της υποχρέωσης διατροφής

287στστ. Η ανάλογη εφαρμογή των διατάξεων για τη διατροφή από το νόμο

289ζζ. Δικονομικά θέματα

291ηη. Διαχρονικό δίκαιο

292β. Η ρύθμιση της χρήσης της οικογενειακής στέγης

292αα. Γενικά

295ββ. Οι προϋποθέσεις της εφαρμογής του άρθρου 1393 AK

298γγ. Οι συνέπειες της εφαρμογής του άρθρου

2981). Περίπτωση που το ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα στον ένα σύζυγο

3012). Περίπτωση που το ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα και στους δύο συζύγους

3013). Περίπτωση που το ακίνητο ανήκει κατά κυριότητα σε τρίτον

304δδ. Δικονομικά θέματα

306γ. Η ρύθμιση της χρήσης των κινητών πραγμάτων των συζύγων

306αα. Γενικά

306ββ. Η ρύθμιση της χρήσης των κινητών που ανήκουν στον ένα σύζυγο

309γγ. Η ρύθμιση της χρήσης των κινητών που ανήκουν και στους δύο συζύγους

311δδ. Δικονομικά θέματα

3123. Οι περιουσιακές συνέπειες της διακοπής της συμβίωσης

ΕΒΔΟΜΟ ΚΕΦΑΛΑΙΟ

ΔΙΑΖΥΓΙΟ

315Ι. Εισαγωγικά

3151. Έννοια και ιστορική ανασκόπηση

3192. Η σύγχρονη ελληνική ρύθμιση

3213. Ειδικότερα οι τρόποι και οι λόγοι διαζυγίου

325ΙΙ. Το διαζύγιο με αντιδικία

3251. Γενικά και ιστορικά στοιχεία για το σύστημα του αντικειμενικού κλονισμού

3282. Το διαζύγιο λόγω ισχυρού κλονισμού της συζυγικής σχέσης κατά το άρθρο 1439 §§ 1 και 2 AK

328α. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής του άρθρου 1439 § 1.

328αα. Η έννοια του κλονιστικού λόγου ή γεγονότος

336ββ. Η έννοια του ισχυρού κλονισμού που βάσιμα καθιστά την εξακολούθηση της έγγαμης σχέσης αφόρητη για τον ενάγοντα

338β. Το άρθρο 1439 § 2 – Τα μαχητά τεκμήρια του κλονισμού

3493. Το διαζύγιο λόγω διετούς διάστασης κατά το άρθρο 1439 § 3 AK

3574. Το διαζύγιο λόγω αφάνειας

3615. Απόσβεση και κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης

361α. Η απόσβεση του δικαιώματος διάζευξης

361αα. Ο θάνατος και η αφάνεια του δικαιούχου

362ββ. Η συγγνώμη

368γγ. Η συναίνεση του δικαιούχου

369δδ. Η παραίτηση από το δικαίωμα διάζευξης

370εε. Η πάροδος του χρόνου

371β. Η κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης

372αα. Η κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης που στηρίζεται στο άρθρο 1439 § 1

3721). Η κατάχρηση ενόψει των συνεπειών του διαζυγίου

3742). Η κατάχρηση ενόψει γεγονότων που προηγούνται από την άσκηση της αγωγής

375ββ. Η κατάχρηση του δικαιώματος διάζευξης που στηρίζεται στο άρθρο 1439 § 3

377γγ. Η δικονομική μεταχείριση του άρθρου 281 ΑΚ

3786. Δικονομικά θέματα

378α. Η απλούστευση της διαδικασίας του διαζυγίου μετά το ν. 1250/ 1982

379β. Είδος της διαδικασίας, αρμόδιο δικαστήριο και διάδικοι

380γ. Η άσκηση της αγωγής

380αα. Το περιεχόμενο της αγωγής

3811). Η έκθεση των γεγονότων που θεμελιώνουν την αγωγή

3822). Το αίτημα της αγωγής (και ειδικότερα το αίτημα για έρευνα της υπαιτιότητας)

384ββ. Η σώρευση στην αγωγή περισσότερων ιστορικών βάσεων και η ανταγωγή διαζυγίου

389δ. Ζητήματα σχετικά με την εφαρμογή των διατάξεων που ρυθμίζουν τις οικογενειακές διαφορές

391ε. Το πρόβλημα της εκκρεμοδικίας

393στ. Δικαστική απόφαση και δεδικασμένο

394ΙΙΙ. Το συναινετικό διαζύγιο

3941. Γενικά και ιστορικά στοιχεία για τη συναινετική λύση του γάμου

3952. Οι όροι του συναινετικού διαζυγίου

395α. Η έγγραφη συμφωνία των συζύγων για τη λύση του γάμου τους

401β. Η έγγραφη συμφωνία για την επιμέλεια, την επικοινωνία και τη διατροφή των ανήλικων παιδιών

405γ. Η συμβολαιογραφική πράξη

410IV. Οι συνέπειες του διαζυγίου

4101. Οι συνέπειες της λύσης του γάμου

4132. Η συνέπεια της προηγούμενης ύπαρξης του γάμου: Η μεταγαμιαία διατροφή

413α. Γενικά και ιστορικά στοιχεία για τη διατροφή μετά το διαζύγιο

415β. Οι προϋποθέσεις της διατροφής

415αα. Εισαγωγικά

416ββ. Οι βασικές προϋποθέσεις της διατροφής

4161). Η απορία του δικαιούχου

4182). Η ευπορία του υποχρέου

420γγ. Οι ειδικές προϋποθέσεις της διατροφής

4201). Η αδυναμία άσκησης κατάλληλου επαγγέλματος λόγω ηλικίας ή υγείας

4232). Η αδυναμία άσκησης κατάλληλου επαγγέλματος λόγω της επιμέλειας ανήλικου παιδιού

4253). Η αδυναμία ανεύρεσης σταθερής κατάλληλης εργασίας ή η ανάγκη επαγγελματικής εκπαίδευσης

4274). Οι λόγοι επιείκειας

428γ. Το περιεχόμενο και το μέτρο της διατροφής

430δ. Ο χρόνος και ο τρόπος καταβολής της διατροφής

433ε. Η μεταρρύθμιση της σχετικής δικαστικής απόφασης

434στ. Αποκλεισμός, περιορισμός και παύση του δικαιώματος διατροφής

434αα. Ο αποκλεισμός ή ο περιορισμός της διατροφής

438ββ. Η παύση του δικαιώματος διατροφής

442ζ. Οι συμφωνίες για τη διατροφή ενόψει του χαρακτήρα των διατάξεων των άρθρων 1442 επ. AK ως ενδοτικού δικαίου

444η. Η αξίωση παροχής πληροφοριών

446θ. Δικονομικά θέματα

447V. Διαχρονικό δίκαιο