Η αρχή ne bis in idem την τελευταία περίπου δεκαετία αποτελεί αντικείμενο σοβαρών νομολογιακών εξελίξεων τόσο στο επίπεδο του Εθνικού μας Δικαίου όσο και σε εκείνα του Υπερεθνικού (Διεθνούς και κυρίως Ευρωπαϊκού) Δικαίου και του Συγκριτικού Δικαίου. Μάλιστα, επί των εξελίξεων αυτών έχει εντρυφήσει η ημεδαπή αλλά και η αλλοδαπή θεωρία, με τη σχετική επιστημονική παραγωγή να μπορεί ήδη να χαρακτηρισθεί ως σημαντική.
Η παρούσα μονογραφία αποπειράται να αναδείξει την επίδραση της αρχής σε όλο το εύρος του Ελληνικού Διοικητικού Δικαίου. Κατά πρώτον εξετάζεται η παραδοσιακή εκδοχή της αρχής στους κόλπους του τελευταίου, ήτοι η παρουσία της αρχής στο Πειθαρχικό Δίκαιο των δημοσίων υπαλλήλων, στο οποίο μετεφυτεύθηκε από το γενέθλιο πεδίο της του Ποινικού Δικονομικού Δικαίου και στη συνέχεια αναλύεται η όλη στάση, αρχική και σύγχρονη, του Ευρωπαϊκού Δικαίου, υπό τις εκδοχές του της ΕΣΔΑ και του Ενωσιακού Δικαίου, η οποία συναρτάται με την αρχή ne bis in idem και το πώς η στάση αυτή επηρεάζει το Ελληνικό Διοικητικό Δίκαιο αναφορικά με την έκταση εφαρμογής της αρχής.
Πρόλογος
XVIIΣΥΝΤΟΜΟΓΡΑΦΙΕΣ
XVIII. Ελληνικές
XIXΙΙ. Ξενόγλωσσες
1ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΠΡΩΤΟ ΜΕΡΟΣ
Η παραδοσιακή εμφάνιση της αρχής στην ημεδαπή έννομη τάξη:
από το Ποινικό Δικονομικό Δίκαιο στο Δημοσιοϋπαλληλικό Δίκαιο
(Πειθαρχικό Δίκαιο των Δημοσίων Υπαλλήλων)
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Η ΑΡΧΗ NE BIS IN IDEM
ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΟΥ ΠΟΙΝΙΚΟΥ ΔΙΚΟΝΟΜΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
§1 Η νομοθετική καθιέρωση της αρχής
και η δικαιολογητική βάση αυτής
10Ι. Η διάταξη του άρθρου 57 παρ. 1 ΚΠΔ
15ΙΙ. Η δικαιολογητική βάση της αρχής
§2 Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της διατάξεως
του άρθρου 57 παρ. 1 ΚΠΔ και οι συνέπειες της τελευταίας
22Ι. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της διατάξεως του άρθρου 57 παρ. 1 ΚΠΔ
22α. Ταυτότητα του διωκομένου προσώπου
24β.Ταυτότητα της διωκομένης αξιόποινης πράξης
30γ. Αμετάκλητη ποινική Απόφαση ή αμετάκλητο βούλευμα
43ΙΙ. Οι συνέπειες της διατάξεως του άρθρου 57 παρ. 1 ΚΠΔ
§3 Οι καθιερούμενες με το άρθρο 57 ΚΠΔ εξαιρέσεις
και το δικαιολογητικό έρεισμα αυτών
48Ι. Οι προβλεπόμενες με το άρθρο 57 ΚΠΔ εξαιρέσεις
ΙΙ. Το δικαιολογητικό έρεισμα των κατά τον ΚΠΔ εξαιρέσεων από
52το δεδικασμένο
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Η ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΤΗΣ ΑΡΧΗΣ NE BIS IN IDEM
ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΫΠΑΛΛΗΛΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ
(ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ)
§1 Η προ της θεσπίσεως Υπαλληλικού Κώδικα
χρονική περίοδος
55Ι. Οι θέσεις της θεωρίας
57ΙΙ. Η στάση της νομολογίας
61ΙΙΙ. Η γνώμη μας
§2 Η μετά τη θέσπιση Υπαλληλικού Κώδικα χρονική περίοδος
Ι. Η αρχή ne bis in idem στο πλαίσιο των εκάστοτε Υπαλληλικών Κωδίκων
64της χώρας μας και η δικαιολογητική της βάση
64α. Η αρχή υπό το κράτος των Υπαλληλικών Κωδίκων
68β. Η δικαιολογητική βάση της αρχής υπό το καθεστώς των Υπαλληλικών Κωδίκων
ΙΙ. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της αρχής ne bis in idem υπό το κράτος
70των Υπαλληλικών Κωδίκων και οι συνέπειες της τελευταίας
α. Οι προϋποθέσεις εφαρμογής της αρχής ne bis in idem στο πλαίσιο
70των εκάστοτε Υπαλληλικών Κωδίκων της χώρας μας
701.Ταυτότητα του πειθαρχικώς διωκομένου υπαλλήλου
712. Ταυτότητα του πειθαρχικώς διωκομένου παραπτώματος
3. Οριστική απόφαση επί του πειθαρχικού παραπτώματος μη δεκτική
79προσβολής ενώπιον της Διοικήσεως και των Δικαστηρίων
884. Η ανυπαρξία αντίθετης διάταξης νόμου
β. Οι συνέπειες εφαρμογής της αρχής ne bis in idem υπό το καθεστώς
93των Υπαλληλικών Κωδίκων της χώρας μας
941. Η θεωρία
972. Η νομολογία
983. Η γνώμη μας
ΙΙΙ. Οι εξαιρέσεις από την αρχή ne bis in idem υπό το κράτος
100των Υπαλληλικών Κωδίκων και το δικαιολογητικό τους έρεισμα
α. Οι εξαιρέσεις από την αρχή ne bis in idem υπό το καθεστώς
100των Υπαλληλικών Κωδίκων
β. Το δικαιολογητικό έρεισμα των εξαιρέσεων από την αρχή
115ne bis in idem υπό το καθεστώς των Υπαλληλικών Κωδίκων
124ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΠΡΩΤΟΥ ΜΕΡΟΥΣ
ΔΕΥΤΕΡΟ ΜΕΡΟΣ
Η επιρροή της εσδα και του δικαίου της εε
στη διαμόρφωση της αρχής ne bis in idem στην ημεδαπή έννομη τάξη
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Α΄
Η ΑΡΧΗ NE BIS IN IDEM ΣΤΗΝ ΕΣΔΑ
ΚΑΙ ΣΤΟ ΕΝΩΣΙΑΚΟ ΔΙΚΑΙΟ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΙΑΦΟΡΩΝ
ΠΕΙΘΑΡΧΙΚΟΥ ΔΙΚΑΙΟΥ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΥΠΑΛΛΗΛΩΝ
§1 Η αρχή ne bis in idem στην ΕΣΔΑ και στο πεδίο
των διαφορών Πειθαρχικού Δικαίου δημοσίων υπαλλήλων
131Ι. Οι αναλύσεις της θεωρίας
143ΙΙ. Η νομολογία του ΕΔΔΑ
144α. Η Απόφαση Moullet κατά Γαλλίας
145β. Η Απόφαση Βαγενάς κατά Ελλάδας
148ΙΙΙ. Η γνώμη μας
§2 Η αρχή ne bis in idem στο Δίκαιο της ΕΕ και στο πεδίο
του Πειθαρχικού Δικαίου των δημοσίων υπαλλήλων
157Ι. Οι δογματικές αναπτύξεις
159ΙΙ. Η νομολογία του ΔΕΚ
161ΙΙΙ. Η άποψή μας
ΚΕΦΑΛΑΙΟ Β΄
Η ΑΡΧΗ NE BIS IN IDEM ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΝΟΜΗ ΤΑΞΗ
ΣΤΟ ΠΕΔΙΟ ΤΩΝ ΛΟΙΠΩΝ ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΩΝ ΔΙΑΦΟΡΩΝ
§1 Η αρχή ne bis in idem
και τα πολλαπλά τέλη λόγω λαθρεμπορίας
166Ι. Η αρχική θέση του ΣτΕ: μη αποδοχή της αρχής
166α. Η ΣτΕ 3611/2003 Β΄ Τμ. Πενταμ
168β. Η προσέγγιση της θεωρίας
170γ. Οι παρατηρήσεις μας
ΙΙ. Η σταδιακή μετατόπιση του ΣτΕ από την αρχική του θέση και
179η αποδοχή της αρχής με μη οριστική Απόφαση Τμήματός του
α. Η ΣτΕ 689/2009 Β΄Τμ. Επταμ.: το πολλαπλό τέλος λαθρεμπορίας
179ως «ποινή» υπό τους όρους της ΕΣΔΑ
β. Οι ΣτΕ 695 και 1734/2009 Β΄ Τμ. Πενταμ.: η αποδοχή της αρχής
181δυνάμει της μειοψηφίας ενός Παρέδρου
1811. Η ΣτΕ 695/2009 Β΄ Τμ. Πενταμ
1811α. Η πλειοψηφήσασα γνώμη
1821β. Η μειοψηφήσασα γνώμη
1842. Η ΣτΕ 1734/2009 Β΄ Τμ. Πενταμ
1842α. Η πλειοψηφήσασα γνώμη
1852β. Η μειοψηφήσασα γνώμη
γ. Η ΣτΕ 1522/2010 Β΄ Τμ. Επταμ.: η αποδοχή της αρχής δυνάμει αυξημένης
186μειοψηφίας δύο Συμβούλων της Επικρατείας και ενός Παρέδρου
1871. Η πλειοψηφήσασα γνώμη
1882. Η μειοψηφήσασα γνώμη
δ. Η ΣτΕ 3182/2010 Β΄Τμ. Πενταμ.: η αποδοχή της αρχής με
190μη οριστική Απόφαση
1921. Τα σχόλια της θεωρίας
1982. Οι επισημάνσεις μας
215ΙΙΙ. Η επάνοδος του ΣτΕ στην αρχική του θέση της μη αποδοχής της αρχής
215α. Η ΣτΕ 2067/2011 Β΄ Τμ. Επταμ
2151. Η πλειοψηφήσασα γνώμη
2232. Η μειοψηφήσασα γνώμη
227β. Οι παρατηρήσεις της θεωρίας
239γ. Τα σχόλιά μας
245IV. Η υιοθέτηση από την Ολομέλεια του ΣτΕ της μη αποδοχής της αρχής
245α. Η ΣτΕ 1741/2015 Ολ
2451. Η πλειοψηφήσασα γνώμη
2482. Οι μειοψηφήσασες γνώμες
251β. Η στάση της θεωρίας
259γ. Οι θέσεις μας
V. Η επιβεβαίωση της αρχής από το ΕΔΔΑ και η αντιπαράθεσή του
με το ΣτΕ: oι Αποφάσεις του ΕΔΔΑ Καπετάνιος και λοιποί κατά Ελλάδας
267της 30.04.2015 και Σισμανίδης και Σιταρίδης κατά Ελλάδας της 09.06.2016.
267α. Οι σχετικές Αποφάσεις
275β. Οι παρατηρήσεις της επιστήμης
284γ. Οι επισημάνσεις μας
VI. Η μετά τις Αποφάσεις του ΕΔΔΑ Καπετάνιος και λοιποί και Σισμανίδης
287και Σιταρίδης νομολογία του ΣτΕ για την αρχή
288α. Η ΣτΕ 2403/2015 Β΄Τμ. Πενταμ
2881. Η Απόφαση
2902. Οι διατυπωθείσες θέσεις της θεωρίας
2943. Η θεώρησή μας
296β. Οι ΣτΕ 1992-1993/2016 Β΄ Τμ. Επταμ
2961. Οι σχετικές Αποφάσεις
2961α. Η ΣτΕ 1992/2016 Β΄ Τμ. Επταμ
3111β. Η ΣτΕ 1993/2016 Β΄ Τμ. Επταμ
3202. Η δογματική επεξεργασία των Αποφάσεων
3313. Οι σκέψεις μας
VII. Η θέση σε νέες βάσεις, αν όχι η αμφισβήτηση, της αρχής με την
345Απόφαση του ΕΔΔΑ Α και Β κατά Νορβηγίας
345α. Η Απόφαση
351β. Οι αντιδράσεις της επιστήμης
359γ. Η προσέγγισή μας
VIII. Η επιρροή της ΕΔΔΑ Α και Β κατά Νορβηγίας στην πιο πρόσφατη
361νομολογία του ΣτΕ επί της αρχής: η ΣτΕ 680/2017 Β΄Τμ. Επταμ
361α. Η σχετική Απόφαση
366β. Οι δογματικές απόψεις
368γ. Οι παρατηρήσεις μας
§2 Η αρχή ne bis in idem και η σώρευση διοικητικών κυρώσεων
Ι. Η νομολογία του ΣτΕ αναφορικά με την αρχή ne bis in idem στο πλαίσιο της
376σώρευσης διοικητικών κυρώσεων: το κατά βάση ανεφάρμοστο της αρχής
376α. Η περίπτωση της σώρευσης φορολογικών και τελωνειακών κυρώσεων
3761. Οι σχετικές Αποφάσεις
3761α. Η ΣτΕ 3373/2014 Β΄ Τμ. Πενταμ
3781β. Η ΣτΕ 108/2015 Β΄ Τμ. (σε Συμβούλιο)
3792. Η θέση της θεωρίας
3813. Τα σχόλιά μας
β. Η περίπτωση της σώρευσης διοικητικών μη τελωνειακών ή
384φορολογικών κυρώσεων
1. Η σώρευση διοικητικών μη τελωνειακών ή φορολογικών κυρώσεων
384μέχρι τη μη οριστική ΣτΕ 1091/2015 Δ΄Τμ.
1α. Ο «ποινικός» χαρακτήρας των διοικητικών μη τελωνειακών ή
385φορολογικών κυρώσεων στη νομολογία του ΣτΕ
3851αα. Η ΣτΕ 3319/2010 Ολ
3851αα(1) Παρουσίαση
3861αα(2) Τα σχόλιά μας
3871ββ. Η ΣτΕ 2543/2015 Ε΄ Τμ. Πενταμ
3871ββ(1) Η Απόφαση
3881ββ(2) Οι σκέψεις μας
1β. Η κατά κανόνα μη εφαρμογή της αρχής ne bis in idem σε περίπτωση
390σώρευσης διοικητικών μη τελωνειακών ή φορολογικών κυρώσεων
3901βα. Ελλείψει της προϋποθέσεως του idem
1ββ. Ελλείψει της προϋποθέσεως του αμετακλήτου της πρώτης
393κυρωτικής διαδικασίας
1βγ. Ελλείψει της ταυτότητας των εξυπηρετουμένων από τις
394διοικητικές κυρώσεις εννόμων αγαθών ή συμφερόντων
1γ. Η κατ’ εξαίρεση και κατ’ αποτέλεσμα εφαρμογής της αρχής
ne bis in idem σε περίπτωση σώρευσης διοικητικών μη τελωνειακών
398ή φορολογικών κυρώσεων
4002. Η μη οριστική ΣτΕ 1091/2015 Δ΄Τμ. Πενταμ. και οι δημιουργηθείσες προσδοκίες μεταστροφής της νομολογίας
4002 α. Η Απόφαση
4002αα. Η πλειοψηφήσασα γνώμη
4012ββ. Η μειοψηφήσασα γνώμη
4022β. Οι παρατηρήσεις της θεωρίας
4082γ. Οι σκέψεις μας
3. Η διάψευση των προσδοκιών από την ΣτΕ 3473/2017 Δ΄Τμ. Επταμ.
409και τη μεταγενέστερη νομολογία του Συμβουλίου της Επικρατείας
4093α. Οι σχετικές Αποφάσεις
4093αα. Η ΣτΕ 3473/2017 Δ΄ Τμ. Επταμ
4093αα(1) Η πλειοψηφήσασα γνώμη
4113αα(2) Η μειοψηφήσασα γνώμη
4123ββ. Η ΣτΕ 134/2018 Δ΄Τμ. Πενταμ
4153β. Η αντίδραση της θεωρίας
4173γ. Οι απόψεις μας
ΙΙ. Η στάση του Συμβουλίου της Επικρατείας σχετικά με την αρχή
421ne bis in idem στο πλαίσιο σώρευσης διοικητικών κυρώσεων επ’ ευκαιρία Πρακτικών Επεξεργασίας: η κατά κανόνα εφαρμογή της αρχής
421α. Το Π.Ε. 65/2010
4211.Το συγκεκριμένο Π.Ε
4242. Τα σχόλιά μας
425β. Το Π.Ε. 129/2010
4251. Το σχετικό Π.Ε
4272. Τα σχόλιά μας
428γ. Το Π.Ε. 131/2010
4281. Το επίμαχο Π.Ε
4292. Τα σχόλιά μας
430ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ ΔΕΥΤΕΡΟΥ ΜΕΡΟΥΣ
